آیا وندالیسم در شهر تهران افزایش پیدا کرده است؟
روش‌های مقابله با تخریب اموال شهر
وندالیسم چیست؟
از نظر لغوی، وندالیسم به معنای تخریب اماکن و وسایل و امکانات شهری است، اما در متون جامعه شناسی و آسیب‌شناسی اجتماعی، تعاریفی متعدد از این واژه ارائه شده است. به طوری‌که وندالیسم به مفهوم داشتن نوعی روحیه بیمارگونه به کار رفته و نشان‌دهنده تمایل به تخریب آگاهانه، ارادی و خودخواسته اموال، تاسیسات و متعلقات عمومی است. همچنین می‌توان آن را به مثابه جنایتی خُرد و از انواع بزهکاری جوانان دانست. گروه دیگری از جامعه‌شناسان نیز، وندالیسم را تخریب ارادی اموال و متعلقات عمومی به صورتی مداوم و مکرر تعریف می‌کنند. سیاری ازمحققان علوم اجتماعی معتقدند تخریب عمومی یا خرابکاری جوانان می‌تواند مقدمه ای برای رفتارهای بزهکارانه باشد. جامعه‌شناسان شهری عنوان می‌کنند، جوانان با تخریب اموال عمومی در اماکن مختلف شهری، علاوه بر ایجاد چهره نامناسب در محیط و از بین بردن اموال عمومی و صدمه زدن به امکانات رفاهی جامعه، به نوعی به تخلیه عقده های نا گشوده بر سر این وسایل می‌پردازند. از دیدگاه آنها، یکی از عوامل افزایش رفتار وندالیسم در سطح شهر، به وضعیت جامعه بازمی‌گردد.
به این معناکه در شرایطی که همبستگی متقابل فرد و جامعه از میان برود و فرد نتواند به کمک مکانیزم ها و ابزارهایی که جامعه در اختیارش قرار می‌دهد به اهدافش دست یابد، در نتیجه از راه‌های دیگری که خلاف است سعی میکند به آن اهداف برسد. به تعبیر دیگر، هنگامی که فاصله بین فرهنگ عمومی و فرهنگ رسمی زیاد باشد، فاصله بین معیارهای تنظیم‌‌کننده واقعیات با شرایط واقعی حاکم بر زندگی زیاد می‌شود و عکس‌العمل نسلی را در پی دارد که هنجارها، قواعد، رسوم، الگوها و عادات و قوانین نسلی دیگر که شرایط او را در نظر نمی‌گیرد، طرد میکند. افزایش فاصله بین فرهنگ عمومی و فرهنگ رسمی نیز یکی از عوامل تعیین‌‌کننده‌ای است که مشخص میکند نسل جدید، تقابل دیدگاه‌ها، رفتارها و الگوهای خود را با نسل قدیم به شکلی مشارکتی و اصلاحی ببیند یا اینکه تنها راه را در خرابی و آشوب ارزیابی کند. امان‌اله قرایی مقدم، جامعه شناس معتقد است وقتی یک فرد نتواند نیازهای ابتدایی زندگی خود را تامین کند در او خشمی ایجاد می‌شود که در نهایت ممکن است برای تخلیه آن به سراغ اموال عمومی برود.
او با اشاره به عوامل موثر در بروز رفتار وندالی در شهر تهران، عنوان کرد: فقر، بیکاری، نبود مسائل معنوی و فرهنگی در بین مردمان شهر و در عین حال جولان دادن ناهنجاری‌ها در سایه عدم معیار اخلاقی زمینه را برای افزایش و تشدید آن در شهر تهران ایجاد کرده است. این جامعه‌شناس گفت: قطعا تحصیلات در کاهش رفتارهای وندالیستی تاثیر دارد، اما وقتی همان فرد تحصیل کرده بیکار است و برای امرار معاش به شغل‌های نامرتبط با رشته تحصیلی خود روی می‌آورد، آن وقت یک عقده فروخورده شخصیتی در وجودش شکل می‌گیرد که ناگاه با گران شدن یک جنس یا هر نوع رفتاری که سبب افزایش فشار زندگی به او شود، بیرون ریخته و به شکل آتش زدن یکی از اموال شهری خودش را نشان می‌دهد. قرایی مقدم اضافه کرد: البته که ناآگاهی هم در تصمیم این فرد نقش بزرگی دارد زیرا نمی‌داند اموالی که به آتش کشیده بخشی از اموال عمومی متعلق به خود اوست که ترمیم آن بیشتر به جای آنکه به مسوولان و مدیران ضربه بزند؛ افزایش هزینه‌های شهروندی و آسیب زدن به سرمایه‌های خرد آنها است.
او با تاکید بر این نکته که با افزایش فقر و بیکاری وندالیسم در شهر تهران افزایش پیدا خواهد کرد، اظهار کرد: می‌توان مفهموم وندالیسم را تا حد آسیب زدن به امنیت شهروندی نیز بسط داد؛ یعنی وقتی فردی بیکار و فقیر است، امکان ازدواج و تامین حداقل‌های زندگی را ندارد یا به آنچه می‌خواهد نرسیده است، می‌تواند به افراد دیگر آسیب بزند. این فرد برای انتقام‌جویی دیگر محدود به محله و منطقه خود نمی‌شود؛ هرچند این رفتارها در مناطقی با طبقه اجتماعی بالاتر بسیار کم‌تر است، اما پایین آمدن کیفیت زندگی برخی در نهایت آنها را به مناطق شمالی کشانده تا به باور خود حقشان را با آسیب زدن به خودروهای ساکنان آن یا اموال آن منطقه بگیرند.
راه‌های مقابله با وندالیسم
جامعه‌شناسان شهری معتقدند: برنامه‌ریزی برای مقابله با پدیده وندالیسم به تخصص‌های ویژه‌ای همچون روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، طراحی شهری و مدیریت نیاز دارد و اعمال آن از طریق روش‌های متنوعی صورت می‌گیرد. تجربه سایر شهرهای جهان نشان می‌دهد: نظارت با ابزار مکانیکی که با روش‌هایی همچون روشنایی، دوربین مدار بسته، نگهبان، موانع فیزیکی و ... انجام می‌شود، اولین راه‌حلی است که به ذهن می‌رسد اما این روش‌ها اغلب ناکارآمد است و حتی احتمال دارد در برخی موارد به گستاخ شدن وندال‌های حرفه‌ای منجر شود. از دیدگاه آنها، مقابله با وندالیسم به تمهیدات ویژه‌ای همچون افزایش مشارکت و مسوولیت‌پذیری اجتماعی، تبلیغ و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، درونی کردن فرهنگ شهروندی و آموزش نیاز دارد که اغلب کارآمدی کارکردهای جامعه شهری را هدف می‌گیرند.
