عطش رقابت

حسین نیکخواه‌ابیانه / مدیرعامل شرکت مارگارین مصرف انواع روغن‌های خوراکی در کشور پیشینه بسیار دیرینه‌ای دارد. بر اساس آمارها روغن‌های مختلف در سبد کالایی مردم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این میان متصدیان و تولیدکنندگان روغن در کشور در میان اظهارات خود بارها از مشکلات مهم این شرکت‌ها سخن گفته‌اند. روغن‌های گیاهی در حالی در کشور تولید می‌شود که بیش از ۸۰ درصد ماده اولیه آن از خارج از کشور تامین می‌شود. این در حالی است که نوسانات ارزی و هزینه گزاف تبادلات بانکی حاشیه سود کارخانه‌ها را بسیار کاهش داده است. با توجه به نقش حائز اهمیت این صنعت در سبد غذایی خانوار، مطالعه ساختار عرضه و تقاضا در این بازار و مهم‌تر از همه مکانیسم قیمت‌گذاری محصولات و مصائبی که فرآیند قیمت‌گذاری را از حالت رقابتی دور می‌کند، حائز اهمیت فراوانی است.

قیمت‌گذاری در صنعت روغن از طریق سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار انجام می‌شود. به دلیل اینکه این صنعت از یارانه ارز ارزان‌قیمت برخوردار است، به ناچار تابع مقررات دولت در زمینه قیمت‌گذاری است. در این زمینه یا باید ارز برای شرکت‌کنندگان این صنعت آزاد شود تا قیمت‌ها در بازار مشخص شود؛ یا باید با ارز ارزان‌قیمت تابع قوانین دولت در قیمت‌گذاری‌ها باشد. اگر دولت ارز ارزان را حذف کند و قیمت‌ها را به عرضه و تقاضا در بازار بسپارد، بی‌شک فضای رقابتی باعث به وجود آمدن قیمت‌های واقعی می‌شود. این موضوع نه‌تنها زیان شرکت‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه باعث افزایش انگیزه‌ها برای تولید محصول بهتر نیز خواهد شد.وقتی بازاری ۹۰ درصد از ماده اولیه خود را از خارج از کشور تامین می‌کند، حتماً شرایط ارزی و تبادلات بانکی اثرگذاری بسیاری بر آن دارند. متاسفانه تحریم‌های تحمیلی به ایران طی یک سال اخیر روزبه‌روز شرایط تامین ماده اولیه را سخت‌تر کرده و هزینه‌های تبادلات بانکی روزانه در حال افزایش است.

شرکت ماگارین قدیمی‌ترین شرکت تولید روغن گیاهی است که همچنان در کشور فعالیت دارد. در زمان قدیم تولید این نوع روغن در جهان رونق بسیاری داشت و روغن‌های گیاهی نقش پررنگی در سبد غذا داشته‌اند، اما در ایران این روغن‌ها خیلی مطرح نبودند و ذائقه مردم بیشتر تمایل به مصرف روغن‌های حیوانی داشت. اتفاقاً فضاهای روانی بدی نیز توسط تولیدکنندگان روغن‌های حیوانی در آن زمان به وجود آمد که خوشبختانه به مرور زمان این تفکرات اشتباه نیز از بین رفت و توانست جای خود را در سبد خانوار ایرانی پیدا کند. مارگارین در ابتدای راه با ظرفیت تنها هشت تن فعالیت خود را آغاز کرد، اکنون این رقم به هزار تن رسیده که بخش عمده توسعه تولید، در بعد از انقلاب رخ داده است. در این میان به مرور زمان روغن‌های جامد جای خود را به روغن‌های نیمه جامد و مایع دادند. روغن‌های مایع در ۳۰ سال پیش، جایگاهی در سبد خانوار نداشتند، این در حالی است که هم‌اکنون استفاده عمده مردم از این روغن‌هاست.

در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن روغن نباتی توسط مردم مصرف می‌شود. به همین دلیل این نوع روغن‌ها یک کالای اساسی و ضروری در سفره مردم است و دولت نیز حساسیت‌های بسیاری نسبت به تولید این روغن‌ها دارد و جزو کالاهایی است که یارانه اساسی به آن تعلق می‌گیرد.این شرکت سه کانال توزیع روغن در کشور دارد که تقریباً در تمامی کارخانه‌های کشور به این صورت است. کانال اول، کانال خانوار است که حدود ۶۰ درصد کل مارکت را این کانال تشکیل می‌دهد. در این لاین، انواع روغن‌های مایع در احجام مختلف، روغن آفتابگردان، کانولا، روغن سرخ‌کردنی، پخت‌وپز و سالاد در شرکت مارگارین تولید می‌شود. کانال دوم، کانال صنف یا HRC  است؛   HRC مخفف hotel. Resturant. Coffe  است. این سه بخش روغن‌های تخصصی‌تری را مصرف می‌کنند. در این سه مکان کیفیت روغن در پخت‌وپز از اهمیت بسیاری برخوردار است. کانال سوم، روغن‌های صنعتی است. کارخانه‌های شکلات‌سازی، تولید سس و شرکت‌هایی که روغن‌ها را در احجام بالا و تخصصی‌تری مصرف می‌کنند شامل این لاین می‌شوند. این شرکت‌ها بنابر نیاز سفارش می‌دهند که یک روغن با مشخصات خاص برای آنها تولید شود. در حال حاضر شرکت مارگارین بزرگ‌ترین تولیدکننده صنف و صنعت در کشور است و در کانال خانوار نیز نقش بسیار مهمی دارد. همچنین ظرفیت اسمی شرکت در حال حاضر هزار تن در روز است که بسته به شرایط بازار و محدودیت‌های تولیدی که به وجود می‌آید این رقم متغیر است.

شرکت مارگارین در فضای رقابتی کنونی درصدد است که جایگاه خود را در بازار ارتقا دهد و تثبیت کند. با توجه به اینکه مارگارین در لاین صنف و صنعت لیدر بازار محسوب می‌شود، در نظر دارد توانمندی‌های خود را در این حوزه افزایش دهد. این مهم مستلزم این است که ارتقای تکنولوژی را در دستور کار داشته باشیم. هرچند در شرایط کنونی تامین ماشین‌آلات بسیار سخت شده است اما مارگارین به دلیل وظیفه ذاتی این موضوع را در دستور کار دارد. امسال پروژه‌های جدی بسیاری برای اجرا در این شرکت وجود دارد، در عین حال برنامه افزایش تولید روغن‌های خانوار نیز در دستور کار قرار دارد. همچنین مارگارین در تلاش است از ظرفیت کارخانه‌هایی که به دلیل سرمایه در گردش یا مسائل دیگر تولیدات محدودی دارند استفاده کند و سرمایه‌های ایجادشده در کشور را فعال کند.