گزارش تحلیلی «دنیای اقتصاد» از علل بروز بحران تامین انرژی
انرژی پایدار؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
رشد قیمت نفت به واسطه تصمیم اخیر اوپک‌پلاس، در کنار اوضاع وخیم اقتصادی کشورها، موجب افت محسوس تقاضای جهانی این کالا خواهد شد. به عنوان مثال، قیمت نفت در روزهای اخیر به واسطه کاهش دوباره ارزش دلار آمریکا و مشکلات مربوط به عرضه این کالای استراتژیک، روند افزایشی در پیش گرفت. شاخص دلار آمریکا که ارزش این ارز را در مقایسه با ۶ ارز همتای خود از جمله پوند انگلیس اندازه‌گیری می‌کند، به پایین‌ترین حد خود از دوازدهم اکتبر رسیده است. دلار ضعیف‌تر، قیمت نفت را برای خریداران کالا با سایر ارزها، ارزان‌تر کرده و در نتیجه قدرت خرید آنها را افزایش می‌دهد.
موضع کشورهای غربی چیست؟
رئیس‌جمهور ایالات متحده در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان، به تبعات منفی تصمیم ائتلاف اوپک‌پلاس بر روابط سیاسی- اقتصادی آمریکا با عربستان اشاره کرد و گفت به‌زودی درباره واکنش آمریکا با کنگره مذاکره خواهد کرد. دولت سعودی اما انتقادهای غرب را وارد ندانسته؛ ضمن آنکه هدف نهایی این اقدام را ایجاد تعادل در بازار متلاطم نفت و مهار نوسان قیمت، اعلام کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین تحلیل خود از چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار نفت آورده است هم‌زمان با تورم مضاعف اقتصادی و افزایش نرخ بهره بانکی، قیمت‌های بالاتر نفت می‌تواند به منزله نقطه‌عطفی برای اقتصاد جهانی تلقی شده که احتمال وقوع رکود فراگیر اقتصادی را از گذشته پررنگ‌تر می‌کند.
در‌عین‌حال از اتحادیه اروپا خبر می‌رسد اعضا در حال رایزنی در مورد طرحی هستند که پیشتر از سوی گروه هفت به منظور اعمال محدودیت بر قیمت صادرات نفت روسیه، پیشنهاد شده است. واقعیت غیر‌قابل‌انکار این است که ایجاد هرگونه اختلال در فرآیند عرضه نفت روسیه حتی برای خریداران غیراروپایی و غیرعضو گروه هفت، می‌تواند قیمت انرژی را در سراسر جهان صعودی کرده و بحران اقتصادی را برای شهروندان کشورهای تحریم‌کننده که از پیش هم با تورم بالا و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند، دوچندان کند.
هدف اوپک‌پلاس از کاهش تولید
به گزارش الجزیره، دبیرکل اوپک در جریان سفر دوروزه خود به الجزایر گفت: «قیمت جهانی نفت در شرایط امروز بازار، نوسان‌های کم‌سابقه‌ای را تجربه خواهد کرد.» هیثم الغیص افزود: تلاش اوپک و متحدانش (اوپک‌پلاس) بر حفظ ثبات بازار استوار بوده و مصوبات گروه هیچ ارتباطی با سیاست نداشته و ندارد. در‌عین‌حال ایالات متحده در کنار سایر کشورهای غربی، ضمن انتقاد جدی از مصوبه اخیر اوپک‌پلاس، تصمیم ائتلاف را کوته‌بینانه خوانده و آن را هم‌راستا با سیاست‌های نفتی روسیه برشمردند.
تهدیدات زیست‌محیطی کمبود گاز
بحران ناخواسته امنیت انرژی به واسطه تهاجم روسیه به اوکراین که موجب ایجاد اختلال در دسترسی به گاز روسیه شد، این نگرانی را ایجاد کرده است که کشورها برای تامین امنیت انرژی خود به منابع سوخت کربنی مانند زغال‌سنگ روی آورده و از سیاست‌های اقلیمی خود هرچند برای کوتاه‌مدت چشم‌پوشی کنند. شاهد این مدعا این است که سازمان جهانی هواشناسی در گزارش اخیر خود آورده است: «اقدامات کنونی کشورها برای کاهش انتشار کربن، حدودا ۷۰درصد از آنچه برای دستیابی به اهداف موافقت‌نامه پاریس تا پیش از سال ۲۰۳۰ لازم است، عقب‌تر است.» از سوی دیگر، دبیرکل اوپک با اشاره به اینکه تصمیم ائتلاف به اتفاق آرا و با اجماع اعضا گرفته شد، گفت: «چشم‌انداز اقتصادی سال ۲۰۲۳ میلادی نشان می‌دهد تقاضای جهانی برای نفت کاهش خواهد یافت، بنابراین لازم است هرگونه تصمیم برای کاهش مازاد تولید، با رعایت همه جوانب احتمالی اتخاذ شود.» او تصریح کرد تصمیم‌های اوپک‌پلاس، از جمله تصمیم اخیر، با اجماع اعضا گرفته می‌شود و هدف محوری گروه را تضمین امنیت انرژی برای نسل‌های آینده عنوان کرد.
واکنش کشورها به تحولات
ولادیمیر پوتین ماه گذشته تهدید کرد در صورت اعمال محدودیت‌های قیمتی، روسیه عرضه و صادرات انرژی را به طور کامل قطع خواهد کرد. او در جریان یک نشست خبری گفت: «روسیه در بازار امروز انرژی علیه مصالح هیچ کشوری عمل نکرده و ایجاد ثبات و تعادل بین عرضه و تقاضای جهانی نفت را در دستورکار خود قرار داده است.» این در حالی است که وزیر انرژی امارات در مصاحبه با رویترز گفت: «امارات متحده عربی به راهبرد افزایش ظرفیت تولید نفت خام خود متعهد است.» سهیل المزروعی همچنین در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «تاکید می‌کنم مصوبه مشترک اوپک و اوپک‌پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت، کاملا کارشناسی شده و با اجماع اکثریت اعضا بوده و آن‌طور که برخی تعبیر کرده‌اند، به هیچ عنوان سیاسی تلقی نمی‌شود.»
تدابیر اروپا برای تامین گاز
از اروپا خبر می‌رسد صدراعظم آلمان در جریان یک نشست خبری اظهار کرد: «آلمان به عنوان موتور اقتصادی اتحادیه اروپا، تمهیدات لازم برای توقف کامل صادرات گاز روسیه را فراهم کرده است. آلمان در مرحله دوم از برنامه اضطراری سه‌مرحله‌ای قرار دارد و در مرحله سوم، گاز صنایع سهمیه‌بندی خواهد شد.» همچنین کلوس مولر، رئیس رگولاتور انرژی آلمان، ماه گذشته گفت: چنانچه در شرایط ایده‌آل، مخازن گاز آلمان حتی تا ۱۰۰درصد پر باشند، در صورت توقف کامل جریان گاز روسیه، به‌سرعت و در کمتر از دو ماه و نیم خالی خواهند شد. نروژ که از تولیدکنندگان بزرگ اروپا به حساب می‌آید، در تلاش شبانه‌روزی گاز بیشتری به بازارهای اروپایی صادر می‌کند، با‌این‌حال از تامین کامل جایگزین گاز صادراتی روسیه ناتوان است.
انگلستان که پس از درگذشت ملکه هنوز از تزلزل در نظام حکومتی رهایی نیافته است، به دلیل وابستگی شدید این کشور به گاز برای گرم کردن خانه‌ها و تولید برق، بیشتر از سایر کشورهای اروپایی درگیر بحران انرژی شده است. براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، بریتانیا دارای کمترین تعداد خانه‌های بهینه‌سازی‌شده در زمینه انرژی در بین کشورهای اروپای غربی است. اروپا قراردادهای گازی با آمریکا را راه اضطراری برون‌رفت از بحران دانست، غافل از اینکه سوخت آمریکایی بسیار گران تمام می‌شود و قیمت آن تا ۱۰برابر بیشتر از قیمت گاز روسیه خواهد بود.
در شرایط کنونی، دولت‌های اروپایی با اعتراضات جدی شهروندان خود روبه‌‌رو هستند. در فرانسه به عنوان مثال، مردم با اعتراضات گسترده خیابانی، خواهان خروج کشور از پیمان ناتو بوده و دولت را تهدید به اعتصاب عمومی گسترده در بخش‌های حمل‌و‌نقل، برق، مدارس و دانشگاه‌ها می‌کنند. پیش از فرانسه، مردم در بروکسل، لندن و برلین هم در اعتراض به تصمیمات متزلزل حکومتی به‌ویژه در بخش انرژی، به خیابان‌ها آمدند. در شرایط کنونی و با در نظر گرفتن فشارهای همه‌جانبه تامین انرژی پایدار بر سران کشورهای اروپایی، چه از جبهه داخلی و چه از جهت بین‌الملل، باید دید تمهیدات سران کشورهای اروپایی در پایان راه، تا چه میزان موفق به بازکردن مسیر یخی پیش روی کشتی تحت پرچم هریک از کشورهای قاره سبز در گذار از زمستان سرد اروپا خواهد شد.
