ویژه نامه سراسری صنعت پخش

• درد دلی با دولت

  در شرایطی که جهان شتابان به سمت استفاده از روش‌های نوآورانه و فناوری‌های پیشرفته و هوش مصنوعی و بلاک‌چین و اینترنت اشیا و ابداعات مبتنی بر فضای وب و اینترنت در صنعت پخش حرکت می‌کند و شرکت‌های پخش در دنیا به راس رده‌بندی برترین بنگاه‌های اقتصادی در جهان راه یافته‌اند، در ایران بحث بر سر این مساله است که آیا پخش را باید یک صنعت بدانیم یا یک فعالیت خدماتی و حتی در برخی دولت‌ها یک فعالیت دلالی و واسطه‌ای!

• تامین قطره‌چکانی منابع مالی در صنعت پخش

  

  یکی از عمده چالش‌های صنایع گوناگون در ایران به خصوص در خلال سال‌های اخیر، عدم تامین منابع مالی و کاهش قدرت نقدینگی در نتیجه تورم‌های دورقمی مستمر و آزادسازی‌های مکرر قیمتی بوده است. این موضوعات باعث شده‌اند شرکت‌های پخش، تولیدکنندگان و واردکنندگان کالا در مضیقه قرار بگیرند و این در حالی است که بانک‌ها نیز حاضر نیستند منابع مالی مورد نیاز را در اختیار فعالان این صنعت قرار دهند. در چنین شرایطی بسیار از فعالان صنعت به مرزهای قرمز در فعالیت‌های خود رسیده‌اند و این در حالی است که اثر ثانویه این مشکلات مالی، جلوگیری از طرح‌های توسعه در این صنایع است. در گفت‌وگو با دکتر سهراب کارگر، رییس‌ هیات‌مدیره انجمن ملی صنعت پخش ایران به بررسی چالش‌های مالی شرکت‌های پخش در ایران پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

• صنعت پخش در ایران به کدام سو می‌رود؟

  

  صنعت پخش در چرخه توزیع کالا در سراسر کشور نقش بی‌بدیلی را برعهده دارد. در واقع شرکت‌های پخش، واسطه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌شوند تا با پخش مواد مورد نیاز مردم در سراسر کشور، جان تازه‌ای به اقتصاد ببخشند. با وجود گستردگی صنعت پخش، این صنعت همواره با چالش‌هایی روبه‌رو است. عدم شناخت از جایگاه واقعی صنعت پخش در خدمات‌رسانی به آحاد جامعه، چالش بزرگی است که می‌تواند منشأ مشکلات دیگر در این صنعت شود. به نظر می‌رسد در صورت برطرف شدن این چالش‌ها، شرکت‌های فعال در این حوزه را می‌توان قادر به عملیاتی سریع، دقیق و با کیفیت بالاتر در امر خدمات‌رسانی کالا کرد. درباره چالش‌ها و چشم‌انداز صنعت پخش «دنیای اقتصاد» با محمدجواد نظرزاده، مدیرکل دفتر خدمات آماد و توزیع وزارت صمت، به گپ و گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌آید.

• دو وظیفه مهم شرکت‌های پخش در ایران

  مسائل مبتلابه صنعت پخش بسیار زیاد است و بخش زیادی از آن به دولت‌ها برمی‌گردد، اما به نظر می‌رسد شرکت‌های فعال در این حوزه و تشکل‌های آن نیز وظایفی دارند که لازم است این وظایف را نوعی سرمایه‌گذاری در کسب و کار خود تلقی کنند. توسعه سیستم مکانیزه و ارتقای نرم‌افزاری و توسعه فردی نیروی انسانی به عنوان دو موضوع بسیار مهم در صنعت پخش نباید از نظر فعالان این صنعت دور بماند، کما اینکه خوشبختانه بسیاری از شرکت‌های این حوزه به هر دو مقوله اهمیت خاصی می‌دهند.

• تکرار تصاعدی چالش‌های پخش و کم‌توجهی دولت‌ها

  

  در خلال یک دهه گذشته کارشناسان و فعالان در صنایع مختلف به دولت‌ها هشدار داده‌اند که مشکلات از پوسته به درون نفوذ کرده و این غده‌های سرطانی امروزه به قدری بزرگ شده‌اند که درمان آنها شاید غیرممکن یا با خونریزی شدیدی همراه باشد. از طرفی عدم درمان نیز باعث مرگ حتمی بیمار خواهد شد؛ همان‌طور که در صنایع مختلف با شدتی بالا شرکت‌های مختلف در حال ورشکستگی هستند. در صنعت پخش نیز معضلات متعددی که بسیاری از آنها را دولت می‌تواند برطرف و چرخ فعالیت صنعت را به حرکت درآورد مورد بی‌توجهی قرار گرفته در نتیجه روز به روز شرکت‌های فعال در این صنعت ضعیف می‌شوند.

• جای خالی شرکت‌های تریپل در صنعت پخش ایران

  

  صنعت پخش در ایران در خلال دهه‌های متمادی توانسته نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایران ایفا کند به طوری که امروزه ۱۰۰درصد توزیع کالاهای دارویی و ۹۰درصد کالاهای FMCG را برعهده دارد و در عین حال ۹درصد از جی دی پی کشور را نیزدر اختیار دارد. برای اینکه بدانیم این رقم چه معنایی دارد باید گفت سهم بخش کشاورزی از جی دی پی کشور رقمی معادل ۱۱درصد است که نشان می‌دهد صنعت پخش چه جایگاه مهمی در اختیار دارد. در گفت‌وگو با احمد شیروانی، دبیر انجمن ملی صنعت پخش کشور به بررسی چالش‌هایی پرداخته‌ایم که این صنعت با آنها روبه‌روست و راهکارهای عبور از این مشکلات را از وی جویا شده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

• تهدیدهای آتی صنعت برای صنعت پخش ایران

  

  صنعت پخش در ایران مسیر پر پیچ و خمی‌را طی کرده است و عجیب اینکه این مسیر در نقطه آغاز بر مبنای یک خرد متعالی و اندیشه بزرگ فعالان بخش خصوصی و بدون دخالت و حمایت دولت‌ها راه‌اندازی شده است، اما هرچه زمان گذشته با ورود دولت‌ها و دخالت در فعالیت این سازوکارها مشکلات زیادی در مسیر این شرکت‌ها ایجاد شده است. فعالان صنعت پخش می‌گویند زمانی که خسروشاهی‌ها و لاجوردی‌ها و برخی دیگر از فعالان اقتصادی آن زمان کمبود یک شبکه توزیع را احساس کردند برای رفع این نقیصه اقداماتی را آغاز و حتی با امکانات محدودی که در اختیار داشتند توانستند توزیع مویرگی بسیار قدرتمندی را برای توزیع محصولات خود ایجاد کنند، اما حالا وقتی به صنعت پخش کشور نگاه می‌کنیم با چالش‌های بزرگی روبه‌رو می‌شویم که بخش مهمی‌از آنها را دولت‌ها ایجاد کرده‌اند. جالب آنکه آن زمان مصادف بود با ناآگاهی بخش بزرگی از جامعه با مفهوم پخش و مقاومت در برابر کالاهای مصرفی مدرن که اقبال به این قبیل فعالیت‌ها را کاهش می‌داد، اما بنیان‌گذاران صنعت پخش در ایران با درک اهمیت پرورش افکار عمومی‌و ایجاد ذهنیت‌های مثبت به توزیع توانستند در کمترین زمان موفقیت‌های بزرگی کسب کنند. و در نیم قرن پیش از الگوهای پیشرفته توسعه کسب کار از جمله ژاپن الهام گرفتند.

• شکاف تکنولوژیک صنعت پخش در ایران و جهان

  

  فعالان صنعت پخش معتقدند این صنعت مملو از پتانسیل‌های توسعه است که به دلایل متعددی مغفول مانده‌اند. به عقیده آنها در حال حاضر صنعت پخش در دنیا توانسته از تکنولوژی و دانش فنی بسیار مدرن و تازه‌ترین تحولات دیجیتالی بهره ببرد و با سرعتی که دنیا به سمت استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا و سایر تحولات حرکت می‌کند شکاف بین صنعت پخش در ایران و جهان به‌زودی و با سرعت افزایش خواهد یافت. در این باره با مهندس سیامک ربیعی ‌مدیر عامل شرکت «به‌پخش» گفت‌وگو کرده‌ایم و به تفصیل موضوع تحولات دیجیتالی صنعت پخش در جهان و شکاف ایران با استانداردهای دنیا مورد بررسی قرار گرفته که در ادامه می‌خوانید.

• نیروی انسانی متخصص؛ هزینه یا سرمایه‌گذاری؟

  به‌رغم همه هزینه‌های بالایی که صنعت پخش با آن روبه‌رو است، اما بسیاری از این شرکت‌ها به این حقیقت واقف هستند که این هزینه‌ها جزو هزینه‌های ضروری هستند و در نبود آنها تداوم فعالیت این شرکت‌ها ممکن نیست. دلیل این امر نیز آن است که امروزه کاهش هزینه‌ها در صنایع مختلف به طور خاص در صنعت پخش نیازمند استفاده از راهکارهای علمی و روز دنیا است در غیر این صورت بسیاری از عوامل پیدا و پنهان در صنعت می‌تواند به بروز چالش‌های جدی منتهی شود. اینکه چطور می‌توان هزینه‌های پنهان را کاهش داد و بهره‌وری را در مجموع بالا برد موضوعاتی علمی هستند که نمی‌توان با روش‌های سنتی به آنها دست یافت.

• واگرایی در زنجیره توزیع و سیاست‌های دولت

  

  ارتباط تنگاتنگ شبکه پخش با فروشگاه‌های زنجیره‌ای یکی از موضوعات مهم در این صنعت است که در خلال سال‌های اخیر با حاشیه‌هایی مواجه شده است. از یکسو ارتباط این دو توانسته یک شبکه توزیع مدرن، مشتری‌مدار و شفاف را ایجاد کند و از سوی دیگر برخی موضوعات در خلال سال‌های اخیر موجب بروز اختلاف‌نظرهایی در این دو بخش شد که از جمله می‌توان به موضوع اجبار دولت به درج قیمت تولیدکننده روی کالاها یا هزینه‌هایی که فروشگا‌ه‌های زنجیره‌ای برای فروش کالاهای شرکت‌های پخش و تولیدکنندگان دریافت می‌کنند تا برندها در قفسه‌های این فروشگاه‌ها حضور یابند، اشاره کرد.

• ظرفیت‌های نرم‌افزاری در شرکت‌های پخش

  یکی از موضوعات بسیار مهم در صنعت پخش در دنیای امروز استفاده از ظرفیت‌های توسعه‌یافته نرم‌افزاری در حوزه‌های مختلف از فروش و بازاریابی و حسابداری گرفته تا انبار و تحقیق و توسعه و ارزیابی بازار و ... است که امروزه نیز با آمدن هوش مصنوعی، سیستم بلاک‌چین، اینترنت اشیا و تکنولوژی‌های جدید جهان دچار جهش‌های عجیبی شده‌اند. فعالان صنعت پخش می‌گویند نرم‌افزارهای جدید مانند یک خط تولید برای یک صنعتگر اهمیت دارند و باید به همان نسبت که تعمیر و نگهداری و به‌روزرسانی و هزینه برای خطوط تولید صورت می‌گیرد برای مباحث نرم‌افزاری نیز توجه ویژه صورت بگیرد.

• پاشنه‌آشیل توسعه فناوری‌های نوین در صنعت پخش

  صنعت پخش در ایران اگرچه طی سالیان اخیر حرکت رو به رشدی داشته و تغییراتی را در ساختار خود تجربه کرده است، اما هنوز اول راه است و همچنان در مقایسه با کشورهای پیشرو در این حوزه دچار ضعف‌های جدی است. بر این اساس نمی‌توان منکر آن شد که هنوز فاصله نظام توزیع در ایران با دنیا پابرجا است. با وجود اینکه صنعت پخش به‌شدت عملیاتی است، اما هنوز دانشی که در این صنعت استفاده می‌شود، کاملا بومی است، از این رو ارتقای دانش و فناوری در شرکت‌های صنعت پخش امری کاملا ضروری است.

• هزینه‌های کمرشکن برای شرکت‌های پخش دارو

  

  در میان شرکت‌های توزیع کننده در صنعت پخش ایران، کار شرکت‌های پخش دارو از سایرین سخت‌تر و نگرانی‌ها برای آنها بیشتر است. کاهش حاشیه سود در خلال فرآیند قیمت‌گذاری دولتی، عدم پرداخت به موقع بیمارستان‌های دولتی و کاهش وام دهی بانک‌ها و افزایش هزینه‌های مالی، افزایش حجم چک‌های برگشتی از مشتریان و به تامین‌کنندگان همه این موضوعات کار را برای فعالان صنعت دارو و شبکه توزیع دارو بسیار سخت کرده است به طوری که سیگنال‌های کمبود دارو در کشور در ماه‌های پیش رو پررنگ‌تر از همیشه مخابره می‌شود.

• ضرورت بازبینی نرخ‌های مارجین در صنعت پخش

  

  شرکت‌های فعال در صنعت پخش در خلال دو دهه اخیر توانسته‌اند خارج از حمایت‌های دولتی و اتفاقا با محدودیت‌های موجود مسیر توسعه خوبی را پشت سر بگذارند، اما این موضوع به معنای بی‌نیازی این گروه به این حمایت‌ها نیست.

• شفافیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظام توزیع و فروش

  

  از جمله مزایای اقتصادی توسعه و گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای، کاهش واسطه‌گری و دلالی در نظام توزیع، تحریک تقاضا بدون افزایش قیمت، کمک به خروج از رکود، افزایش قدرت خرید جامعه، اشتغال‌زایی و بهره‌وری نیروی کار، شفافیت عملکردها و درآمدها، جلوگیری از ورود کالای قاچاق در سطح عرضه و ایجاد درآمدهای مالیاتی را می‌توان نام برد. مزایای اجتماعی آن شامل افزایش سلامت مصرف‌کنندگان با توجه به کاهش فاصله زمانی تولید تا مصرف وکنترلهای کیفی مضاعف و نظارت بر تاریخ مصرف، صرفه‌جویی در وقت و هزینه، کاهش سفرهای زائد درون شهری، ارتقای امنیت اجتماعی و... است.

• مروری بر تاریخچه تحولات صنعت پخش ایران و جهان

  نقطه آغاز و سرمنشا شرکت‌های پخش در دنیا به جنگ جهانی اول در اروپا و آمریکا بازمی‌گردد؛ جایی که ضرورت ایجاد یک شبکه مویرگی توزیع کالا و خدمات در این کشورها برای حفظ امنیت غذایی، امنیت بهداشت و امنیت تامین کالاهای مصرفی به اولویت اول دولت‌ها تبدیل شد. لذا کشورها با ایجاد سیلوهای بزرگ ذخیره‌سازی کالاهای مختلف اقدام به ذخیره‌سازی و توزیع در دوره‌های بحران برای مصرف‌کنندگان کردند.

• پخش دارو بر لبه چاله مالی دولت

  

  صنعت پخش در خلال ۵ سال اخیر بیش از همیشه تحت‌تاثیر مشکلات و چالش‌های جدی‌تر اقتصاد کلان قرارگرفته و باید گفت از زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومانی در اقتصاد ایران پا گرفت، چالش‌های این صنعت نیز آغاز شد. به تدریج با افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و دخالت‌های دولتی به بهانه تخصیص ارز دولتی به صنایع غذا و دارو، تولید‌کنندگان با مشکلات زیادی روبه‌رو شدند و در همان حال نیز واردکنندگان که باید مدت‌ها در صف دریافت ارز دولتی بمانند شرایط مشابهی را پشت سر گذاشتند و هرچه اختلاف ارز دولتی و آزاد بیشتر می‌شد این مشکلات نیز افزایش می‌یافت.