در بلندمدت حدود ۲۴۰ میلی‌متر میزان بارندگی کشور ما بوده و متاسفانه در ۴ سال گذشته، ۳ سال پیاپی خشکسالی داشتیم سال ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ شدیدترین خشکسالی ۵۰ سال گذشته را تجربه کرده‌‌‌‌ایم، اما امسال خوشبختانه بعد از ۴ سال به لطف خداوند توانستیم بارندگی در حد نرمال داشته باشیم. در بسیاری از کشورهای جهان وقتی درباره کشت دیم صحبت به میان می‌‌‌‌آید. نیاز آبی از بارندگی، آب سبز تامین می‌شود مثل مناطق پر باران کشورهای قاره سبز یا اروپا. ولی برخی از مناطق مثل ایران که بارندگی بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ میلی‌مترهست، دیم کاری در آنها انجام می‌شود. ویژگی مناطق خشک و نیمه خشک تغییرات شدید آب و هوایی بین سال‌های مختلف است، امسال به لطف خدا از فصل بهار به بعد حدود ۱۰۰ میلی متر بارندگی داشتیم و این میزان، کشت‌‌‌‌های پاییزه ما را در دیم نجات می‌دهد. به هر روی یکی از موفق‌‌‌‌ترین کشورها در این زمینه استرالیاست. کشور پهناور استرالیا مناطقی دارد که میزان بارندگی‌شان شبیه ایران است (یعنی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰، ۳۵۰ میلی‌متر و بعضا تا ۴۰۰ میلی‌متر) .

در استرالیا بهره‌‌‌‌برداری بالای ۱۰۰۰ هکتار است چراکه استفاده از مکانیزاسیون در اراضی بزرگ ارزش افزوده بیشتری دارد. از دهه ۸۰ میلادی بعد از خشکسالی‌‌‌‌های پیاپی که در استرالیا صورت گرفت، کشاورزی حفاظتی یا کشت بدون شخم در این کشور اجرایی شد، هدف از این‌کار: ۱- استفاده بهینه از آب سبز یا بارندگی‌‌‌‌ها ۲- اینکه خاکشان را بهبود ببخشند و مواد عالی خاکشان را ارتقا دهند و به عبارتی بتوانند بیشترین ذخیره آب را در خاک داشته باشند. در استرالیا مهم‌ترین کاری که در این زمینه اجرایی شده، استفاده از روش کشاورزی حفاظتی کشت بدون شخم است، در این روش حفظ بقایا در خاک باقی می‌‌‌‌ماند و به هیچ وجه بقایای خاک را به هم نمی‌‌‌‌زنند و بقایا در سطح خاک به صورت یک پوشش ماده آلی مانده و برای کاهش تبخیر می‌تواند موثر باشد.

به هر حال کشور ما با وسعت بیش از یک میلیون و ۶۰۰‌هزار کیلومترمربع بیش از ۳۰میلیون هکتار اراضی قابل کشت دارد و اراضی که در چرخه کشت ایران وجود دارد ۱۸.۵ میلیون هکتار است و بخشی از اراضی ما به صورت آیش در بعضی سال‌ها رها می‌شود. حدود ۸.۵ تا ۹ میلیون هکتار، اراضی قابل کشت دیم وجود دارد که سالانه میانگین ۶میلیون هکتار کشت می‌شود مابقی آن به صورت آیش رها می‌شود علت آن هم این بوده که ما متاسفانه تناوب پایداری را در دیم‌زارها نداشتیم یعنی اینکه کشاورزها سال به سال مرتب گندم یا جو می‌‌‌‌کاشتند. به عبارتی زمین اگر هر سال یک کشت داشته باشد خسته می‌شود. تناوب کشت از طرح‌‌‌‌های مهم در دیم‌زارها هست، اینکه محصولات جدیدی مثل حبوبات، نخود، عدس، علوفه‌‌‌‌هایی از خانواده یونجه و حتی گیاهان روغنی را وارد کنیم مثل گلرنگ، کاملینا، کلزا و حتی گیاهان دارویی که بتوانیم تنوع کشت را بهبود ببخشیم؛ که در این شرایط به حفظ خاک و ارتقای مواد آلی خاک و فیزیک و شیمی خاک  نیز کمک کرده‌‌‌‌ایم.

۸۸‌درصد اراضی کشت شده سالانه ما یا گندم بوده  یا جو و این از نظر فنی و به‌زراعی فاجعه است. باید سطح گندم و جو را کم کرده، سطح حبوبات بالای ۱۰درصد و علوفه‌‌‌‌های جدید مثل ماشک‌‌‌‌ها و نخود علوفه‌‌‌‌ای که خاک را تقویت و ازت هوا را می‌‌‌‌گیرند وارد چرخه کشت کنیم. زراعت دیم بدون آبیاری و با نزولات جوی انجام می‌شود به همین منظور خاک‌ورزی حفاظتی در زراعت دیم اهمیت دارد و یکی از مهم‌ترین عوامل کشاورزی حفاظتی در دیم‌‌‌‌زارها حفظ رطوبت خاک است. رعایت تاریخ کاشت یکی دیگر از مواردی است که کشاورزان باید به آن توجه داشته باشند چراکه در زمان بارندگی‌‌‌‌های موثر می‌تواند به کشت بهتر کشاورز کمک کند. در این خصوص باید استفاده از میزان بذر توصیه شده در واحد سطح برای هر رقم در نظر گرفته شود و کشاورزان کمتر یا بیشتر از آن مقدار استفاده نکنند و بذوری که برای کشت تهیه می‌شود ضدعفونی شود تا آفات و بیماری‌‌‌‌های کمتری در سطح مزرعه وجود داشته و در نهایت سطح سبز بیشتر شود.

با تمام موارد ذکر شده موسسه تحقیقات دیم به صورت تخصصی روی دیم‌‌‌‌زارهای کشور کار می‌کند و بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات، اصلاح تناوب دیم‌‌‌‌زارها را در دستور کار قرار دادیم، چرا که بیش از ۸۰‌درصد کشت سالانه دیم‌‌‌‌زارهای کشور  یا گندم بوده یا جو که باید تنوع داشته باشد.

 

اخبار مرتبط