کودتای ۲۸ مرداد

اخیرا به مناسبت هفتادمین سالگرد کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ که دولت ملی و دموکراتیک دکتر محمد مصدق را سرنگون کرد، نوشتارها و مصاحبه‌های زیادی در ایران و خارج منتشر و برگزار شد. بعضی از این نوشتارها و مصاحبه‌ها منش حکومتداری مصدق را نقد و او را متهم به پوپولیسم می‏کنند.

خبر آنلاین: سپهبد فضل‌الله زاهدی نماینده ایران در سازمان ملل، چند روز بعد از تحمل عوارض سکته قلبی در ۶۶ سالگی درگذشت.

دنیای‌اقتصاد: یک نشریه آمریکایی در گزارشی با بررسی وقایع تاریخی که منجر به شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد در ایران در سال ۱۳۳۲ شد، تاکید کرد که این کودتا بدون دخالت آمریکا امکانپذیر نبود و واشنگتن توانست نتایجی را که برای دهه‌ها پس از آن خواهانش بود، به دست آورد.

عصر ایران: نقش آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی در کودتای ۲۸ مرداد یکی از سوالات مهم درباره این واقعه است.

فارس: امروز، سالروز کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق است، روزی که یک دانش آموخته علوم سیاسی درباره آن می گوید: دوره ۲۸ ماهه نخست‌وزیری مصدق یکی از مهمترین دوره‌ها در تاریخ ایران است.

فارس: وزیر امور خارجه نوشت: بازخوانی کودتای ۲۸ مرداد نشان می‌دهد که واکنش استعمار قدیم و نوین به گرایشات آزادیخواهانه و استقلال‌طلبانه ملت‌ها از یک مدل ثابت پیروی می‌کند.

اقتصادنیوز: فهرستی از درجه‌داران ارتشی دخیل در سرنگونی مرحوم محمد مصدق در ۲۸ مرداد را مشاهده می کنید.

فارس: سخنگوی وزارت امور خارجه حمایت از دیکتاتورها، مداخله در امور داخلی کشورها، سرکوب جنبش‌های آزادیخواهانه و سازماندهی و طراحی کودتاها را از اصول و پایه‌های سیاست‌های آمریکایی و انگلیسی دانست.

دنیای‌اقتصاد: «دیوید اوئن» وزیر خارجه بریتانیا بین سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹گفت که بریتانیا باید به‌خاطر اعتبارش در نهایت به نقش کلیدی خود در کودتای ۱۹۵۳ (۲۸ مرداد ۱۳۳۲) که منجر به سرنگونی دولت «محمد مصدق» نخست‌‌‌وزیر وقت ایران شد، اعتراف کند.روزنامه گاردین ۱۵ اوت- ۲۴ مرداد در این خصوص نوشت: ایالات متحده ۱۰ سال پیش با افشای حجم زیادی از اسناد اطلاعاتی رسما به نقش خود در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران اعتراف کرد.

عبدالله رجبی: صدایش مثل وقتی است که آدم می‌خواهد آرام و درگوشی صحبت کند. بی‌طنین و بی‌ارتعاش. اما رساتر از همیشه. طنین صدایش را بیماری از او گرفته اما واژه‌ها اثرگذارتر از همیشه از حنجره‌اش خارج می‌شوند. مدت‌زمان زیادی از بهبود نسبی‌اش نمی‌گذرد اما این مرد خستگی نمی‌شناسد. همان‌گونه که در ۶۰ سال گذشته هرگز خسته نشده و از پا نیفتاده است. محسن خلیلی فرزند محمود خلیلی است. دو کارآفرینی که چند روز مانده به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، شرکت بوتان را تاسیس می‌کنند و خیلی زودتر از دولت، گاز را به خانه‌های مردم هدیه می‌ده…

تصنیف «خزان عشق» سروده رهی معیری نزدیک ۹۰ سال پیش با ملودی درخشان جواد بدیع‌زاده از رادیو پخش شد. مردم آن دوران با توجه به اوضاع و احوال پیچیده سیاسی آن زمان و پس از آن در تنهایی‌شان به آن گوش دادند و بعد این تصنیف به دوران ما رسید، هنوز هم خیلی‌ها آن را گوش می‌دهند و در تنهایی‌شان غرق می‌شوند.

اکو ایران: در جریان ملی شدن صنعت نفت به عنوان مهمترین پرونده کارنامه مصدق و ماندگارترین دستاورد او، هرچند چهره‌هایی همچون شایگان، مکی، صالح، حائری‌زاده و بقایی بطور مستقیم و برخی همچون حسین فاطمی با کار رسانه‌ای به ملی شدن صنعت نفت کمک کردند و حتی تجمع‌هایی به دعوت کاشانی برای حمایت از نهضت شکل گرفت، اما این روز ملی و رویداد تاریخی به نام مصدق بیش از همه گره خورده است.

دکتر محمد مصدق، ملقب به مصدق‌السلطنه، سیاستمدار و حقوقدان ایرانی، ‌زاده ۲۹ اردیبهشت ۱۲۵۸ است، او ماه اسفند را با ملی کردن نفت در ۲۹ اسفند در دوران نخست وزیری خود و مرگ در ۱۴اسفند به نام خود ثبت کرده است. او طی سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ نخست‌وزیر ایران بود که با کودتای ۲۸ مرداد، دولتش سقوط کرد. او بعد از تحمل سه سال زندان، به قلعه احمدآباد تبعید شد و بعد از مرگ به دلیل بیماری سرطان، در همان‌جا دفن شد.

سارا شریعتی استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران در یادداشتی به مناسبت روز دانشجو نوشت: واقعه ۱۶ آذر ۱۳۳۲، چند ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد و تعرض پلیس به صحن دانشگاه و شهادت سه دانشجو، مطالبه استقلال دانشگاه وارد مرحله جدیدی شد. از آن تاریخ به بعد، استقلال دانشگاه به عنوان دستاورد جنبش دانشجویی ایران شناخته می‌شود. او همچنین در بخشی از این یادداشت نوشت: در آستانه ۱۶ آذر، روز دانشجو، از استقلال دانشگاه به عنوان دستاورد یک تاریخ مبارزاتی دفاع کنیم. / جماران

شرق: بعد از مرگ مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، از اواخر شهریور موج اعتراضات به عملکرد گشت ارشاد ادامه داشته و مسئله اختیاری‌شدن حجاب بارها مطرح شده است.

دنیای اقتصاد: امروز سالروز درگذشت غلامحسین ساعدی (گوهرمراد) نویسنده معروف ایرانی است. نمایشنامه‌نویس و روشنفکر ایرانی در یک روز سرد زمستانی (۲۴ دی‌ماه سال ۱۳۱۴) در شهر تبریز در استان آذربایجان شرقی متولد شد. در نوجوانی، او در فضای دوره فرقه دمکرات در تبریز بزرگ شد، نوشتن را در نوجوانی و در روزنامه‌هایی چون فریاد، صعود و جوانان آذربایجان شروع کرد و به همین دلیل مدتی هم زندانی شد.

صبح ما: به دنبال انتشار یک شایعه خبری با عنوان پاسخ سعید حجاریان به احمد حکیمی پور درباره مواضع سیدمحمد خاتمی در اعتراضات اخیر، حجاریان در گفت وگو با صبح ما تاکید کرد: «تقریبا ۱۰ سالی می شود که آقای حکیمی پور را ندیده ام».

خبر آنلاین: نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی گفت: دنیا می داند که آمریکا پشت توطئه های اخیر ایران است. آنها خود هم به این دخالت ها اذعان دارند اما بسیجیان و همه دلسوزان انقلاب باید بدانند که این هجمه همه جانبه، نمونه مشابهی در تاریخ دارد و در کودتای ۲۸ مرداد هم مشابه همه این جنایت ها در خیابان شهرهای ایران صورت می گرفت تا دولت ملی سرنگون و دیکتاتور مزدور آمریکایی ها بر ملت ما مسلط شود.

اقتصاد نیوز: دنیای سیاست در روز گذشته با حواشی زیادی رو به رو بود.

مهر: مهدی فضائلی در توئیتی نوشت: آقای علم الهدی! یادآور می‌شوم که مقام معظم رهبری به ائمه جمعه رفتار پدرانه با «همه» را توصیه و چند بار تکرار فرمودند.

تسنیم: علم‌الهدی با بیان اینکه آمریکا می‌خواهد با همان ابزار ۷۰ سال پیش، توطئه خود را جلو ببرد، اظهار کرد: دشمن نمی‌داند که این مردم دیگر ملت ۷۰ سال قبل نیستند. دیگر نقشه کودتای ۲۸ مرداد دوباره جواب نخواهد داد.

حسین فاطمی تنها فردی از جبهه ملی بود که به اندیشه تغییر نظام سیاسی از سلطنت پهلوی به یک نظام سیاسی جدید رسید. اما این ایده به سه دلیل زیر به سرانجام نرسید و در مباحث تاریخ معاصر نیز چندان به چشم نیامد:

سیدحسین فاطمی معروف به دکتر فاطمی، سیاست‏‌مدار و روزنامه‏‌نگار ایرانی و از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ وزیر امور خارجه ایران بود. او پس از کودتای ۲۸ مرداد محاکمه و به اعدام محکوم شد. به گفته محمد مصدق، فکر ملی شدن نفت پیشنهاد حسین فاطمی بود.او به فاصله ۳ سال، دو بار ترور شد. بار اول توسط محمد‌مهدی عبدخدایی در سال ۱۳۳۰ و بار دوم توسط شعبان جعفری در سال ۱۳۳۲ و هر دو بار هم جان سالم به در برد. اما در نهایت در ۱۹ آبان ۱۳۳۳ اعدام شد.

روزنامه ایران، رسانه دولت گزارشی از کنفرانس خبری رضا پهلوی فرزند شاه مخلوع ایران را منتشر کرده است.

ایسنا: مرتضی کیوان، متولد سال ۱۳۰۰ در اصفهان، شاعر، منتقد ادبی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی، همسر پوری سلطانی و پایه‌گذار انجمن ادبی شمع سوخته بوده است. کیوان پس از کودتای ۲۸ مرداد درحالی‌که سه ‌نظامی حزب توده را در خانه خود پنهان کرده بود، دستگیر شد و در ۲۷ مهرماه ۱۳۳۳، یعنی ۶۸ سال پیش، در زندان قصر تهران تیرباران شد. احمد شاملو در سوگ او می‌نویسد: «سال بد/ سال بد/ سال اشک/ سال شک/ سال روزهای دراز و استقامت‌های کم/ سالی که غرور گدایی کرد/ سال پست/ سال درد/ سال عزا/ سال اشک پوری/ سال خون مرتضا…

روزنامه ایران نوشت: دشمنان زبون و پیاده‌نظام داخلی آنها در ایران مترصد و در کمین‌اند که از هر اتفاقی برای موج‌سواری و هزینه‌تراشی استفاده کنند.

رضا نيازمند: در دوران بعد از کودتای ۲۸ مرداد با اینکه من از خویشاوندان سپهبد زاهدی بودم و در آن موقع هم همه فامیلش جمع شده بودند و به او کمک می‌کردند، من حاضر به کمک به او نشدم.

انتخاب: در تاریخ ۲۷ فوریه، وزیر امور خارجه آمریکا، جان فاستر دالس یک پیام فوق سری را از سفارت آمریکا در لندن دریافت کرد که حاوی پیام آنتونی ادن، وزیر خارجه انگلیس بود که می گفت: دفتر امور خارجه، ظهر امروز ما را از دریافت پیام ادن از ملکه الیزابت آگاه کرد.

گروه تاریخ: شاید در روزهای ۲۵ تا ۲۷ مرداد هیچ‌کس به بازگشت سلطنت نمی‌اندیشید اما سازمان سیا و عوامل داخلی دربار تدبیر دیگری اندیشیده بودند. یکی از شهرهایی که مردم آن هم‌زمان با تهران در جریان نخست‌وزیری مصدق، ملی شدن صنعت نفت، قیام سی تیر، کودتای ۲۵ مرداد و درنهایت کودتای ۲۸ مرداد، فعال بودند اصفهان بود. عمده منابع ما برای رصد وقایع اصفهان در جریان کودتا دو روزنامه‌ای است که در این تاریخ به نام‌های «چهل‌ستون» و «مجاهد» در اصفهان منتشر می‌شد اما این نشریات به‌صورت هفتگی انتشار می‌یافت که این امر فرآیند…

به استناد روایت‌‌های تاریخی، در روز کودتای ۲۸مرداد سال۱۳۳۲ علاوه بر تخریب، اموال مردم نیز به صورت گسترده غارت می‌‌شد. روزنامه «اطلس» از جمله نشریاتی بود که مقارن کودتا در مشهد منتشر می شد و دفتر آن در کوچه ارگ قرار داشت. این روزنامه اخبار و گزارش‌هایی را از کودتا ثبت و گزارش حوادث مشهد در این روز را با تیتر «روز چهارشنبه در مشهد چه گذشت؟» چنین منعکس کرده است: «چهارشنبه ساعت۱۶ که رادیو تهران خبر سقوط کابینه آقای دکتر مصدق را اعلام کرد، کلیه مردم با شور و ولوله شروع به ابراز احساسات کردند و سیل…