راه های نجات مردم از تله خانه به دوشی
حسین مشایخ پور - عضو هیات موسس انجمن صنعت ساختمان
چنین رویکردی، در کنار طرح‌های حمایتی از سوی بانک‌ها و ارگان‌های مالی، می‌تواند به‌صورت موثری به بهبود وضعیت مسکن در ایران کمک کند. اگر بانک‌ها و موسسات مالی با ارائه وام‌های مناسب و با بهره کم برای خرید خانه‌های اول سکونتی از این جریان حمایت کنند، امکان دسترسی بخش وسیع‌تری از جامعه، به‌ویژه جوانان، به خانه‌های باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه فراهم خواهد شد. چنین وام‌هایی به لطف خریداران این امکان را می‌دهد که بدون فشار مالی، اولین خانه خود را برای سکونت تهیه کنند.
این سیاست حمایتی که به کاهش هزینه‌های ساخت و افزایش قدرت خرید اقشار متوسط و ضعیف جامعه منجر می‌شود، می‌تواند بسیاری از مشکلات مسکن و دغدغه‌های مرتبط با آن، که به‌ویژه در میان جوانان فراگیر است، را رفع کند. دستیابی به واحدهای مسکونی استاندارد، ایمن و قابل‌دسترس به کمک استانداردسازی و همراهی نهادهای مالی نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر اجتماعی نیز می‌تواند تاثیرات مثبت فراوانی داشته باشد و به بهبود سطح زندگی و رفاه جامعه بیانجامد.
برای عملیاتی شدن طرح حمایت از مسکن و تسهیل خانه‌دار شدن اقشار متوسط و کم‌درآمد در ایران، بانک‌ها می‌توانند با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کنونی، راهکارهای خلاقانه و مناسبی را اتخاذ کنند. این راهکارها نه تنها دسترسی به مسکن را آسان‌تر می‌کنند، بلکه در بلندمدت می‌توانند به رونق بازار مسکن، بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش فشار بر جوانان برای تامین مسکن کمک کنند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
۱. ارائه وام‌های مسکن با بهره کم و اقساط طولانی‌مدت
بانک‌ها می‌توانند با ارائه وام‌های مسکن با بهره‌های پایین‌تر و دوره‌های بازپرداخت طولانی‌تر (مثلاً ۲۰ تا ۳۰ ساله) به جوانان و خانواده‌های کم‌درآمد، امکان خانه‌دار شدن آنان را فراهم کنند. این کار، ماهیت اقتصادی بانک‌ها را با نرخ سود معقول حفظ می‌کند و در عین حال باعث کاهش فشار مالی بر روی خانواده‌ها می‌شود. چنین وام‌هایی می‌توانند به‌ویژه برای کسانی که به‌دنبال خرید خانه اول خود هستند، بسیار موثر باشند.
۲. طرح‌های اجاره به شرط تملیک
این طرح، یکی از راهکارهای بسیار موثر برای خانه‌دار کردن خانواده‌های متوسط و ضعیف است. در این روش، خریداران به‌صورت اجاره‌ای در واحدهای مسکونی ساکن می‌شوند و در عین حال بخشی از اجاره‌بهای ماهانه به‌عنوان پیش‌پرداخت مالکیت نهایی محسوب می‌شود. این طرح به متقاضیان کمک می‌کند تا بدون نیاز به پرداخت یکجای مبلغ مسکن، به مرور مالکیت خانه را به‌دست آورند و در پایان دوره مشخص، مالک کامل واحد مسکونی شوند.
۳. ایجاد صندوق‌های پس‌انداز مسکن
بانک‌ها می‌توانند با ایجاد صندوق‌های پس‌انداز مسکن برای افراد، به خریداران کمک کنند تا طی چند سال بتوانند بخشی از مبلغ خانه موردنظر خود را پس‌انداز کنند و از این طریق بتوانند واجد شرایط دریافت وام‌های مناسب مسکن شوند. در این طرح، سپرده‌گذاران با واریز مبالغ ماهیانه و بهره‌گیری از مشوق‌های سود بانکی، پس از مدتی واجد شرایط دریافت وام مسکن با شرایط بهتر می‌شوند.
۴. وام‌های مشارکتی با تضمین بازپرداخت کم بهره توسط دولت
در شرایط کنونی اقتصادی، یکی از موثرترین راهکارها، ایجاد وام‌های مشارکتی است که بخشی از آن توسط بانک‌ها و بخشی دیگر توسط نهادهای دولتی تامین می‌شود. دولت می‌تواند با ارائه تضمین‌هایی برای بازپرداخت وام‌های مسکن و کاهش ریسک بانک‌ها، به بانک‌ها انگیزه دهد تا با بهره‌های کمتر به این پروژه ورود کنند. در این حالت، بخشی از سود وام از سوی دولت تامین و تضمین شده و بخش دیگر توسط بانک دریافت می‌شود.
۵. ارائه وام‌های ترکیبی (وام‌های پلکانی)
در این روش، وام‌های مسکن به صورت پلکانی به افراد تعلق می‌گیرد، به‌طوری‌که در سال‌های اولیه اقساط پایین‌تری برای بازپرداخت دارند و با گذشت زمان و افزایش توان مالی و درآمد فرد، میزان اقساط بیشتر می‌شود. این کار باعث می‌شود که متقاضیان با درآمدهای پایین‌تر بتوانند در سال‌های اول با اقساط کمتر خانه‌دار شوند و به مرور، اقساط آن‌ها با توان مالی‌شان همخوانی یابد.
۶. کاهش هزینه‌های نقل و انتقالات مالی
بانک‌ها می‌توانند با کاهش هزینه‌های جانبی مربوط به وام‌های مسکن، مثل هزینه‌های ثبت، کارمزدها و سایر هزینه‌های انتقالات، بار مالی اولیه را برای متقاضیان کمتر کنند. این کار انگیزه بیشتری برای خرید مسکن به وجود می‌آورد و باعث می‌شود تا هزینه‌های مربوط به خانه‌دار شدن برای اقشار متوسط و کم‌درآمد کاهش یابد.
۷. ایجاد طرح‌های حمایتی ویژه برای مسکن ارزان‌قیمت
بانک‌ها می‌توانند طرح‌های حمایتی برای خرید مسکن ارزان‌قیمت ایجاد کنند و به افراد با درآمدهای کمتر اجازه دهند تا به مسکن دسترسی پیدا کنند. این طرح‌ها می‌تواند شامل وام‌های با بهره بسیار کم یا کمک‌های مالی باشد که بانک با همکاری دولت به متقاضیان ارائه می‌دهد. هدف این طرح‌ها می‌تواند افزایش دسترسی اقشار کمتر برخوردار به مسکن‌های استاندارد و با کیفیت مناسب باشد.
۸. همکاری با شرکت‌های سازنده و ایجاد پروژه‌های مسکن مشارکتی
بانک‌ها می‌توانند با همکاری شرکت‌های ساختمانی و سازندگان، در پروژه‌های مسکن مشارکتی سرمایه‌گذاری کنند. در این روش، بانک‌ها به عنوان سرمایه‌گذار در پروژه‌های ساختمانی مشارکت می‌کنند و با تامین مالی ساخت، پس از تکمیل پروژه، واحدهای مسکونی را به متقاضیان واجد شرایط واگذار می‌کنند. این طرح به دلیل کاهش هزینه‌های تولید و حذف واسطه‌ها، امکان دسترسی متقاضیان به مسکن‌های ارزان‌قیمت را فراهم می‌آورد.
صنعتی‌سازی در ساخت ساختمان نه تنها می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در ساخت‌وساز کمک کند، بلکه راهکاری پایدار برای توسعه زیرساخت‌ها و تأمین مسکن است. با به‌کارگیری این رویکرد، می‌توان با سرعت بیشتری به تقاضای رو به افزایش مسکن پاسخ داد، پروژه‌ها را با دقت و کیفیت بالاتر اجرا کرد و اثرات زیست‌محیطی را به حداقل رساند.
با استفاده از این راهکارها، بانک‌ها می‌توانند نقش موثری در خانه‌دار کردن اقشار متوسط و ضعیف و رفع معضل مسکن ایفا کنند. همکاری نزدیک بانک‌ها و نهادهای دولتی، همراه با ارائه تسهیلات مالی مناسب و پشتیبانی از خریداران، راهکارهایی است که می‌تواند وضعیت مسکن را در جامعه بهبود بخشد و دسترسی جوانان و اقشار کمتر برخوردار را به مسکن پایدار و باکیفیت افزایش دهد.
