بورس کالا چه ابزارهایی در اختیار دارد؟
ساز‌و‌کارهای بین‌المللی شدن معامله زعفران
با فرض رهایی از برخی سختگیریهای قیمتی بر پایه دستورالعمل‌های دولتی، اما باز هم می‌توان از زنجیره ابزارهای مالی به‌عنوان بهترین رویکردهای معاملاتی، پوشش ریسک و تسهیل فعالیت‌های تجاری بهره برد. به‌عنوان یک نمونه مشخص توجه به معاملات زعفران می‌تواند توانمندی این رویکردهای معاملاتی را باز هم به اثبات برساند که وجود ابزارهای مالی مختلف و جذابیت‌های صادراتی به تقویت این بازار کمک شایان توجهی کرده است. مدیرعامل بورس کالا در گفت‌وگویی عنوان کرده است: در سال آینده معاملات بین‌المللی زعفران بر مبنای دلار یا دیگر ارزهای بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد راه‌اندازی می‌شود. این مطلب به معنی تغییر فاز جدی معاملات زعفران در بورس کالا خواهد بود؛ اما نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.
بازار زعفران را باید یک بازار خاص در کشور به شمار آورد آن‌هم در شرایطی که قیمت‌گذاری‌های دولتی کمترین اثر را بر این بازار داشته و قیمت دلار آزاد هم یکی از داده‌های تاثیرگذار اصلی بر این بازار بوده و هست یعنی آزادترین محصول کشاورزی با رویکرد صادراتی را می‌توان زعفران به شمار آورد. قیمت بالای محصول در کنار ویژگی‌های تولید، ارزآوری این محصول و همچنین سهولت تجارت و صادرات از دیگر ویژگی‌های زعفران به شمار می‌رود. هم‌اکنون معاملات فیزیکی، گواهی سپرده کالایی، آتی و اختیار معامله زعفران در بورس کالا انجام می‌گیرد.
معاملات زعفران از سال آینده بین‌المللی می‌شود
مدیر عامل بورس کالا گفت: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سال آینده معاملات بین‌المللی زعفران بر مبنای دلار یا دیگر ارزهای بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد راه‌اندازی می‌شود.به گزارش «کالاخبر»، با توجه به عوامل مختلف از جمله هزینه‌های بالای تولید زعفران در دیگر کشورها ایران گوی سبقت را از آنها ربوده و در حال حاضر ۹۰ درصد زعفران جهان در کشور تولید می‌شود؛ اما عواملی نظیر صادرات فله‌ای، نبود نظارت و ایجاد انگیزه در تولید محصول با کیفیت، حضور دلالان و واسطه‌ها در این بازار، عدم نظارت و مدیریت مناسب و نبود بسته‌بندی مناسب زمینه را برای فروش زعفران ایران با نام کشورهایی از جمله اسپانیا و امارات را در بازارهای جهانی فراهم کرده که در این راستا بورس کالا با دارا بودن ابزارهای نوین مالی به‌عنوان مناسب‌ترین کلید برای رفع این مشکل انتخاب شد.
عرضه زعفران در بورس کالا در بلندمدت اثراتی همچون حضور مستقیم در بازارهای بین‌المللی و عرضه محصول با کیفیت بالا و قیمت مناسب در کشورهای هدف را نیز به همراه خواهد داشت که این امر میزان امیدواری نسبت به در اختیار گرفتن بورس بین‌المللی زعفران و نیز انتخاب ایران به‌عنوان مرجع قیمتی را در کشور افزایش می‌دهد؛ اما در این راستا مسوولان باید زمینه‌ای را برای هدایت خریداران خارجی زعفران به سمت بورس کالا فراهم کنند که فروش این محصول با نرخ‌های درج شده بر تابلوی بورس به این دسته از خریداران راهکاری برای رفع این مشکل محسوب می‌شود که کوتاهی دست دلالان از آن بازار را نیز به همراه خواهد داشت.
از سویی دیگر براساس تجربیات دیگر کشورها عرضه محصولات در تالار نقره‌ای راهکاری مناسب برای رفع مشکلات مربوط به عرضه و فروش کالاهای مختلف از جمله زعفران محسوب می‌شود که در ایران نیز پس از ورود طلای سرخ به تالار نقره‌ای فرش قرمزی به گسترده قراردادهای آتی و نیز قراردادهای آپشن زعفران نگین برای این محصول ارزشمند راه‌اندازی شد که نظرهمه فعالان اقتصادی به‌خصوص زعفران‌کاران را به خود جلب کرد؛ اما بین‌المللی شدن معاملات طلای سرخ قطعا نیازمند ابزارها و راهکارهای دیگری نیز خواهد بود که مسوولان باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند.در این خصوص حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران به خبرنگار بورس نیوز گفت: در راستای کشف قیمت طلای سرخ در بازارهای مختلف بین‌المللی شدن معاملات آن نیز امکان‌پذیر خواهد بود. وی خاطرنشان کرد: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سال آینده معاملات بین‌المللی زعفران بر مبنای دلار یا دیگر ارزهای بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد راه‌اندازی می‌شود.
سلطانی نژاد افزود: برای تسویه این معاملات نیز راهکاری همچون ایجاد اتاق پایاپای با بانک‌های داخلی که فعالیت‌های بین‌المللی داشته و در لیست تحریم قرار ندارند، برای این معاملات در نظر گرفته شده‌اند.وی با بیان اینکه در این راستا مذاکرات لازم با بانک‌های مورد نظر نیز صورت پذیرفته است، ادامه داد: این بانک‌ها باید پس از افتتاح حساب اقدامات لازم در این زمینه را انجام دهند.سلطانی‌نژاد درباره تسویه این معاملات در خارج از بورس نیز تصریح کرد: برای تسویه این معاملات در خارج از بازار نیز قیمت‌ها برمبنای دلار، یورو یا دیگر ارزهای جهان کشف می‌شوند؛ اما تسویه این معاملات در خارج از بازار بورس انجام می‌شود.مدیرعامل بورس کالا در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون مجلس شورای اسلامی همکاری‌های لازم برای بین‌المللی شدن معاملات زعفران را انجام داده است، گفت: ماده ۳۲ قانون برنامه ششم در حوزه محصولات کشاورزی موجب شد که معاملات کشاورزی در بستری جدید و بر مبنای ابزارهای جدید انجام شوند که این امر زمینه‌ای برای بین‌المللی شدن معاملات طلای سرخ را نیز فراهم کرده است.
در صحبت‌های فوق شاهد چند کلیدواژه مهم هستیم که گویی نقیصه‌های اصلی در بورس کالا به شمار می‌رود. اشاره به ماده ۳۲ قانون برنامه ششم توسعه، بازار معاملاتی زعفران و داد و ستدهای ارزی و سپس امکان‌پذیری صادرات مستقیم از بستر بورس کالا که در کنار داد و ستد ارزی محموله‌ها توجیه می‌شود، مواردی است که در گفته‌های مدیرعامل بورس کالا به آن اشاره شده است. این داده‌ها را باید جدی گرفت زیرا نشان می‌دهد که این بازار رسمی برای بهبود فعالیت‌ها و تعدیل نگرانی‌ها این رویکردها را در نظر گرفته است.
در فاز معاملات محصولات کشاورزی شاهد عقبگرد محسوس حجم معاملات هستیم که البته دلیل اصلی را باید در تغییر رفتار برخی از شرکت‌های تابعه وزارت جهادکشاورزی به شمار آورد که درخصوص این ادعا در گزارش‌های قبلی موارد کافی مورد اشاره قرار گرفت. این وضعیت در کنار کاهش حجم معاملات به جایی منتهی شد که نقش بورس کالا در مدیریت و تنظیم بازار محصولات کشاورزی و مواد غذایی محدود شده و این بازار رسمی گویی به حاشیه رفته است. به این واقعیت‌های معاملاتی انتقاداتی وارد است اگرچه کمتر دستگاهی به این حقایق ورود کرده و تلاش برای تنظیم حداکثری بازار را از دلایل اصلی آن برشمرده‌اند. در هر حال بورس کالا در حوزه محصولات کشاورزی از رسالت خود گویی عقب‌افتاده و این عقب‌افتادگی البته از دلایل خاص خود برخوردار است که مهم‌ترین آنها را می‌توان در نظام توزیع یارانه‌ای محصولات کشاورزی و برخی مواد غذایی جست‌وجو کرد. باید پذیرفت که ذات بورس با آزادی نوسان نرخ و تقابل واقعی عرضه و تقاضا هم‌راستاست و این شرایط با مکانیزم قیمت‌گذاری دولتی با سقف و کف مشخص قیمت‌ها همخوانی چندانی ندارد.
شاید همین موارد باشد که جذابیت معاملاتی همچون زعفران را تقویت کرده و بورس کالا را در این مسیر قرار داده است. زعفران کالایی صادراتی است و قیمت‌گذاری اصلی این کالا هم به‌صورت ارزی صورت می‌پذیرد، بنابراین نرخ‌های ریالی کشف شده در بورس کالا برای شیوه‌های مختلف معاملاتی به معنای ملاکی صحیح برای کشف نرخ در بازارهای جهانی نخواهد بود. ذات قیمت‌ساز بودن یک بازار موسوم به Price Making یکی از اهداف برجسته اغلب بازارهای کالایی در جهان است و همین فاکتور می‌تواند توانمندی هر بازاری را در مقایسه با سایر بازارها به رخ بکشد. برای تبدیل شدن بورس کالا به بازار قیمت‌ساز زعفران در بازارهای جهانی از همه مهم‌تر به کشف نرخ ارزی نیازمند هستیم. این در حالی است که مکانیزم قیمت‌گذاری محموله‌های صادراتی چندان هم شفاف نیست و معین نخواهد بود که در مورد چه محموله‌ای و با چه حجمی از صادرات، چه میزان ارز به سامانه نیما باز‌می‌گردد یا مکانیزم صادراتی آن چگونه بوده و نرخ ارز صادراتی آن به ریال دقیقا چه رقمی است. این سیگنال را باید جدی گرفت زیرا تحلیل واقعیت‌های بازار را از دریچه بورس کالا با اما و اگرهای خاص خود روبه‌رو کرده است و البته این شرایط تاکنون ادامه داشته است. همین نگرانی‌ها به این معنی است که دورنمای این بازار به داده‌های متقن و روشن نیاز دارد که با فرض داد و ستد ارزی می‌توان از این نگرانی‌ها و ابهامات تا حد مطلوبی عبور کرد. ذات قیمت‌ساز شدن بورس کالا و ایجاد بسترهای صادراتی برای محموله‌های زعفران را می‌توان مهم‌ترین رخداد در بازار این محصول کشاورزی به‌شمار آورد آن‌هم در شرایطی که این واقعیت‌ها آخرین حلقه از زنجیره مدیریت بازار خواهد بود. در بازار زعفران هم‌اکنون ۳ نقیصه جدی دیده می‌شود که برطرف شدن هرکدام از این نقایص به معنی آغاز به‌کار بازار جذاب جدیدی خواهد بود که چهره بهتری از بازار زعفران را ترسیم خواهد کرد؛ صندوق‌های کالایی زعفران، معاملات ارزی و سپس پتانسیل صادرات از بستر بورس کالا.
تجربه صندوق‌های کالایی در بورس کالا وجود دارد که مهم‌ترین صندوق‌ها را می‌توان طلا به‌شمار آورد. این در حالی است که بازار گواهی سپرده کالایی زعفران از رونق مطلوبی برخوردار است یعنی بضاعت ایجاد صندوق‌های کالایی زعفران در بورس کالا وجود دارد که شاید بتوان از اختیارات قانونی و توانمندی‌های ماده ۳۲ قانون برنامه ششم توسعه در چارچوب صندوق‌های کالایی استراتژیک استفاده کرد.البته رمزگشایی از صحبت‌های مدیرعامل بورس کالا داده‌های جدیدی را هم در بر خواهد داشت. وی در این گفت‌وگو عنوان کرده است: معاملات بین‌المللی زعفران بر مبنای دلار یا دیگر ارزهای بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد راه‌اندازی می‌شود. همچنین برای تسویه این معاملات نیز راهکاری همچون ایجاد اتاق پایاپای با بانک‌های داخلی که فعالیت‌های بین‌المللی داشته و در لیست تحریم قرار ندارند، برای این معاملات در نظر گرفته شده‌اند.
این موارد ابهامات جدیدی را ایجاد خواهد کرد زیرا ورود زعفران یا هر کالای دیگر به مناطق آزاد به‌عنوان صادرات لحاظ خواهد شد و مشخص نیست که سرنوشت ارز حاصل از صادرات در چارچوب سامانه نیما چه خواهد شد. این در حالی است که داد و ستد این کالا حتی به‌صورت ارزی توسط افراد عادی هم می‌تواند صورت بگیرد و این یعنی پتانسیل دریافت وجه به‌صورت نقدی هم باید وجود داشته باشد که در کلام مدیرعامل بورس کالا از گشایش حساب ارزی هم سخن به میان آمده است. وی عنوان کرد: این بانک‌ها باید پس از افتتاح حساب اقدامات لازم در این زمینه را انجام دهند. البته قوانین مالی بین سرزمین اصلی و مناطق آزاد اگرچه تفاوت عمیقی ندارد ولی در فاز ارزی متفاوت است تا جایی که در گذشته حتی نرخ ارز در منطقه آزاد با سرزمین اصلی متفاوت بود، اگرچه هم‌اکنون این اختلاف نرخ برداشته شده است. با توجه به این شرایط به‌نظر می‌رسد ابهامات این برنامه‌ریزی‌ها هنوز هم پابرجاست و نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد زیرا سختگیریهای دولتی اجازه آزادی عمل چندانی را به بورس کالا نخواهد داد. در هر حال حضور بورس کالا در مناطق آزاد و یا به طور دقیق‌تر گسترش حضور این بازار رسمی یک سیگنال مثبت و بسیار مهم برای بازارهای داخلی است و می‌تواند توانمندی‌های صادراتی را به‌شدت تقویت کند آن‌هم در وضعیتی که پتانسیل تسویه وجوه و یا دریافت و پرداخت وجه هم در مناطق آزاد وجود داشته، اگرچه متفاوت است ولی از اما و اگرهای خاص خود در چارچوب قوانین بورس و اوراق بهادار برای تسویه وجوه در چارچوب سپرده‌گذاری مرکزی برخوردار است. در آینده بیشتر به این مباحث خواهیم پرداخت و بهترین مکانیزم برای حضور در بازارهای صادراتی زعفران را به بحث می‌گذاریم.
ارسال نظر