در گفت‌وگو با رئیس اتحادیه ابزارفروشان و رئیس کمیسیون فرهنگی- اجتماعی اتاق تهران بررسی شد
صنعت ابزار؛ الفبای صنعت جهان
لطفا درباره تاریخچه و اهمیت صنعت ابزار بفرمایید و اینکه کشور ما در این صنعت در چه جایگاهی قرار دارد؟
انسان امکان استفاده بهتر از محیط اطراف خود را به وسیله ابزار فراهم کرده و طبق نشان‌هایی که از باستان‌شناسی به دست آمده، اولین ابزار مورد استفاده در تاریخ انسان به ۲میلیون سال قبل برمی‌گردد؛ ابزار ساده‌ای که برای بریدن از آن استفاده می‌شده و به تدریج ساخت ابزارآلات توسعه یافت و در عصر مفرغ و عصر مسی، بخشی از ابزار ساخته شد و بعد از آن در عصر آهن بیشترین تعداد ابزارآلات مورد استفاده در آن دوره‌های تاریخی طراحی و تولید شدند. با این حال در ۱۵۰سال اخیر و در دوره صنعتی شدن، تولید ابزار شکل بهتری یافت و ابزارآلات تخصصی تولید شدند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند تولید اولین ابزار دستی به سال ۱۸۹۲ برمی‌گردد که آچاری است با طراحی امروزه و پس از آن در ۱۹۰۰ دریل ساخته شد و ابزارآلات دیگر به تدریج پا به عرصه نهادند.
واقعیت آن است که ابزار، الفبای تولید است و در روزگار امروز که هر لحظه شاهد پیشرفت‌های جدیدتری در صنایع مختلف هستیم، برای هر حوزه‌ای یک ابزار تخصصی تولید و طراحی شده است و در حالی که در گذشته ابزار به شکل عمومی‌تری استفاده می‌شدند، اما امروز با توجه به تخصصی‌شدن صنایع از نفت و گاز گرفته تا ساختمان و خودرو و ... برای ساده‌تر شدن کار، ابزارآلات تخصصی‌تر و دایره بزرگ‌تری را شامل می‌شوند، به‌طوری که اکنون ابزارآلات دارای ۱۴ شاخه تخصصی و متناسب با شرایط امروز بازار است که از جمله می‌توان به ابزار اندازه‌گیری، سایش و برش، ابزارآلات برقی، پنوماتیک یا بادی، تراشکاری، ابزارآلات تعمیرگاهی و گاراژی، جوش و برش، چسب و بسته‌بندی، ابزارآلات حمل‌ونقل کارگاهی، ابزار آلات هیدرولیک و چند دسته دیگر اشاره کرد که در صنایع و بخش‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند.
این ابزار در حوزه تخصصی خود به رشد تولید و ارتقای کیفیت محصول کمک می‌کنند و البته باید شناخت مناسب‌تری در حوزه ابزار ایجاد شود و متناسب با نیازهای روز، ابزارآلات جدیدتری تولید و عرضه شود.
با توجه به پیشرفت‌هایی که در حوزه ابزارآلات داخلی صورت گرفته، اکنون وضعیت رقابتی بین تولیدات داخلی و وارداتی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
همواره گفته‌ایم فعالان حوزه ابزار، کارشناسان روش‌های تولیدی هستند و لازم است صنعتگران و فعالان صنایع گوناگون با این گروه مشورت کرده و در حوزه خرید ابزارآلات برای اهداف مختلف، نظر تخصصی این گروه را به کار گیرند، سپس نسبت به تهیه ابزار مورد نیاز اقدام کنند.
کسانی که امروز به عنوان تولیدکننده یا واردکنندگان ابزارآلات در کشور می‌شناسیم بخشی از عمر خود را صرف شناخت ابزار کرده‌اند و بعضا سالیان طولانی شاگردی و بعد از آن نسبت به راه‌اندازی کسب و کار خود از طریق افتتاح یک مغازه و فروشگاه ابزار اقدام کرده و بعد تاجر موفقی در حوزه فعالیت ابزار شده‌اند و امروز تمام مدارج رشد را طی کرده و در آینده شاهد رشد بیشتری برای آنان خواهیم بود.
البته نگاه تک‌بعدی به تولید یا تجارت آسیب‌زاست و تولیدکنندگان و تجار ابزار، امروز همه مدارج را طی و با نحوه تامین نیاز صنعت آشنا هستند و از منظر تولید و صرفه اقتصادی آگاهی لازم را دارند. به عنوان مثال بخشی از ابزاری که در تولید به کار گرفته می‌شود، به دلیل مصارف کم در داخل کشور دارای صرفه اقتصادی برای تولید نیست، اما ابزارآلات عمومی‌تر، با توجه به مواد اولیه‌ای که در داخل کشور وجود دارد، اگر دارای توجیه اقتصادی مناسب یا مزیت رقابتی هستند، باید رشد و توسعه یابند که این امر نیازمند تحقیق و مطالعه است.
نگاه تک‌وجهی، کلیت صنعت را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد؛ زیرا صنایع مختلف و بزرگ کشور نیازمند ابزار مشخصی هستند و اگر مصارفشان به اندازه‌ای نباشد که تولید این ابزار دارای صرفه اقتصادی باشد، یا باید تولید محدودی انجام داد یا با هدف‌گذاری بازارهای منطقه، مازاد بر نیاز داخلی را صادر کرد.
به عبارتی بسته به هدف مصرف‌کننده، استفاده از ابزار داخلی و خارجی متفاوت است. وقتی از یک فعال حوزه ابزار که متخصص است مشورت بگیرید، شما را راهنمایی خواهند کرد که متناسب با نیاز شما در صنعت، ابزار ایرانی یا خارجی تهیه کنید و در این مسیر، اگر ابزار داخلی باکیفیت وجود داشته باشد، معرفی خواهند کرد؛ کما اینکه امروز برندهای ایرانی در حوزه ابزار توسعه خوبی یافته و در برخی ابزارآلات وابسته به خارج نیستیم، اما اینکه آیا از ابزار داخلی یا خارجی استفاده کنیم به نیاز مصرف‌کننده بستگی دارد.
ابزار به عنوان الفبای تولید باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. برخی خام‌فروشی را که مبتلا به امروز اقتصاد کشور است افتخار می‌دانند، در حالی که می‌توان با رشد صنایعی که در آنها اولویت داریم، در بخش‌های مختلف صادرات را گسترش دهیم. در صنعت پتروشیمی و صنایع دیگر، نفت‌خام به حلقه‌های بعدی تبدیل می‌شود، اما هنوز می‌توان ارزش افزوده بالاتری در این صنایع ایجاد کرد. فضایی که بین پروسه تبدیل مواد اولیه به محصول نهایی قرار می‌گیرد، فضای ابزارآلات است که همزمان با توسعه بخش‌های بالادست و پایین‌دست توسعه می‌یابد.
توضیح اینکه پروسه تولید ما را از مواد اولیه صفر به محصولات صد می‌رساند و برای این منظور نیازمند ابزار مختلف هستیم و تامین این نیازها از طریق توجه بیشتر به این صنعت ممکن است. اما در سال‌های اخیر محدودیت‌هایی از طریق وزارت صمت برای تامین و ثبت‌سفارش ابزار ایجاد شده که نشان می‌دهد به این صنعت به عنوان یکی از حلقه‌های مهم ارزش افزوده در کشور توجه کافی نشده و این در حالی است که فرصت‌هایی در این صنعت وجود دارد که خروجی آن می‌تواند رشد اقتصادی بیشتری برای کشور داشته باشد.
صنعت ابزار صنعتی تخصصی است و بالطبع به نیروی انسانی متخصص نیاز دارد. در حوزه آموزش و دانش‌افزایی نیروی انسانی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
صنعت ابزار در حوزه تولید دانش باید حمایت شود. آنچه تا به امروز در این حوزه اتفاق افتاده چه در حوزه نیروی انسانی ماهر، تامین مواد اولیه و دانش عموما بر اساس هزینه‌های شخصی فعالان این صنعت صورت گرفته و این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش هزینه‌های تولید، فضاهایی برای تحقیق و توسعه و آموزش نیروی انسانی ایجاد کرده‌اند و در نتیجه تولید و صادرات در این کشورها افزایش می‌یابد. با این حال امیدواریم به‌زودی با توجه بیشتر مسوولان به صنعت ابزار، حمایت‌های دولتی در حوزه تولید دانش و توسعه فنی و تامین مواد اولیه و ماشین‌آلات افزایش یابد.
برای شناخت نحوه استفاده، نوع ابزار مورد نیاز و کاربردهای آنها، موضوع آموزش نیروی انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است که با توجه به تنوع بالا در این صنعت، این امر هزینه‌بر است و امیدواریم با توجه بیشتر دولت و اقبال بیشتر جوانان به این موضوع، مشکلات نیروی انسانی این صنعت هم مرتفع شوند.
شرکت‌های حوزه ابزار برای رشد و ترقی این صنعت سرمایه‌گذاری‌های بزرگی انجام داده‌اند و امیدواریم با توسعه این بخش و درک عمومی نسبت به آن شاهد رشد سرمایه‌گذاری‌ها با همکاری مسوولان و بسط دانش از طریق حمایت‌های دانشگاهی باشیم تا سرمایه‌گذاری‌ها کمترین هزینه و بالاترین بهره‌وری را داشته باشد. در حال حاضر با دریافت تسهیلات از دولت با بهره ۳۰ تا ۴۰ درصدی انگیزه لازم برای ورود سرمایه‌گذاران و توسعه این صنعت ایجاد نمی‌شود.
در زمینه تامین مالی با چه مشکلاتی روبه‌رو هستید؟
آرزوی فعالان صنعت ابزار رشد تولید و جهش صنعتی در کشور است تا بازار ابزار نیز متناسب و همسو با آن دارای شرایط بهتری باشد. وقتی مسکن دارای رشد لازم باشد ابزار نیز با تقاضا روبه‌رو می‌شود، اما مشکلات نقدینگی و ارز و ... به همه کسب و کارها فشار وارد کرده و از آنجا که ابزار بین مواد اولیه و محصول قرار دارد، بنابراین تا تولید صورت نگیرد، ابزار به کار گرفته نمی‌شود و این موضوع روی نرخ فروش و میزان فروش اثر منفی دارد.
امروز صنعت ابزار نیازمند تامین مالی از طرف خریدار و فروشنده است. در حوزه تولید ابزار، بانک‌ها باید با نگرش عام مسوولان دولتی، تامین مالی این صنعت را در حوزه تولید بر عهده بگیرند.
دو بخش تامین مالی در صنعت ابزار وجود دارد؛ خرده‌فروشی که می‌تواند با طرح‌های حمایتی از سمت مشتریان توسعه یابد؛ چراکه اگر مشتریان بتوانند در قالب تسهیلات بانکی، ابزار مورد نیاز خود را خریداری کنند، در نتیجه فعالان صنعت ابزار نیز به صورت یکجا پول خود را دریافت می‌کنند که این طرح تا حدی در حال انجام است و به خرده‌فروشی کمک می‌کند.
در مورد طرح‌های کلان نیز به دلیل زیربنایی بودن صنعت ابزار، این صنعت نیازمند تامین دانش، مواد اولیه و تامین مالی است و بانک‌ها باید با هدایت دولت، تامین مالی و دانشگاه‌ها تامین دانش را بر عهده بگیرند تا توسعه به صورت هماهنگ انجام شود.
چه شد که تصمیم گرفتید نمایشگاه ابزار را از نمایشگاه صنعت جدا کنید؟
نقش مهم ابزار در رابطه با تمام صنایع اثبات شده است و بعد از سال ۱۴۰۱ و تغییر هیات‌مدیره اتحادیه ابزار، اقدام به شرکت در نمایشگاه صنعت کرده و یک غرفه در نمایشگاه راه‌اندازی کردیم. اما در ۱۴۰۲ با همراهی اعضای صنف سالن ۴۰ نمایشگاه بین‌المللی را برای تجمیع ابزارفروشها اختصاص دادیم و با دوستان سازمان توسعه تجارت مباحثی را شروع کردیم تا به دلیل جایگاه این صنعت، نمایشگاهی تخصصی تحت عنوان ابزارآلات صنعتی راه‌اندازی کنیم تا هم فرصت رشد بیشتری به صنعت ابزار بدهیم و هم اهمیت آن را به عنوان الفبای صنعت به جامعه و دولتی‌ها منتقل کنیم. بنابراین امسال نمایشگاه ابزار به صورت مجزا، اما همزمان با نمایشگاه صنعت برگزار می‌شود. همزمانی نمایشگاه ابزار با صنعت و در عین حال تفکیک این دو نمایشگاه نیز دارای پیام مهمی است و نشان می‌دهد همان‌طور که ابزارفروشها در شرایط گوناگون همراه صنعت کشور هستند، اما این صنعت مستقل از همه صنایع و پوشش دهنده آنهاست.
چه انتظاری از دولت چهاردهم دارید؟
ارتباط صنف ابزار با دولت همواره مناسب بوده و ما تمام توان خود را برای حمایت از سیاست‌های کلان کشور گذاشته‌ایم، اما در مدت اخیر معضلاتی در زمینه تامین ماشین‌آلات ابزار به وجود آمده و از دولت درخواست می‌کنیم در نمایشگاه حضور داشته باشند تا جلساتی برگزار و مشکلات این صنعت بررسی شوند. به علاوه انتظار داریم دولت در زمان اخذ تصمیمات مختلف، حضور تشکل‌های صنفی و اتحادیه‌ها را مغتنم شمُرد تا تصمیمات مناسبی اتخاذ شود، زیرا ابزار به دلیل وسعت استفاده در همه صنایع کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و باید دولت از این فرصت برای رشد تولید استفاده کند.
