آبدیده شدن شرکت‌ها

پیمان حدادی/ کارشناس بازار سرمایه خبر تحریم شرکت‌های پتروشیمی که به‌طور عمده شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ خلیج فارس را در بر می‌گیرد، خبر جدیدی نیست چرا که پس از خروج آمریکا از توافق بین‌المللی برجام و عهدشکنی این کشور، آمریکا اعلام کرد تحریم‌های این کشور علیه ایران به‌صورت کامل باز خواهد گشت، که در ادامه همین تحریم‌ها اشاره شده است که هر فرد حقیقی و حقوقی که در صنعت پتروشیمی ایران معاملات قابل توجهی داشته باشد وارد لیست تحریم شده و مشمول جریمه‌های آمریکا خواهد شد. از همین رو برخی سناتورهای آمریکایی بعد از اعلام خبر مجدد تحریم شرکت‌های پتروشیمی ایران توسط دولت ترامپ، اعلام کردند که به احتمال زیاد فعالیت‌های فعلی صنعت پتروشیمی ایران مجددا تحت تاثیر منفی قرار نخواهد گرفت چرا که سال گذشته با خروج آمریکا از برجام، تاثیر آن اعمال شده است. در همین راستا آمار گمرک کشور نیز نشان می‌دهد بعد از خروج آمریکا از برجام به‌خصوص پس از اعمال تحریم‌های ثانویه از ۱۳ آبان ۹۷، صادرات محصولات پتروشیمی افت داشته است. به‌طوری‌که بررسی‌ها نشان می‌دهد هم‌اکنون و در چند ماه اخیر به روند ثبات خود رسیده است.

به این ترتیب دوباره تاکید می‌شود که این خبر، خبر جدیدی نیست. از همین رو معاملات صنعت پتروشیمی در بازار سهام کشور، طی روزهای اخیر دستخوش نوسانات غیر‌منطقی و هیجانی نشده است. به عبارت دقیق‌تر پس از مخابره این خبر، شاهد نوسانات شدیدی در این صنعت و شرکت‌های فعال در بازار سرمایه و در مجموع کلیت بازار نبودیم. از سوی دیگر از نظر بنیادی باید در نظر داشت که محصولات پتروشیمی در هر نقطه‌ای از جهان دارای خریداران خود هستند و مشتریان ثابتی دارند. همچنین وجود سبد متنوع تولید محصولات پتروشیمی کشور و شرایط مختلف حمل و نقل، ریسک افت قابل ملاحظه صادرات محصولات این صنعت را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. به‌طوری‌که در گذشته نیز شاهد اتفاق مشابه در صنعت فلزات بودیم که بازار سرمایه درخصوص آن به خوبی آن را درک، تحلیل و تصمیم گرفت. البته جای هیچ شکی نیست که اعمال تحریم، در هر صنعت و به هر مقدار و شکلی به زیان اقتصاد کشور است و هزینه‌بر خواهد بود. اما بازار سرمایه در چند سال گذشته تجربیات مختلفی از اعمال، لغو و بازگشت تحریم‌ها را سپری کرده و هم‌اکنون نیز کاملا آب‌دیده چنین اخباری است. به همین خاطر با انتشار تحریم شرکت‌های پتروشیمی و قبل‌تر از آن با اعمال تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط آمریکا، بازار سرمایه راه منطق را در پیش گرفته و از هیجانات دوری کرد.

قاعدتا وقتی آمریکا در تحریم صنعت نفت کشور عاجز است و نتوانسته به ادعای پوچ خود درخصوص به صفر رساندن فروش نفت ایران عمل کند، حال به سراغ صنعت پتروشیمی آمده‌است. ایران و شرکت‌های ایرانی در این چند ساله هر چند با تحمل هزینه، اما راه و رسم دور زدن تحریم‌ها را فرا گرفته‌اند. در این میان تمدید چند باره معافیت خرید نفت ایران برای کشور‌های مختلف، نشان می‌دهد تحریم‌های کنونی بیشتر در جراید کاربرد دارند تا عمل. در گذشته انتشار خبر تحریم، حداقل در کوتاه‌مدت تاثیر منفی بر بازار سرمایه داشت چرا‌که از فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران که عمدتا کم‌تجربه بودند، به سرعت تحت تاثیر هیجانات قرار می‌گرفتند و اقدام به فروش سهام خود می‌کردند. ولی به نظر می‌رسد در حال حاضر به مراحل بلوغ بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران این بازار نزدیک شده‌ایم چراکه با اعلام خبر تحریم، شاهد رفتارهای هیجانی و بدون تحلیل و منطق نیستیم. بازار با روندی باثبات به حرکت خود ادامه می‌دهد و هیجانی شدید را پس از وقوع چنین اخباری مشاهده نمی‌کنیم.

از سوی دیگر درست است خبر اعمال تحریم شرکت‌های پتروشیمی تکراری است و فقط نحوه و شکل آن تا حدودی تغییر کرده، ولی بعد از تحریم صنعت نفت، پیش‌بینی تحریم صنعت پتروشیمی کار سختی نبود از این رو تاثیر آن قبلا در بازار سرمایه دیده شده است. در مجموع می‌توان عنوان کرد که فعالان بازار سرمایه که هم‌اکنون خواسته یا ناخواسته از تحلیلگران مسائل سیاسی نیز هستند، درک کرده‌اند که وقتی دولت ترامپ این نوع تحریم‌ها را « فشار حداکثری بر ایران» می‌نامد، یعنی آخرین تیرهای ترکش. این موضوع از سه جنبه قابل بررسی است: چرا که ۱- تحریم‌های تکراری اعلام می‌شود ۲- تحریم‌های بدون اجماع جهانی اعمال می‌شود ۳- تحریم‌های قبلی طبق برنامه و هدف کارساز نبوده و تحریم‌های بعدی (که کم‌اثرتر هستند) اعمال می‌شود. به این ترتیب از آن به‌عنوان «فشار حداکثری» نام برده می‌شود.

البته باید سوی دیگر قضیه را در نظر داشت و آن اینکه تحریم‌ها شاید اثر اندکی بر فروش محصولات پتروشیمی داشته باشد، اما در تامین تجهیزات و قطعات مشکل‌ساز خواهند بود. باید باز این نکته را متذکر شد که چنین تحریم‌های جدیدی بیش از آنکه اثر واقعی داشته باشند، اثرات روانی را به دنبال دارند، چرا که تحریم کنونی فراتر از تحریم‌های گذشته نیست. در این میان می‌توان آینده بازار سرمایه را در شرایط متعادلی ترسیم کرد که با گذار از این اخبار به وضعیت مطلوب‌تری نیز دست خواهد یافت. از سوی دیگر بازار سرمایه هم‌اکنون در فصل مجامع به سر می‌برد. شرکت‌های پتروشیمی می‌توانند با برگزاری مجامع خوب و تقسیم سود مناسب، نگرانی‌های سهامداران خود را به حداقل برسانند.