در گفت وگوی «دنیای اقتصاد» با مدیرکل دفتر خدمات آماد و توزیع وزارت صمت بررسی شد
صنعت پخش در ایران به کدام سو می‌رود؟
یکی از سوالات و ابهامات همیشگی فعالان صنعت پخش از گذشته تاکنون و در دولت‌های مختلف این بوده که دولت‌ها شناخت کافی از اهمیت صنعت پخش ندارند و آن را به نوعی فعالیت واسطه‌ای قلمداد می‌کنند؛ این مساله در دولت سیزدهم نیز کماکان به همین منوال است و به نظر می‌رسد اتفاق خاصی در این صنعت نیفتاده است. لطفا ارزیابی خود را از این موضوع عنوان کنید.
یک نگاه کماکان معتقد به این است که شبکه توزیع کشور، شبکه واسطه‌ای و به نوعی اضافی است. این نگاه در دولت سیزدهم و در دفتر تخصصی «دفتر خدمات آماد و توزیع وزارت صمت» اصلاح شده است و ما به‌دنبال توسعه شرکت‌های پخش و افزایش این شرکت‌ها هستیم که در این راستا نیز اقدامات قابل‌توجهی صورت گرفته است؛ هر چند امکان دارد که برخی شرکت‌های پخش، همچنان از اقدامات دولت راضی نباشند، ولی در این زمینه ما به عنوان سیاستگذار سیاست‌های پخش در کشور، تعامل خوبی با شرکت‌های پخش برقرار کرده‌ایم و در این راستا همایش و نشست‌های بسیاری با اعضای انجمن برگزار کرده‌ایم. تمام سعی براساس توسعه این شرکت‌هاست، چراکه شفافیت در اقتصاد و پیشروی روند توسعه را در گرو این شرکت‌ها می‌پنداریم، بنابراین اگر بخواهیم به سمت یک اقتصاد کاملا شفاف پیش برویم، ضروری است که به سمت شرکت‌های پخش حرکت کنیم. البته باید اذعان کرد که همکاری بخش‌خصوصی در این زمینه بسیار راهگشاست و همایشی که قرار است با محوریت صنعت پخش در کیش برگزار شود، به نوعی در راستای همین موضوع است، تا کمک کند این فرهنگ در راستای همه‌گیری این صنعت حرکت کرده و همگان به ارزش‌افزوده این شرکت‌ها پی ببرند. اقدامات ما در این راستا، همواره در جهت افزایش تعامل هرچه بیشتر با بخش خصوصی بوده است. همچنین موضوع شرکت‌های ۳PL را پیگیری می‌کنیم که شرکت‌های طرف سوم لجستیکی به شمار می‌روند. آیین‌نامه این شرکت‌ها در دولت دوازدهم کلید خورد و در دولت سیزدهم به سرانجام رسید که ما به‌دنبال تصویب و ابلاغ این آیین‌نامه هستیم تا مشکلاتی که در زمینه سوخت، مابه‌التفاوت روغن و ضرایب سود و ... که در بخش‌های دیگر برای آنها پیش می‌آید، را حل کنیم.
فعالان صنعت پخش معتقدند یکی از مشکلات این صنعت، نبود متولی واحد است. به نظر می‌رسد که ارگان‌های مختلف در این امر دخالت دارند و مشخص نیست چه نهادی به صورت دقیق متولی این بخش است، چراکه همواره شاهد هستیم که از یکسو وزارت صمت یا وزارت راه و شهرسازی در این حوزه دخالت می‌کنند و از سوی دیگر، بعضا شهرداری و پلیس هم در موضوع پخش دخالت دارند. این معضل را چگونه باید برطرف کرد؟
شرکت‌های پخش متولی مشخص خود را دارند، به‌هر حال هر کس و هر فعالیتی ممکن است که با ارگان‌های مختلف در ارتباط باشد و ارتباط داشتن با متولی شدن فرق می‌کند. اگر نگاه بالاتری بخواهیم به این موضوع داشته باشیم، در حقیقت درباره لجستیک کل کشور صحبت خواهیم کرد، البته درباره موضوع متولی لجستیک، همواره بین وزارت راه و شهرسازی، وزرات کشور و وزارت صمت، ابهام‌هایی وجود داشته و سال‌هاست که این ابهام وجود دارد، هرچند در برنامه هفتم توسعه، این موضوع تا حدی روشن‌تر شده و در این برنامه، لجستیک را به ریاست‌جمهوری و تمام ذی‌نفعانی که در آن دخالت دارند سپردند. به نظر می‌رسد حوزه پخش در حال متولی پیدا کردن است. اگرچه دبیرخانه آن را به وزارت راه و شهرسازی واگذار کرده‌اند، اما ریاست آن با رئیس‌جمهور یا معاون اول رئیس‌جمهور است. به نظر می‌رسد طی سال‌هایی که این کشتی، ناخدای واحدی نداشته، در دولت سیزدهم و در برنامه هفتم، این متولی مشخص و یکپارچه شود. هرچند کماکان تفاوت نگاه در این زمینه وجود دارد، از نظر وزارت صمت زیرساخت‌ها با وزارت راه و شهرسازی و موضوعات تجاری باید به وزارت صمت واگذار شود. این تفاوت نظر، همواره مورد توجه ذی‌نفعان این حوزه و لجستیک کشور قرار دارد. در هر صورت شرکت‌های پخش، متولی واحدی به عنوان وزارت صمت دارند و انجمن آنها به عنوان یک انجمن خصوصی، ذیل اتاق بازرگانی کشور فعالیت دارد و شرکت‌های این حوزه نیز جزو شرکت‌های بخش خصوصی هستند؛ بنابراین متولی به صورت مشخص وجود دارد، اما باید کمک کنیم که دخالت‌ها در این حوزه کمتر شود.
فعالان صنعت پخش می‌گویند درحالی‌که تورم تک‌تک کالاهایی که حمل می‌کنند، لحاظ شده و قیمت آنها هرچند با تاخیرهای زمانی در نظر گرفته شده است، ولی مارجین صنعت پخش همیشه با مشکلات عدیده ای روبه رو بوده و این مارجین انگیزه سرمایه‌گذاری را در این صنعت ایجاد نکرده است. وزارت صمت در این خصوص چه وظایفی برعهده دارد؟
در مورد مارجین شرکت‌های پخش، این مارجین به صورت درصد لحاظ می‌شود، بنابراین خود به خود تورم نیز بر آن تاثیرگذار است. یکی از شاخص‌های اصلی هزینه تمام‌شده، کاهش سهم حمل‌ونقل و لجستیک کالاست. این شاخص در اکثر کشورهای دنیا وجود دارد و حتی بخش‌خصوصی و صنعت در کشورهای مختلف به‌دنبال این موضوع هستند که سهم حمل‌ونقل و لجستیک را در قیمت تمام‌شده کالا کاهش بدهند. یکی از دلایل موفقیت شرکت‌ها نیز همین موضوع است. با توجه به این موضوع که شرکت‌های پخش به صورت مقیاس کار کرده و کالاها را به صورت انبوه جابه‌جا می‌کنند، می‌توانند در راستای کاهش سهم حمل‌ونقل کمک شایان توجهی به کاهش قیمت تمام‌شده کالا داشته باشند. در این زمینه وظیفه وزارت صمت، کمک به ایجاد شرکت‌های بزرگ لجستیکی است تا در نهایت به نفع مردم و اقتصاد کشور منجر شود، البته باید یادآور شد که این قیمت‌گذاری باید براساس نیاز بازار و به صورت غیردستوری کاهش پیدا کند.
فعالان صنعت پخش معتقدند، بسیاری از نظارت‌های حاکم بر این صنعت کاملا سنتی هستند و حتی حرکت به سمت نظارت‌های مدرن نیز به درستی انجام نشده و راه‌اندازی سامانه‌های متعدد به صورت دست و پاگیر عمل کرده است. شما در مرکز آماد توزیع وزارتخانه چه اقداماتی برای این موضوع در دستورکار دارید؟
در کل در مقام مقایسه، روش‌های سنتی و نوین در این حوزه همواره با برخی سود و زیان و مزیت و معایب همراه هستند. باید اذعان کرد که در نگاه سنتی، مدیریت قائم به شخص است و هیچ سامانه‌ای وجود ندارد و در این روش، بازرس نظارت دارد و نگاه سلیقه‌ای بر آن حاکم می‌شود. در دنیا نیز این روش حاکم بود که به‌تدریج این روش برچیده شد و دنیا به سمت مدرن‌سازی پیش رفت. زمانی که نوین‌سازی انجام می‌گیرد، سامانه‌ها ایجاد می‌شوند که خود این سامانه‌ها ممکن است دست و پاگیر باشند، اما در مقابل می‌تواند نفوذ سلیقه‌ها را کاهش بدهند و اقتصاد را به سمت شفافیت پیش ببرند و در کل مزایایی بسیاری می‌توانند به همراه داشته باشند. در هر صورت باید بین این دو روش یکی را انتخاب کرد که دنیا به سمت نوین‌سازی و سامانه‌ها پیش رفته است. رویکرد ما نیز به سمت سامانه‌هاست و از شخص‌محوری دوری گزیده‌ایم. البته این موضوع که سامانه‌ها تا چه اندازه بهینه هستند و در بهترین حالت ممکن چگونه می‌توان از آنها بهره گرفت، کماکان جای بحث دارد، هرچند باید یادآور شد که هیچ سامانه‌ای خالی از عیب نیست. نگاه و سیاست ما به گونه‌ای پیش می‌رود تا بتوانیم مشکلات این سامانه‌ها را در تعامل با بخش‌خصوصی رفع کنیم. در کل نگاه سامانه‌ای، بدون شک به نفع بخش خصوصی و کسانی که فعالیت اقتصادی شفاف دارند، خواهد بود و به ضرر بخش تاریک اقتصاد و کسانی که زیرزمینی فعالیت دارند، عمل می‌کند و این سیاست اصلی دولت است.
لطفا درباره برنامه‌های خود برای افزایش توانمندی‌های صنعت پخش و رفع موانع در این صنعت بفرمایید؟
یکی از برنامه‌های آتی ما، ایجاد شرکت‌های ۳PL و ۴PL است، شرکت‌هایی که بتوانند تامین و توزیع کالا را از مبدأ انجام بدهند. این مبدأ می‌تواند از بندر حتی بندر مبدأ در یک کشور دیگر، تا مقصد انتهایی که همان فروشگاه‌ها باشند را شامل شود، به‌گونه‌ای که تمام واردات و صادرات در این مسیر را عهده‌دار شود. در این راستا باید بتوانند از جاده، ریل و مسیر هوایی نیز بهره بگیرند تا در نهایت به فروشگاه برسند و این تضمین را به فروشگاه‌ها بدهند که این تامین به صورت پایدار صورت خواهد گرفت؛ این نوع شرکت با این خدمات، می‌تواند ایده‌آل محسوب شود که تامین کالا را رصد کرده و برعهده بگیرد. البته باید یادآور شد که در این راستا شرکت‌های ۵PL نیز به‌وجود آمده‌اند که از ظرفیت‌های جدید هوش مصنوعی و دیجیتال و علم روز بهره می‌گیرند تا این مسیر و این شبکه را بهینه‌سازی کنند و بهترین عملکرد را داشته باشند. این ایده‌آل ماست و ما سعی خواهیم داشت که به سمت این هدف در میان‌مدت و بلندمدت حرکت کنیم.
