نا سلامتی!
چگونه دارو نایاب شد
چرا دارو کمیاب شد؟
اگرچه حذف ارز دولتی و رانت‌های ناشی از آن در حوزه دارو، یکی از مطالبات همیشگی فعالان و مسوولان حوزه‌های تولیدی من‌جمله دارو بود؛ اما با حذف ارز ترجیحی از صنعت دارویی کشور، به‌تدریج مشکلات فعالان این صنعت آغاز، روز بروز بیشتر و سرانجام کار به‌جایی رسید که این روزها با کمبود داروهایی مواجه شده‌ایم که در سایه کمبود نقدینگی شرکت‌های داروسازی تولیدشان متوقف و یا احتکار شده‌اند و کمبودها نمایان شد.
به عبارتی حذف ارز ترجیحی و عدم همسان‌سازی قیمت‌های جدید با افزایش ناشی از تغییر نرخ ارز جهت تهیه مواد اولیه و نیز «افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید محصولات دارویی» شرایطی را برای تولیدکنندگان دارو به وجود آورد که از میزان تولیدات خود کاسته و حتی مشکل با واردات حجم گسترده داروها برطرف نشد.
در کنار کمبود نقدینگی شرکت‌ها، اجرای طرحی مانند دارویار که در راستای رفع کمبودهای دارویی طراحی‌شده بود خود مزیدی بر علت این شرایط دشوار شد به‌طوری‌که سه ماه پس از آغاز این طرح در کشور، برخی از داروهای رایج دچار کمبود شد و این کمبودها به‌جایی رسید که حسینعلی شهریاری؛ رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در نامه‌ای گلایه‌آمیز خطاب به رئیس‌جمهور، خواستار رفع مشکلات کمبود دارو شد. جریان ازاین‌قرار است که با اجرای طرح دارویار داروخانه‌ها با پرداخت‌های دیرهنگام مطالبات خود از سوی سازمان‌های بیمه‌گر، روبرو بوده‌اند. این‌چنین که بنا به گفته نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران بدهی کنونی سازمان بیمه به داروخانه‌ها حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان رسیده درحالی‌که سال گذشته کمتر از نصف این مبلغ بود!
بر این اساس تعدادی از داروخانه‌ها هم از عرضه دارو به دارندگان این نوع از بیمه‌ها خودداری می‌کنند. به‌علاوه مشکلات اقتصادی بین‌المللی و تأثیر بر قیمت جهانی دارو، تأخیر در قیمت‌گذاری دارو، عدم پذیرش قیمت توسط شرکت‌ها، عدم ترخیص به‌موقع مواد اولیه داروهای تحت کنترل افزایش قیمت مواد اولیه و خواب مواد از دیگر عواملی است که برای کمبود دارو از آن نام‌برده می‌شود.
داروی موجود، کفاف جمعیت را نمی‌دهد
باوجودآنکه کمبود دارو از ما ه ها قبل آغازشده بود اما با شدت گرفتن انواع بیماری‌های فصلی به‌خصوص آنفلوانزا تقاضای مردم برای خرید دارو بیشتر شد و این معضل بیش از هرزمان دیگر، پررنگ‌تر و محسوس‌تر شد. شواهد میدانی در اصفهان نیز چنین نشان می‌دهد که کمبود دارو در اصفهان افزون بر یک ماه است که وجود دارد و در این‌یکی دو هفته اخیر شدت بیشتری در بخش داروهای مسکن و کودکان گرفته است.
اما در حالی کمبود و گرانی دارو مشکلات فراوانی را برای مردم در این فصل از سال به وجود آورده است که بازرس کل «امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی» سازمان بازرسی کل کشور در مصاحبه‌ای با اشاره به بازدید خود از برخی شرکت‌های پخش دارو و همچنین شرکت‌های «مواد اولیه ساز» در پی بررسی کمبود اقلام دارویی، گفته است: بررسی‌های میدانی حاکی از این است که ماده اولیه انواع آنتی‌بیوتیک در انبار‌های شرکت‌های تأمین‌کننده به‌طور کامل فراهم است.
به‌طور نمونه در بازدید از یکی از شرکت‌های دارویی مشخص شد حدود ۳۰ تن ماده اولیه «آزیترومایسین» در انبار این شرکت موجود است و حدود ۳۰ تن دیگر از مواد اولیه این شرکت در گمرک وجود دارد که جمعاً این مقدار برای نیاز ۶ ماهه کشور کافی خواهد بود!»
ولی بنا به دلایل اشاره‌شده تعدادی از این شرکت‌های دارویی از عرضه تولیدات خود، صرف‌نظر کرده‌اند. به‌طوری‌که داروخانه‌های اصفهان از فقدان داروهای موردنیاز مردم خبر می‌دهند.
احمدی مدیر یکی از این داروخانه‌ها در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد از شیوع بیماری‌های فصلی و تشدید تقاضای مردم برای خرید دارو خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: اغلب داروهای موردتقاضا، از نسخه‌های خانگی و بدون تجویزی است که افراد خودسرانه مصمم به خرید می‌شوند درصورتی‌که شاید هیچ نیازی به آن‌ها نباشد. وی یادآور می‌شود: اما در آن بخش از داروهایی هم که توسط پزشکان تجویز می‌شود به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها و شربت‌های کودکان در این چند هفته گذشته کمبود وجود داشته و اگرچه به هر داروخانه سهمیه‌ای تعلق می‌گیرد اما پاسخگوی تقاضا نبوده است. این فعال بیان می‌کند: بخشی از کمبود دارو به دلایلی چون کاهش تولیدات دارویی بازمی‌گردد و بخشی دیگر هم به دلیل تقاضاهای کاذب از سوی افرادی است که در چنین زمان‌هایی خریدهای بیش از نیاز، انجام می‌دهند.
وی اظهار می‌کند: در اوایل شیوع ویروس کرونا هم به دلیل تقاضاهای کاذب با کمبودهایی درزمینه برخی از داروها حتی ماسک روبرو بودیم که باگذشت زمان این مشکل حل گردید. اکنون نیز اگر مردم از خریدهای غیرضروری دارویی بپرهیزند با تمهیدات انجام‌گرفته شرایط به روال عادی بازمی‌گردد.
همچنین مسوول فنی یکی دیگر از داروخانه‌های شهر به دنیای اقتصاد می‌گوید: دارو از اقلام ضروری است که به‌غیراز تولید داخل، از طریق واردات هم تأمین می‌شود اما در برخی از زمان‌ها یک یا چند مورد دارو نایاب شده و معمولاً پس از مدتی دوباره فراوان می‌شود. وی تصریح می‌کند: حالا باوجود شرایط آب‌وهوایی و فراوانی بیماری‌های فصلی داروهایی کمیاب شده‌اند که دلایلی چون کاهش تولیدات ناشی از کمبود نقدینگی، اجرای طرح دارویار و عدم عرضه دارو توسط برخی داروخانه‌ها به دلیل مطالباتشان از شرکت‌های بیمه در این شرایط، موجب این چالش شده‌اند. وی می‌افزاید: اما آن‌گونه که اطلاع داریم حجمی از دارو وارد کشور شده که اصفهان هم سهمی قابل‌توجه دارد و این میزان از دارو می‌تواند تا حدودی مشکلات این حوزه را برطرف نماید.
این مسوول اظهار می‌کند: امیدواریم که با حل مشکلات شرکت‌های داروسازی، دوباره تولیدات دارو از سر گرفته شود چراکه دارو از کالاهای ضروری بوده به‌ویژه برای کشوری مثل ایران که مورد تحریم قرار دارد. هر میزان هم که واردات انجام گیرد قطعاً کفاف این جمعیت را نمی‌دهد بنابراین تولید ضروری است.
کمبود دارو، مرتفع می‌شود
پاسخ مسوولان کشوری و استانی در ارتباط با کمبود دارو و تامین آن چیست؟
فاطمی نائب رئیس انجمن داروسازان ایران در این زمینه می‌گوید: با توجه به میزان محموله واردشده به کشور نباید انتظار داشت که همه کمبودها به‌زودی برطرف شود بااین‌حال با توجه به مجموعه اقدامات انجام‌شده، افق روشنی برای رفع کمبود داروهای آنتی‌بیوتیک در کشور وجود دارد.
در رابطه با استان اصفهان نیز پس از واردات محموله ۵۰ تنی دارو به کشور، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اعلام می‌کند: سهم این استان از محموله وارداتی ۶ درصد و معادل سه تُن داروست.
به گفته محمود اعتباری داروهای ارسالی که شامل سوسپانسیون‌های آنتی‌بیوتیک اطفال از انواع مختلف است چهارشنبه ۱۱ آبان به شرکت پخش در اصفهان تحویل شد و از صبح پنجشنبه توزیع آن انجام گرفت. معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اعلام اینکه این آنتی‌بیوتیک‌ها به تولیدات داخلی اضافه می‌شود می‌گوید: امیدواریم تا اواسط هفته آینده، کمبود این گروه از داروها مرتفع شود.
اعتباری تأکید می‌کند: توزیع برنامه‌ریزی‌شده و مداوم این داروها توسط شرکت‌های پخش دارو و با نظارت معاونت غذا و دارو در حال انجام است.
وی خاطرنشان می‌کند: داروهایی که با کمبود آن مواجه هستیم در کارخانه‌های داروسازی کشور ازجمله در شهر اصفهان به‌صورت سه شیفته در حال تولید است. وی بیان می‌کند: با اتمام دوره بحران کرونا، میزان مصرف آنتی‌بیوتیک افزایش ۲ برابری یافت و این مساله نیز یکی از دلایل کمبود این اقلام دارویی در بازار شد زیرا در دوران کرونا به علت رعایت اصول بهداشتی، میزان مصرف آنتی‌بیوتیک روند کاهشی داشت و در مقطعی نیز عدم نیاز به آنتی‌بیوتیک خط تولید این داروها را تعطیل کرد.
اعتباری اضافه می‌کند: پرداخت به‌موقع مطالبات داروخانه‌ها از سوی بیمه‌ها به‌ویژه تأمین اجتماعی و بودجه دانشگاه‌ها از سوی سازمان برنامه‌وبودجه، چابک شدن کارشناسی دارو در سازمان غذا و دارو، منطقی کردن نسخه‌های دارویی از سوی پزشکان و پرهیز مردم از خوددرمانی از عواملی است که از کمبود دارو ممانعت می‌کند.
تدبیر و مدیریتی قوی‌تر، لازم بود
کشوری که گفته می‌شود ۹۷ درصد از داروی موردنیازش را خود تولید می‌کند و در این زمینه به مرز خودکفایی رسیده است. چه دلایلی مهم‌تر از حفظ سلامت مردمش وجود دارد که به‌یک‌باره با کمبود دارو مواجه شود؟
به نظر می‌رسد این اتفاق پیامدی از بی مدیریتی‌های سازمان غذا و دارو باشد.
اتفاقی که باعث شد در همین روزهای حساس سیاسی و اقتصادی، این سازمان هم زیر بار افزایش قیمت بیشتر آنتی‌بیوتیک‌های تولید داخل برود از طرفی هم به دلیل اقدام دیرهنگام در افزایش قیمت برای کسب رضایت تولیدکنندگان داخلی، مجبور به واردات فوریتی آنتی‌بیوتیک‌ها شود و مهم‌تر از همه در این شرایط، با نارضایتی گسترده مردمی روبرو شد که نیازمند دارو بوده و گاه ادامه حیاتشان به یک‌قلم از این داروها وابسته است. چه‌بسا با برنامه‌ریزی مدبرانه و نظارت بر میزان داروی ذخیره‌شده که از وظایف اصلی این سازمان است این مشکل در چنین فصلی از سال تا میزان زیادی تحت کنترل قرار می‌گرفت.
