۷ مانعی که نمی‌گذارد چرخ گردشگری داخلی بچرخد
رشد تقاضای سفر داخلی در ضعف عرضه
با این حال چرخه اقتصادی گردشگری داخلی برای آنکه به درستی بچرخد همچنان باید با موانع و دست‌اندازهای بسیاری دست و پنجه نرم کند؛ موانعی که می‌توان از آنها به عنوان ضعف در گردشگری داخلی یاد کرد. از جمله این ضعف‌ها می‌توان به نبود فرهنگ گردشگری گروهی و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفر، ضعف در ایجاد محصول گردشگری، عدم مدیریت صحیح و توزیع سفر، خدمات رفاهی نامناسب، کمبود سیستم‌های رزرواسیون اقامتی و همچنین حمل و نقل و در نهایت ضعف در بازاریابی جاذبه‌های گردشگری اشاره کرد. اتفاقی که موجب شده هر سال در فصول اوج سفر مانند روزهای تابستان و تعطیلات نوروز با معضلات فراوان در این زمان روبه‌رو شویم.
ایران با وجود پتانسیل‌های تاریخی، طبیعی، درمانی و... نه تنها در جذب گردشگر خارجی بلکه در زمینه جذب گردشگر داخلی نیز ضعیف عمل کرده و آمارها نیز همین موضوع را تایید می‌کند. آمارهای غیررسمی گفته می‌شود ۴۰ میلیون گردشگر داخلی در سال وجود دارد که به دلیل توزیع نادرست در طول سال و اینکه تنها ۵درصد آنها در اقامتگاه‌های عمومی اسکان پیدا می‌کنند و ۳ درصدشان با تور سفر کرده و بیش از ۶۰درصد با وسایل حمل و نقل شخصی عزم سفر دارند، این تعداد سفرها، خارج از چرخه اقتصادی صنعت گردشگری تلقی می‌شوند.
رابطه مدیریت تعطیلات و مدیریت گردشگری
صاحب‌نظران معتقدند ساماندهی تعطیلات و به‌ویژه دو روزه کردن تعطیلات پایان هفته، علاوه‌بر اینکه کیفیت کار شاغلان و تحصیل محصلان را با ایجاد وقفه‌هایی برای تجدید قوای جسمی و ذهنی بهبود می‌بخشد، تبعات مثبتی را هم برای بخش گردشگری کشور به ارمغان می‌آورد و می‌تواند موجب گسترش تقاضای سفر و توزیع آن در فصول غیر اوج سفر شود. سهند عقدایی، یکی از فعالان گردشگری با تاکید بر این موضوع به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «کشور ما گردشگری بیماری دارد و تنها دو تا سه زمان در طول سال به عنوان زمان اوج سفر داریم که نشان می‌دهد نتوانسته‌ایم گردشگری داخلی را به درستی در طول سال توزیع کنیم. در صورتی که با مدیریت درست تعطیلات در تقویم و کم کردن تعداد تعطیلات مناسبتی که به دلیل مصادف بودن آنها با ماه‌های قمری چرخشی هستند و نمی‌توان براساس آن برنامه‌ریزی سفر کرد، می‌شود به تعطیلات آخر هفته یک روز اضافه کرد. اما متاسفانه هر سال با پشت گوش انداختن این موضوع و موکول شدن به سال بعد همچنان اندر خم یک کوچه مانده‌ایم و در این شرایط هیچ‌وقت روی خوش گردشگری داخلی را در طول سال نخواهیم دید.»
چالش‌های زنجیره‌ای
اردشیر اروجی، کارشناس برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت و گو با «دنیای‌اقتصاد» با برشمردن چالش‌های توسعه گردشگری داخلی، می‌گوید: «متاسفانه گردشگری گروهی بسیار ضعیف است و همین موضوع موجب می‌شود در زمان اوج سفر با مشکل تردد در جاده روبه‌رو شویم؛ چون اکثر این افراد با وسایل نقلیه شخصی اقدام به سفر می‌کنند.» او ادامه می‌دهد: «استفاده از وسیله نقلیه شخصی، جاده‌ها را ناایمن می‌کند و گسترش جاده‌ها برای تنها چند روز تعطیلات بهاری و تابستانی صرفه اقتصادی ندارد.»
اروجی خاطرنشان می‌کند: «در برخی موارد، نیروی انتظامی بابت سفرهای گروهی سختگیری و بازرسی طولانی مدت را در دستور کار خود قرار می‌دهد که اگر میزان این سختگیری کمتر شود و همکاری‌های لازم با سفرهای گروهی افزایش یابد، در آن صورت شاهد کاهش آمار تصادفات جاده‌ای نیز خواهیم بود.» در همین حال، با وجود آنکه ایران دارای جاذبه‌های گردشگری فراوان است، اما ظرفیت تمام استان‌ها به خوبی معرفی نشده و نتوانسته‌اند از این قابلیت به عنوان یک محصول گردشگری بهره ببرند. اروجی با اشاره به این موضوع نیز می‌گوید: «ایران دارای قابلیت‌های گردشگری بی‌نظیر است؛ اما سیستم تولید محصول در این زمینه ضعیف عمل می‌کند. جاذبه وجود دارد؛ اما خدماتی که گردشگر را به آن جاذبه برساند وجود ندارد. باید شرایطی فراهم شود تا این جاذبه‌های گردشگری به گردشگر معرفی و امکان رفتن به آن مکان برایش فراهم شود.»
به باور کارشناسان گردشگری یکی از ضعف‌هایی که در زمینه گردشگری داخلی به وضوح خودنمایی می‌کند ضعف در سیستم معرفی، بازاریابی و تبلیغات است. چون تاکنون نتوانسته آنطور که باید در زمینه گردشگری موفق عمل کند. به گفته اروجی حتی در صورت ایجاد فضای گردشگری اگر معرفی و تبلیغاتی وجود نداشته باشد باز هم چرخ گردشگری نخواهد چرخید: «متاسفانه در بخش بازاریابی گردشگری نیز ضعیف عمل می‌کنیم. در صورتی که در بازاریابی سفرهای خارجی هر روز شاهد تبلیغات محیطی، پیامکی و... هستیم. باید چنین شرایطی جهت معرفی جاذبه‌های داخلی کشور نیز فراهم شود که بازاریابی درست و حساب‌شده تنها راهکار آن است.»
مدیریت زمان سفر و توزیع زمانی و مکانی آن نیز مهم‌ترین موضوعی است که در زمینه بهبود وضعیت گردشگری داخلی در طول سال صاحب‌نظران به آن معتقد هستند و می‌گویند زمانی که صنعت گردشگری به درستی یک مکان را معرفی و امکان تبلیغات آن را ایجاد می‌کند باید این تبلیغات را در طول سال به شکل درست انجام دهد تا با اوج سفر در یک بازه زمانی کوتاه روبه‌رو نشویم. اروجی نیز مدیریت سفر را یکی از اصلی‌ترین راهکارهایی می‌داند که می‌تواند در بهبود وضعیت گردشگری داخلی موثر باشد و می‌گوید: «زمان سفر باید به درستی مدیریت شود. در ایام نوروز و تابستان تبلیغات باعث شلوغی بیشتر می‌شود؛ در صورتی که تبلیغات می‌تواند به توزیع سفر در طول سال بسیار کمک کند و بسته‌هایی را برای مسافران ارائه دهد که آنها را مشتاق به سفر در زمانی غیر از اوج فصل سفر کند.»
معضلات رزرو محل اقامت در زمان سفر، گرانی، نبود فرهنگ استفاده از مراکز اقامتی و... نیز دست به دست هم می‌دهد تا کمتر کسی به فکر استفاده از این مراکز بیفتد. اروجی دراین‌باره نیز می‌گوید: «سیستم رزرو هتل و محل‌های اقامتی از آنجا که بیشتر به شکل جزیره‌ای صورت می‌گیرد و در طول سال به‌طور مستمر امکان رزرو ندارند مشکلاتی را برای مسافران ایجاد می‌کنند. اگر چنین سیستم‌هایی گسترش پیدا کند و نظارت درستی روی آنها صورت گیرد در این شرایط فضای رقابتی نیز ایجاد شده و کمک می‌کند تا مسافران با خیالی راحت‌تر محلی که می‌خواهند در طول سفر در آنجا اقامت داشته‌باشند را انتخاب کنند.» در همین باره، سهند عقدایی نیز با اشاره به سبک سفر ایرانی‌ها به خبرنگار ما می‌گوید: «سفر و استفاده از خدمات اقامتی یک مساله فرهنگی است که در بین اکثر مردم کشورمان تعریف نشده. آنها ترجیح می‌دهند شخصی سفر کنند و از خدمات و امکانات اقامتی رسمی استفاده نکنند. گردشگری انفرادی، الگوی گردشگری‌اش فرق می‌کند و باید آن را تغییر داد.» او پیشنهاد می‌کند: «بهتر است برای این گردشگرها جهت تغییر نوع فرهنگ‌شان بسته‌های تشویقی در نظر گرفته‌شود. اما متاسفانه در حال حاضر به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم در این زمینه چنین امکاناتی وجود ندارد.»
مانع اصلی برای برنامه‌ریزی سفر
مساله حمل و نقل نیز از جمله مسائل مهم و کلیدی در سفر است. از آنجا که گفته می‌شود اکثر گردشگران داخلی از طریق وسایل شخصی اقدام به سفر می‌کنند باید شرایطی فراهم شود تا آنها استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را در راس انتخاب‌های خود قرار دهند. کارشناس برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با انتقاد به نبودن شرایط رزرو بلیت رفت و برگشت در سفرهای داخلی در طول سال می‌گوید: «یک گردشگر داخلی نمی‌تواند برای ۶ ماه آینده خود طوری برنامه‌ریزی کند که بلیت رفت و برگشت‌اش را تهیه کند. چون خرید و فروش در طول سال صورت نمی‌گیرد. در حالی که کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری این امکان را برای مسافران خود فراهم می‌کنند تا در طول سال بتوانند برنامه زمانی حمل و نقل خود را انتخاب و رزرو کنند.
چنین کاری باعث ایجاد اعتماد خواهد شد و جلوی بازار سیاه را در ایام اوج سفر خواهدگرفت.» ضعف در امکانات رفاهی گردشگری نیز دلیل دیگری است که موجب شده همچنان یک پای گردشگری داخلی بلنگد. اروجی در این‌باره معتقد است: «نبود امکانات رفاهی در طول سفر یکی از مهم‌ترین ضعف‌هایی است که گردشگر داخلی با آن روبه‌رو می‌شود. یک سرویس بهداشتی در طول مسیر، ابتدایی‌ترین امکاناتی است که در بسیاری از مناطق وجود ندارد. در حالی که اگر در این زمینه به بخش خصوصی بها داده شود و به این بخش اعتماد صورت گیرد موجب خواهد شد تا آنها در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند و در کنار ارائه خدمات رفاهی مانند رستوران، مجتمع‌های رفاهی و تفریحی، سرویس بهداشتی و... از آنها به خوبی نیز نگهداری کنند.» در نهایت سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا وجود چنین ظرفیت و تقاضایی برای سفر داخلی موجب نمی‌شود تا با برنامه‌ریزی درست و سرمایه‌گذاری مناسب و سامان دادن به تعطیلات طول سال به آن سر و شکل داد و مشکلاتی که بعضا به راحتی قابل حل هستند را برطرف کرد؟
ارسال نظر