نفس‌بریدگان
فرسودگی بلای جان صنعت و معدن
تولید انبوه و باکیفیت در کنار تجهیزات کارآمد
تحریم‌ها، کمبود مواد اولیه و نقدینگی، نوسانات ارزی، بدهی‌های معوقه به بانک‌ها، بالا بودن نرخ مالیات، واردات و قاچاق بی‌رویه کالاهایی با تولید مشابه در داخل و هزینه‌های ســنگین آب، برق و گاز ازجمله چالش‌هایی است که همواره مسوولان و فعالان بخش صنعت نسبت به آن گلایه‌مند بوده‌اند؛ اما آنچه بر همه این مشکلات در طول این سال‌های تحریم، دامن زده است فرســودگی تجهیزات و دستگاه‌های واحدهای تولیدی و صنعتی است به‌طوری‌که از این مورد به‌عنوان یک تهدید بزرگ، برای بخش صنعت و معدن، نام‌برده می‌شود.
چه‌بسا چنین معضلی با کاستن از بهره‌وری بخش تولیدی، تبعات جبران‌ناپذیری را برای اقتصاد کشور موجب می‌شود.
مشکلی که تقریباً اغلب صنایع کشور با آن دست‌به‌گریبان شده و به دلیل گرانی این تجهیزات و محدودیت‌های فراوان برای واردات آن‌ها، ناچار به ادامه فعالیتی نیمه‌جان با همان تجهیزات قدیمی هستند .
درصورتی‌که نبود چنین مهماتی برای یک واحد صنعتی به دلیل نداشتن فناوری‌های لازم و بروز، مانعی برای توسعه است. قابلیت تولید انبوه و باکیفیت را گرفته و به این دلیل ورود این‌گونه تولیدات به بازارهای جهانی دشوار و یا امکان‌ناپذیر می‌شود. ضمن آنکه بیکاری کارگران و افزایش قابل‌توجه مصرف انرژی و برق را در پی خود دارد.
قابل‌تأمل آنکه بحران ماشین‌آلات فرسوده نه‌فقط بخش صنعت بلکه معادن را هم تحت تأثیر خود درآورده است. حال‌آنکه ایران یکی از ۱۵ قدرت معدنی جهان است که با توجه به وجود بیش از ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف‌شده در رده برترین‌ها قرار دارد؛ اما به علت ناکارآمدی سیاست‌گذاری در این بخش به‌ویژه در بخش ماشین‌آلات معدنی روند تعطیلی معادن شدت بالایی به خود گرفته است.
معادنی که به دلایل تجهیزات فرسوده و ممانعت دولت از واردات ماشین‌آلات در چند سال گذشته با وضعیت ناخوشی روبرو بوده درصورتی‌که تجهیزات داخلی نیز، توان لازم و کافی به کار انداختن بخش معدن را ندارد.
قطعاً ورود تجهیزات، ماشین‌آلات و فنّاوری به‌روز و مطابق با استاندارهای دنیا در حوزه صنعت و معدن، خارج کننده تولید از رکود و رخوت خواهد بود.
تجهیزات وارداتی گران و دست‌نیافتنی شده است
اصفهان یکی از استان‌های برتر و پرآوازه کشور در حوزه صنعتی است و وجود بیش از نه هزار واحد صنعتی بزرگ، کوچک و متوسط، این استان را به یکی از قطب‌های صنعتی کشور مبدل کرده است، ولی مشکلات اقتصادی و تحریم‌های چند سال اخیر، بسیاری از این واحدهای صنعتی را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است.
به‌طوری‌که مسوولانش هر بار با ارائه راهکارها و تدابیری سعی در عبور از این شرایط داشته‌اند اما چالش‌ها بسیار زیاد و راهکارها پاسخگوی کاملی نبوده است.
سید عبدالوهاب سهل‌آبادی رئیس خانه صنعت و معدن ایران در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با تأکید بر موانع فراوانی که بر سر راه تولید قرارگرفته است می‌گوید: فعالان بخش صنعت و معدن نیازمند آسودگی خاطر در اموری چون تأمین مواد اولیه و نرخ ارز هستند اما در شرایط فعلی بدیهی‌ترین نیاز این حوزه‌ها که تجهیزات به‌روز است هم فراهم نیست. به عبارتی در میان همه این مشکلات، ماشین‌ها و تجهیزات فرسوده بیش از دیگر موارد آسیب‌زا هستند به‌ویژه در بخش معدن که تجهیزاتش بسیار قدیمی شده و اغلب معادن را با مشکل مواجه کرده است. به‌طوری‌که معادن سنگ کشور با ماشین‌آلاتی کار می‌کنند که افزون بر چند دهه از آن گذشته است و استفاده از آن‌ها بسیار پردردسر شده است.
به گفته رئیس خانه صنعت معدن و تجارت باوجود قدیمی شدن ماشین‌آلات معادن به دلیل یکسری موانع، ضمن آنکه امکان خرید ماشین نو وجود ندارد ماشین‌آلات دست‌دومی هم که بر طبق مباحث انجام‌گرفته قرار بر خریداری آن‌ها بود هنوز به دست معدن دار نرسیده است. وی توضیح می‌دهد: مدتی قبل اجازه واردات ماشین‌آلات دست‌دوم و قابل‌استفاده معادن به کشور صادرشده است اما اگر کالایی هم وارد کشور شده است به دست معدن دار نرسیده است. احتمالاً این تجهیزات توسط دلالانی وارد گشته که تصمیم به فروش باقیمت‌های بسیار بالا و خارج از توان مالی فعالان دارند.
وی در ارتباط با توانمندی تولیدات داخلی می‌گوید: تجهیزات موردنیاز معادن، ماشین‌های سنگینی است اما ماشین‌آلات تولید داخلی توانمندی فعال کردن معادن کشور را ندارند و باوجود گران شدن نرخ ارز خرید آن‌ها از خارج از کشور هم امکان‌پذیر نیست.
و ادامه می‌دهد: حوزه صنعت هم گرفتار معضل فرسودگی است که به دلیل گرانی ماشین‌آلات در این بخش، امکان خرید نیز وجود ندارد. حال‌آنکه بخشی از این صنایع برای تولیدات باکیفیت وابسته به تجهیزات نو هستند از طرفی هم قدمت ماشین‌آلات، موجب هدر رفت انرژی می‌شود.
به گفته این مسوول تجهیزات صنعتی دارای یک‌عمر مفیدی بوده که پس از اتمام زمان باید از چرخه خارج شود وگرنه موجب کاهش سرعت تولید و کیفیت شده که با این شرایط مشتری خارجی از دست می‌رود.
سهل‌آبادی یادآور می‌شود: البته با تمام این کاستی‌ها همراهی جامعه صنعتی و متولیان، موجب رفع دغدغه‌های این بخش شده است و اینکه همچنان صنعت اصفهان فعال و کمترین ریزشی در این حوزه نبوده است.
بهترین تدبیر، چیست؟
گزارش‌های موجود و اظهارات مسوولان و فعالان صنعت و معدن مشخص می‌کند، درصد بالایی از ماشین‌آلات خط تولید واحدهای صنعتی بزرگ کشور، فرسوده بوده و تخمین زده می‌شود در چند سال آینده این روند افزایش می‌یابد.
به نظر می‌رسد با ادامه شرایط موجود، بیکاری کارگران به دلیل فرسودگی ماشین‌آلات خط تولید صنایع، محتمل است؛ و اینجاست که دولت باید جدی تراز هرزمانی پای پیش گذارد و با اجرای تدابیری از این چالش مزمن واحدهای تولیدی و صنعتی ممانعت نماید.
واقعیت آن است انتظار برای تولید انبوه، باکیفیت و ارزان‌قیمت و تسخیر بازارهای صادراتی در میان رقبا باوجود خطوط تولید قدیمی و عقب از فناوری روز دنیا چندان کارشناسانه و منطقی پنداشته نمی‌شود.
ناهم‌خوان بودن کیفیت کالا و قیمت آن باعث می‌شود در میان رقبا جایگاه خود را از دست دهیم و به‌تدریج مشتریان به‌سوی بازارهای دیگر سوق یابند اتفاقی که هم‌اکنون هم کم‌وبیش در حال جریان است.
قطعاً اگر حمایت صحیحی از سوی دولت در راستای نوسازی و به‌روزرسانی ماشین‌آلات و تجهیزات فرسوده واحدهای صنعتی و معدنی انجام نگیرد هرچه می‌گذرد ماشین‌آلات آهسته‌تر، تولید هم بی‌رمق‌تر وبی کیفیت‌تر می‌شود.
حال‌آنکه ارتقای بهره‌وری در بخش تولید که یکی از مهم‌ترین راه‌های دست‌یابی به آن، نوسازی ماشین‌آلات واحدهای صنعتی است، عامل اصلی برای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، رونق وجهش تولید محسوب می‌شود و می‌تواند از هدر رفت سالانه میلیاردها ریال هزینه در بخش انرژی کشور نیز جلوگیری کند.
قابل‌ذکر است منافع اقتصادی ناشی از این اقدام نه‌تنها در توسعه واحدهای صنعتی کشور مؤثر است بلکه به کاهش بدهی‌های دولت، کاهش هزینه تمام‌شده محصول و بالا رفتن سطح رقابت‌پذیری آن با محصولات مشابه خارجی منتهی می‌شود.
ازاین‌روست که تأکید می‌شود بدون تأمین مواد اولیه موردنیاز و بدون به‌روزرسانی تجهیزات نمی‌توان در این عصر پررقابت، دوام آورد.
و اگر چنین نشود دیری نمی‌پاید که صنعت داخل باوجود همه قابلیت‌هایش، تحت‌الشعاع این فرسوده‌ها قرارگرفته و پی‌درپی کنار زده می‌شوند.
در آن زمان، جدای از دست دادن بازار داخل و خارج، بیکاری هزاران کارگری را مشاهده خواهیم کرد که در همین مراکز فعالیت داشتند و چرخ آن‌ها را می‌گردانند.
بدون شک، توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در بخش صنایع، منوط به تأمین زیرساخت‌های لازم و نوسازی ماشین‌آلات خط تولید برای پذیرش سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از سامانه‌های به‌روز خدمات‌رسانی است.
