معرفی کتاب اقتصاد انرژی

هدف کتاب اقتصاد انرژی نوشتۀ ویدا ورهرامی، فهم اقتصاد انرژی و آشنایی شما با عرضه و تقاضای انرژی و عملکرد انواع سیاست‌ گذاری‌ها در بخش انرژی است.

کتاب

اقتصاد انرژی شاخه‌ای از اقتصاد کاربردی است که به صورت منطقی و سیستمی دانش فهم موضوعات را گسترش می‌دهد. لزوم معرفی رشته اقتصاد انرژی از منظر موارد زیر است:

1- صنایع نیازمند فهم روش‌ها و جریانات استفاده مناسب از انرژی هستند.

2- دسترسی و بهره‌برداری از ذخایر انرژی بر عملکرد جامعه موثر است و بر بخش‌های مختلف جامعه تاثیر می‌گذارد.

3- تحلیل در مورد مسائل مربوط به انرژی بسیار مورد توجه محققان در رشته‌های مختلف است.

موضوعات پیرامون انرژی بیشتر از یک قرن است که از جانب اقتصاددانان مورد تحلیل و توجه قرار گرفته و می‌گیرد. اما اقتصاد انرژی به عنوان یک شاخه مجزا از رشته‌ اقتصاد بعد از اولین شوک نفتی در سال 1970 به صورت دانشگاهی شکل گرفت. افزایش قیمت نفت در سال‌های 74-1973 منجر به این شد که اهمیت انرژی در توسعه کشورها بیش از پیش مدنظر قرار گیرد. از آن زمان محققان، دانشگاهیان و سیاست‌گذاران، علاقه زیادی به مطالعه در زمینه اقتصاد انرژی پیدا کرده‌اند.

اقتصاد انرژی نیز همانند سایر شاخه‌های اقتصاد با موضوع کمیابی منابع مواجه است و از شاهراه‌های سرمایه‌گذاری و تامین مالی به کل اقتصاد مربوط است. در سال 1970 بیشتر توجه و تمایل از جانب اقتصاددانان در راستای فهم صنعت انرژی به‌ خصوص صنعت نفت بود و تلاش زیادی در راستای جایگزینی انرژی‌های تجدید ناپذیر با انرژی‌های تجدید‌ پذیر صورت می‌گرفت. در سال 1980، موضوعات زیست‌ محیطی نیز مطرح شد مبنی بر اینکه در کشورهای پیشرفته استفاده بیش از حد از انرژی، آثار زیست‌ محیطی منفی زیادی به همراه دارد که باید تحت کنترل قرار گیرند. در این زمان، مطالعات انرژی در سطح منطقه‌ای بسیار گسترش یافت. به طوری‌که در سال 1992 خصوصی‌سازی بازارهای انرژی با وجود تغییرات آب‌و‌هوایی مورد بررسی و بحث زیادی قرار گرفت.

در کتاب اقتصاد انرژی، ارتباطات میان بخش انرژی و سایر بخش‌‌‌ها در قالب دو مرحله قابل بیان و تحلیل است:

الف- مبادله انرژی؛ تمام مبادلات حامل‌‌های انرژی اعم از نفت و گاز در جهان، هم‌‌راستا با تفاوت‌‌های طبیعی در ذخایر انرژی در میان کشورها و اختلاف میان عرضه و تقاضای داخلی، جریان تکنولوژی، منابع انسانی، منابع مالی و آلودگی ناشی از انرژی است.

ب- نهادهای بین‌‌المللی بر معاملات میان کشورها و دولت‌‌ها اثر می‌‌گذارند. نهادهایی مثل بانک جهانی و صندوق بین‌‌المللی پول جز این نهادها هستند. سایر ارتباطات میان کشورها به صورت ارتباط میان دولت‌‌هاست که بر مبادلات حامل‌‌های انرژی موثر هستند.

در بخشی از کتاب اقتصاد انرژی می‌خوانیم:

وقوع بحران اقتصادی در سال 1977 به‌ نوعی بود که منجر به افزایش تقاضای نفت در جهان و افزایش قیمت نفت به بشکه‌ای 10 دلار شد. طی این دوره، اوپک به تعدیل سهمیه‌ها و عرضه خود پرداخت و این عملکرد منجر شد که سطح قیمت‌ها در حدود بشکه‌ای 15 دلار تا 20 دلار قرار گیرد. بدون چنین کنترلی قیمت‌ها به سطح هزینه نهایی تولید کاهش می‌یافتند. در این سال اوپک با مدیریت عرضه خود قیمت نفت را تثبیت کرد، اما باعث شد که سهم کشورهای غیر اوپک از بازار افزایش یابد. در این زمان اعضای اوپک تشویق شدند مطابق با سهمیه‌های اوپک عمل کنند.

در شروع قرن جدید، قیمت نفت نوسانات بیشتری داشت و برای سال‌های زیادی قیمت‌های بالایی حاصل آمدند. این قیمت‌ها از ژانویه سال 2002 شروع به افزایش کردند. مازاد عرضه نفت هم‌ راستا با تقاضای پایین در فاصله سال‌های 1997 تا 2000 باعث کاهش قیمت‌ها شده بود. اما از سال 2000 قیمت نفت افزایش یافت و به بالاترین حد خود در 15 سال اخیرش رسید (به جز دوره جنگ خلیج) و در سال 2002 دوباره قیمت‌ها افزایش یافت، قیمت‌ها در سال 2004 تا اواخر سپتامبر 2005 روند افزایشی خود را داشتند و به متوسط ماهانه بشکه‌ای 60 دلار رسیدند. بعد قیمت‌ها به بشکه‌ای 145 دلار در جولای سال 2008 رسید که این قیمت بسیار بالا بود. این افزایش قیمت ناشی از رشد بالای تقاضا از جانب کشورهای غیر OECD و به‌ خصوص چین بود. مثلا تقاضای نفت چین از سال 1999 تا 2009 حدود دو برابر شد و تقاضای هند در طی این دوره 50% افزایش یافت. سهم کشورهای در حال توسعه از تقاضای نفت دنیا از 33% در سال 2000 به 42% در سال 2009 رسید. بنابراین رشد سریع کشورهای در حال توسعه، در افزایش تقاضای آن‌ها برای نفت بسیار موثر بود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه

فصل اول: بازار بین‌المللی نفت

1-1- مقدمه

1-2- مروری بر دوره‌های توسعه صنعت نفت

الف- دوره قبل از اوپک

ب- بعد از شکل‌گیری اوپک

1-3- بررسی انواع معاملات در بازار نفت

1-4- علل وقوع تغییرات در بازار نفت

1-5- روش‌های قیمت‌گذاری نفت

1-6- جمع‌بندی

فصل دوم: گاز طبیعی