صنعت ابزار به عنوان الفبای صنعت جایگاه بینظیری در اقتصاد جهان دارد، با این حال به اندازه اهمیت ذاتی آن مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که پیشبینی میشود گردش مالی این صنعت در ۱۰سال آینده به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برسد که این رقم حکایت از اهمیت صنعت ابزارآلات دارد.
صنعت ابزار به عنوان یکی از صنایع تولیدی و در عین حال صنایع اثرگذار برای همه آنان که در کشور خدماتی ارائه میکنند، از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. از یکسو دولت با اتخاذ سیاستهای نادرست، درواقع؛ بخشی از منابع ارزی را که میتواند در اختیار صنعتگران این حوزه قرار بگیرد، به قاچاقچیان ابزار آلات بیکیفیت واگذار کرده و از سوی دیگر برای فعالان این حوزه محدودیتهایی در نظر گرفته که عملا اجرای طرحهای توسعهای صنعت را به تعویق انداخته است. در حالی که این صنعت قابلیت زیادی برای تولید و اشتغالزایی و بینیاز کردن کشور از واردات ابزار خارجی دارد. در گفتوگو با حمیدرضا تیغبند، مدیرعامل شرکت ابزار توسن به بررسی مشکلاتی پرداختهایم که فعالان این حوزه با آنها روبهرو هستند.
صنعت ابزار آلات صنعتی، به عنوان ستون فقرات تولید و ساخت، نقش حیاتی در پیشرفت صنایع مختلف ایفا میکند. این صنعت، با ارائه ابزارها و تجهیزات دقیق و با کیفیت، به ارتقای بهرهوری، دقت و ایمنی در فرآیندهای تولید کمک میکند و در نهایت، به رشد اقتصادی و توسعه صنعتی کشورها منجر میشود. امروزه تکنولوژی، به عنوان نیروی محرکه پیشرفت، به طور فزایندهای در صنعت ابزارآلات صنعتی تاثیر داشته و آن را متحول کرده است. این تحول، از دقت بالا در تولید گرفته تا استفاده از هوش مصنوعی، به طور چشمگیری به ارتقای کیفیت، بهرهوری و نوآوری در این صنعت کمک میکند.
صنعت ابزار ایران که در خلال سالهای اخیر از حالت سنتی خود خارج شده و شکل و شمایل مدرنی به خود گرفته، صنعتی کاملا متکی بر توانمندیهای خود است و آنطور که فعالان این صنعت میگویند دولت حتی به اهمیت آن نیز وقوف چندانی ندارد، چه برسد به اینکه از آن حمایت کند. در شرایطی که تامین نیازها، ایجاد دانش و مهارت، تامین مالی و... همگی با هزینه شخصی فعالان این صنعت صورت میگیرد، دولت بعضا با اتخاذ سیاستهایی سختگیرانه موانعی در این مسیر ایجاد میکند. با مهدی باقرپور، رئیس اتحادیه ابزارفروشان و رئیس کمیسیون فرهنگی- اجتماعی اتاق تهران در این باره گفتوگو کردهایم و جایگاه این صنعت را در اقتصاد ایران بررسی کرده و به موانع و چالشهای این صنعت پرداختهایم که در ادامه متن این گفتوگو را میخوانید.
ارزش بازار جهانی ابزار در سال ۲۰۲۳ به ۱۲۰.۳۲ میلیارد دلار رسید و پیشبینی میشود که از ۱۲۵.۷۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به ۲۲۹.۴۶ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۲ رشد کند که نشاندهنده رشد مرکب سالانهای معادل ۷.۸ درصد است.
صنعت ابزار با آنکه صنعتی نوپا در ایران محسوب میشود اما در خلال سالهای گذشته توانسته نوآوریهای مناسبی را در کشور ایجاد کند. تولید محصولاتی که از نظر رقابتی با نمونههای اروپایی و آمریکایی آن برابری میکند و تربیت نیروهای متخصص در این حوزه از جمله خدماتی هستند که در سالهای اخیر شاهد آن بودهایم. از سوی دیگر شرکتهای ایرانی تولیدکننده ابزار توانستهاند بخش زیادی از نیاز بازار داخل را تامین کنند و حتی امروز به صادرات نیز بیندیشند، در حالی است که با مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند.
شرکت رستگار صنعت از سال ۱۳۸۴فعالیت خود را در حوزه تولید ابزارآلات آغاز کرد و با کیفیت AAA+ محصولات تولیدی خود را به کشورهای مختلف همچون افغانستان، ترکمنستان، کشورهای همسایه، عراق و کردستان عراق و ... صادر میکردیم، اما با تشدید تحریمها، کشورهای مختلف خریدهای خود را متوقف کردند و این موضوع مشکلات زیادی برای تولیدات ما ایجاد کرد. «رستگار صنعت» با آنکه محصول درجه دو تولید نمیکند و از منظر کیفی بهترین محصول را ارائه میکند، اما تحریمها باعث شد کشورهای خریدار از محصولات درجه دو و سه چینی استفاده کنند، اما به دلایل مختلف حاضر به خرید محصولات ما نباشند که نتیجه آن، عقبنشینی خریداران منطقهای ما و کاهش سطح تولید شد.
ایران پتک فعالیت خود را در سال ۱۳۶۳ آغاز کرد و امروز ۴۰۰ نفر در این مجموعه مشغول به کار هستند و ابزاردستی متفاوتی در هزار سایز تولید و به بازار عرضه میکنیم. ابزار نقش بسیار مهمی در صنعت ایفا میکند و این در حالی است که نیاز به ابزار خوب، برای ایجاد صنعت خوب ضروری است. در کشور ما ابزار تولیدی غالبا به دسته ابزار دستی محدود میشود و ابزار برقی که با برندهای ایرانی در بازار عرضه میشوند، همگی چینی هستند که با سفارش شرکتهای ایرانی و با برند آنها تولید و وارد میشود.
صنعت ابزار را باید زیربنا و پدر همه صنایع دانست و زندگی بشر امروز بدون وجود ابزار، قطعا فلج خواهد شد. با این حال این صنعت نه جایگاه ممتازی نزد دولتها دارد و نه مردم به آن اهمیت لازم را میدهند که نتیجه این دو، عدمتوسعه درخور این صنعت در ایران شده است. با دو تن از مدیران شرکت کنزاکس که یکی از شرکتهای تامینکننده ابزار در ایران است گفتوگو کردهایم و به بررسی چالشهای مختلفی که این صنعت با آن مواجه است پرداختهایم.
تولید ابزار یک فعالیت مبتنی بر دانش و در غالب موارد دانشبنیان است و این موضوع حکایت از اهمیت صنایع مذکور دارد. این در حالی است که دولتها با وجود شعارهایی که از گذشته در زمینه حمایت از شرکتهای دانشبنیان دادهاند، اما در عمل کمتر به انجام این وظیفه توجه کرده است و این مساله در مورد شرکتهای دانشبنیان بزرگ و کوچک مشهود است. در این رابطه با امیرالحاکی، رئیس هیاتمدیره شرکت تولیدی- صنعتی پزشکی توان جم گفتوگو کرده و جایگاه، فرصتها و تهدیدهای این صنعت را مورد بررسی قرار دادهایم.
در حال حاضر مهمترین رقیب تولید ابزار، واردات آن است و این مساله از چند وجه قابل بررسی است؛ نخست آنکه دولت تفاوتی بین تولید و واردات ابزار قائل نیست و دوم اینکه دولت فعالیتهای مونتاژ ابزار را به عنوان یک فعالیت تولیدی به رسمیت نمیشناسد و در نتیجه سیاستهایی را اتخاذ میکند که آسیبزا هستند. در این رابطه با حمید مصلایی، مدیرعامل ابزار آروا گفتوگو کرده و به بررسی چالشهایی پرداختهایم که تولید ابزار را در ایران تهدید میکنند.
صنعت ابزارآلات یکی از بخشهای بنیادین در توسعه اقتصادی کشور به شمار میرود که نه تنها در تولید و ساخت محصولات مختلف نقش اساسی ایفا میکند، بلکه پایهای برای دیگر صنایع نیز محسوب میشود و ابزارآلات متنوعی که در این صنعت تولید میشوند در بخشهای مختلفی مانند خودروسازی، ساختمانسازی، کشاورزی، نفت و گاز و حتی صنایع کوچک خانگی کاربرد دارند. برگزاری اولین دوره نمایشگاه ابزارآلات صنعتی در ایران، گامی مهم و استراتژیک برای تقویت این صنعت و ارتقای سطح تکنولوژی و دانش فنی مرتبط با آن است و فرصتی بینظیر برای تبادل دانش و تجربیات میان تولیدکنندگان، مهندسان، پژوهشگران و سایر فعالان این حوزه فراهم میکند. «محمد حلاجیان» مدیرعامل شرکت «فرجاد تجارت» و مدیر اجرایی این رویداد مهم صنعت ابزارآلات در گفتوگویی پاسخگوی پرسشهای ما درخصوص این نمایشگاه شد.