اجرای برنامه ترکیبی
براساس ماده (۱) قانون هدفمندی یارانه‌ها؛ قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین به‌گونه‌ای باید اصلاح شود که قیمت فروش داخلی آنها با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل‌ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به‌تدریج تا پایان برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه کمتر از ۹۰درصد قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد. با درنظر گرفتن قیمت حدود نیم دلار برای هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس؛ اختلاف قیمت بنزین داخلی و فوب خلیج‌فارس براساس سناریوهای مختلف نرخ به‌شرح جدول (۱) است: اختلاف قیمت بنزین داخلی با فوب خلیج‌فارس و کشورهای همسایه، زمینه افزایش قاچاق به کشورهای همجوار را افزایش داده است. برای حل این معضل و کاهش قاچاق سوخت دو راه‌حل شامل «افزایش قیمت بنزین به سطح جهانی» و «سهمیه‌بندی بنزین و احیای کارت‌های سوخت جهت مدیریت مصرف» وجود دارد.
ب) مروری بر تجربه سهمیه‌بندی بنزین و به‌کارگیری کارت سوخت
در ابتدای دهه ۸۰ «سهمیه‌بندی بنزین» به‌عنوان بهترین راهکار کاهش سریع مصرف بنزین در کشور مورد جمع‌بندی قرار گرفت. سهمیه‌بندی بنزین به دو صورت استفاده از کوپن و استفاده از سامانه هوشمند سوخت قابلیت انجام داشت. ولی به‌دلایل زیر پیشنهاد دوم یعنی سامانه هوشمند سوخت برای اجرا مدنظر قرار گرفت: معضلات و تبعات منفی استفاده از کوپن مانند امکان جعل و انتشار از سوی سودجویان و امکان ایجاد بازار سیاه کوپن‌فروشی و تجربه موفق استفاده از سامانه هوشمند سوخت در استان سیستان‌وبلوچستان نیز در اواخر دهه ۷۰ موجب کاهش قابل‌توجه قاچاق سوخت شده بود. براین اساس در بند «ص» تبصره ۱۲ قانون بودجه سال ١٣٨٣، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ملزم شد از مورخ ۱/ ۷/ ۱۳۸۳ بنزین و گازوئیل را با استفاده از کارت هوشمند سوخت عرضه کند. اجرای طرح مذکور دستاوردهایی نظیر جلوگیری از قاچاق سوخت، صرفه‌جویی در مصرف سوخت، ایجاد بستر لازم برای افزایش قیمت بنزین تا سطح نرخ‌های بین‌المللی، اثبات کارآمدی قیمت‌گذاری چندنرخی در شرایط خاص، ایجاد بانک اطلاعات روزآمد از وسایل نقلیه و... را به‌همراه داشت.
ج) راهکار بهینه براساس پیامد سناریوهای مختلف جهت کنترل مصرف
مجموعه راهکارهای کنترل مصرف و قاچاق بنزین را می‌توان در دو گروه راهکارهای قیمتی و غیرقیمتی (مانند سهمیه‌بندی) طبقه‌بندی کرد. برخی مزایا و معایب راهکارهای مذکور در جدول (۲) ارائه شده است. در راستای کاهش مصرف و قاچاق بنزین؛ امکان افزایش قیمت، سهمیه‌بندی و استفاده از کارت سوخت یا ترکیبی از هر دو، راهکارهای ذیل قابل استفاده است: سناریوی اول افزایش قیمت بنزین به حدود ۲۰۰۰ تومان: افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین منجر به رشد ۱/ ۴درصدی تورم مصرف‌کننده (مستقیم ۳۵/ ۲و غیرمستقیم ۷۵/ ۱درصد) و رشد ۴/ ۳ درصدی تورم تولیدکننده خواهد شد. تاثیر این قیمت بر شاخص قیمت تولیدکننده بخش حمل و نقل ۳/ ۱۱، ساختمان ۵/ ۳، عمده فروشی و خرده‌فروشی و تعمیر ۳/ ۳، کشاورزی ۵/ ۲، سایر خدمات ۲/ ۲، صنعت ۸/ ۱، سایر معادن ۲/ ۱ و نفت خام و گاز طبیعی ۳/ ۰ درصد خواهد بود. تحت این سناریو منابع حاصل از محل افزایش قیمت برای دولت حدود ۳۱۰ هزار میلیارد ریال (با فرض مصرف روزانه ۸۵ میلیون لیتر و اختلاف قیمت ۱۰۰۰ تومان) خواهد بود.
سناریوی دوم سیاست ترکیبی افزایش قیمت و سهمیه‌بندی و استفاده از کارت سوخت: در این سناریو سهمیه خودروها براساس قیمت هر لیتر ۱۰۰۰ تومان و مازاد آن با قیمت بالاتر مثلا حدود ۲۰۰۰ تومان قابل‌فروش است. تحت این سناریو منابع حاصل از محل افزایش قیمت برای دولت حدود ۶۲ هزار میلیارد ریال (با فرض مصرف روزانه ۸۵ میلیون لیتر، اختلاف قیمت ۱۰۰۰ تومان و سهم ۲۰ درصدی برای مصرف بنزین آزاد) خواهد بود. این سناریو اگرچه منابع مالی کمتری برای دولت ایجاد می‌کند، در مقابل آثار تورمی محدودتری نیز به همراه خواهد داشت. براساس این سناریو امکان افزایش قیمت غیرسهمیه‌ای تا قیمت فوب خلیج فارس در مراحل بعدی نیز میسر خواهد بود. در پایان خاطرنشان می‌سازد با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ایران؛ سناریوی دوم مبنی بر به‌کارگیری سیاست ترکیبی افزایش قیمت و سهمیه‌بندی (استفاده از کارت سوخت) سیاست بهینه است، ضمن آنکه به‌دلیل پیامدهای افزایش قیمت بنزین بر هزینه‌های بخش تولید پیشنهاد می‌شود در راستای نام‌گذاری سال‌جاری و کاهش پیامدهای منفی سیاست مذکور، بخشی از منابع حاصله صرف حمایت از تولید شود.
ارسال نظر