کسب و کارهای اینترنتی جذابیت‌ها و چالش‌ها
علاوه بر شرکت‌های بزرگ که به کسب درآمدهای چند ده میلیارد تومانی می‌پردازند، کسب و کارهای بی‌شمار کوچکی نیز در فضای کسب و کار اینترنتی وجود دارند که فارغ از مشکلات فراوان درآمدهای بالایی را کسب می‌کنند. این کسب و کارها معمولاً از چند توسعه‌دهنده نرم‌افزار و برنامه‌نویس تشکیل شده که با ایجاد ایده‌های درآمدزا و معرفی محصول با کیفیت توانسته‌اند نظر مخاطبان کشور را به خود جلب نمایند. با وجود گسترش روزافزون تکنولوژی اینترنت و تلفن همراه در کشور، کسب و کارهای اینترنتی ما با مشکلات مختلف درونی و بیرونی مواجه هستند که نیازمند بررسی دقیق‌تر و رسیدگی به موقع است.سابقه کسب و کارهای اینترنتی در ایران به بیش از ۱۰ سال پیش بر می‌گردد. در آن زمان، گوشی‌های تلفن همراه هوشمند وجود نداشت و این کسب و کارها بر پایه وب خدماتی را به مشتریان خود ارایه می‌دادند. برندهایی مانند دیجیکالا و نت برگ از این دسته‌اند که بدون حمایت دولتی توانستند تنها با ارایه خدمات مناسب به مشتریان در این سال‌ها رشد کنند. پس از آن که گوشی‌های تلفن همراه در ایران فراگیر شد، کسب و کارهای کوچکی با محوریت خدمت‌رسانی به کاربران تلفن‌های هوشمند شکل گرفت که در حال حاضر معروف‌ترین آن‌ها کافه بازار است.
ویژگی مشترک تمام این کسب و کارها این است که ابتدا تنها برای ارایه خدمات و رفع نیازهای کاربران ایجاد شدند و بعد به کسب درآمد پرداختند؛ برای مثال دیجیکالا تا مدت‌ها فقط به نقد و بررسی قطعات و تجهیزات الکترونیکی می‌پرداخت تا سردرگمی کاربران را هنگام خرید کاهش دهد و هدف کافه بازار نیز ایجاد اندروید فارسی برای کاربران ایرانی بود که پس از ارایه نسخه فارسی اندروید توسط گوگل، کافه بازار به ارایه نرم‌افزارهای کاربردی اندرویدی که گوگل در ایران ارایه نمی‌داد پرداخت و نیاز دیگری را از مصرف‌کنندگان رفع کرد. پس از گذشت چند سال از رشد این شرکت‌ها با شیب ملایم، ایجاد شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای اینترنتی مانند سرآوا و رهنما باعث شد که سرمایه‌های داخلی و بعضاً خارجی به سمت این کسب و کارها هدایت شده و زمینه رشد این شرکت‌ها را فراهم آورند. این فرآیند تا جایی پیش رفت که شرکت راکت اینترنت مستقر در برلین در مقطعی کوتاه به بازار کشور وارد شده و کسب و کارهای اینترنتی متعددی را راه اندازی نمود.
رفته رفته با رشد این شرکت‌ها و تمایل توسعه‌دهندگان ایرانی به داشتن سهمی از بازار مصرف ایرانیان – که به علل مختلف با محصولات و خدمات خارجی قابل تأمین نبود – شرکت‌های سرمایه‌گذاری به سمت حمایت از کسب و کارهای اینترنتی رفته و حمایت‌های دولتی و خصوصی باعث شد کسب و کارهای جدیدی شکل گرفته و رشد کنند. شاید مهم‌ترین تحول در فضای کسب و کار دیجیتال همین حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها بود که چند مورد از آن‌ها ایجاد شتاب‌دهنده‌ها و پارک‌های فناوری متعدد خصوصی و دولتی در کشور، حمایت‌های قانونی و معافیت‌های مختلف مالیاتی و بیمه است. این دست حمایت‌ها فعالان قدیمی‌تر داخلی و خارجی را ترغیب کرد تا با ورود به فضای کسب و کار اینترنتی بتوانند کانال‌های درآمدی جدیدی را ایجاد کرده و نیازهای متعددی را از کاربران مرتفع نمایند.
برای مثال، نمونه‌ای از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری انجام شده بر کسب و کارهای اینترنتی توسط گروه MTN در گروه اینترنتی ایران است که از معروف‌ترین محصولات آن، اسنپ و بامیلو را می‌توان نام برد و کسب و کارهای بزرگ دیگری مانند ریحون، تپسی و شیپور از استارت‌آپ‌هایی کوچک به شرکت‌هایی با ده‌ها نیروی کار حرفه‌ای و درآمدهای بزرگ تبدیل شده‌اند. در حال حاضر هزاران توسعه‌دهنده کوچک و بزرگ در کشور مشغول فعالیت هستند. امروزه نحوه کسب درآمد در این فضا به قدری گسترده و متنوع شده که اندازه بازار مصرف کسب و کارهای اینترنتی را به هزاران میلیارد تومان می‌رساند. حمایت‌های داخلی خصوصی و بعضاً دولتی و همچنین سرمایه‌گذاری‌های خارجی کسب و کار اینترنتی در ایران را به بازاری جذاب برای توسعه‌دهندگان و جوانانی که هدف کارآفرینی و خدمت به مردم کشور را در سر می‌پرورانند تبدیل کرده‌است. هم اکنون بیش از ۲۱ هزار تیم توسعه‌دهنده تنها بر روی کافه بازار اقدام به انتشار اپلیکیشن کرده‌اند و شرکت‌های بزرگ اینترنتی با رشد فزاینده تبدیل به بزرگ‌ترین نمونه‌های خود در خاورمیانه شده‌اند، اما متأسفانه هنوز مشکلات عدیده‌ای در این فضا وجود دارد که باعث می‌شود این کسب و کارها نتوانند به راحتی توسعه یابند. این مشکلات لزوماً مربوط به قوانین و مقررات نبوده و گاهی به ساختار کشور و عدم اطلاع‌رسانی درست باز می‌گردد.
برای نمونه، یکی از مشکلات مهم این کسب و کارها عدم وجود نیروی کار متخصص است. این مشکل به معنای آن نیست که در دانشگاه‌ها نیروی کار متخصص تربیت نمی‌شود؛ چه بسا که با ایجاد فضای جدید در ایران و استقرار مراکز شتاب‌دهی و حمایت از ایده‌های نو در دانشگاه‌ها، بسیاری از دانشجویان به علت پویایی درونی خود و دانشی که خارج از کلاس‌های درس کسب می‌کنند به این فضا کشش پیدا می‌کنند، ولی در مراحل بعدی با توجه به رقابت سنگین و ناآشنایی آنان با نحوه ورود به بازار سرخورده شده یا با شکست مواجه می‌گردند. این جاست که فرار مغزها به خوبی نقش خود را در زمین زدن نیروی کار حرفه‌ای کشور ایفا می‌کند و بهترین متخصصان جوان کشور به راحتی و با کوله‌باری از خاطرات اندوه‌بار و تلاش‌های بی‌نتیجه مهاجرت می‌کنند. در صورتی که افراد متخصص واقعی در کسب و کار به حمایت از ایده‌ها و تلاش‌های این جوانان اقدام کنند و کسانی که پیش‌تر در این راه به موفقیت رسیده‌اند جایگزین افرادی بشوند که امروزه به عنوان مربی و مدرس خود را معرفی کرده و جز ایجاد امیدهای واهی در جوانان کاری از پیش نمی‌برند، این اتفاق کمتر شده و جوانان به راحتی بتوانند راه خود را پیدا کنند.
از دیگر مشکلات این صنعت، ناآگاهی سرمایه‌گذاران، دولتمردان و دانشگاهیان با مدل‌های رشد و درآمدزایی این کسب و کارهاست که باعث می‌گردد بیشترین فشار بر ورودکنندگان به این کسب و کارها و کمترین حمایت از آنان صورت پذیرد. راه‌های متعددی برای کسب درآمدهای میلیونی در این بازار وجود دارد اما چون سرمایه‌گذاران، مشاوران و توسعه‌دهندگان این کسب و کارها آشنایی چندانی با آن ندارند و نمی‌توانند معیارهای درست و عملیاتی را برای آن تعیین کنند باعث شکست پروژه‌هایی با ایده خوب و تیم قوی می‌شوند. بهترین راهکار در این زمینه درخواست از افراد حاذق و پر تجربه در این صنعت است که توانسته‌اند واقعاً درآمد خلق کنند؛ چرا که متأسفانه افراد زیادی در شتاب‌دهنده‌ها و محیط‌های آکادمیک بدون داشتن آگاهی کافی و اشراف به بازار، بنیان‌گذاران و توسعه‌دهندگان کسب و کارهای اینترنتی را با امیدهای واهی به راه‌های نادرست می‌کشانند که باعث هدر رفت منابع انسانی کشور شده و در نهایت رشدی در این فضا ایجاد نمی‌کند. آخرین نکته‌ای که بیان آن خالی از لطف نیست، فضای بسته کشور در ارتباط با کسب و کارهای بین‌المللی است.
تحریم‌های متعدد و عدم همکاری دولت‌ها با یکدیگر باعث شده بیشترین ضربه متوجه کسب و کارهای داخلی گردد که امکان تعامل با کشورهای دیگر از آنان سلب شده است. امروزه بسیاری از سرویس‌های گوگل، آمازون و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام به علت تحریم‌ها از دسترس ایرانیان خارج است و حتی سرویس‌هایی که با این مشکل مواجه نیست به دست دولت فیلتر می‌شود. فضای کسب و کار اینترنتی یک بستر بسیار بزرگ و جهانی است که تنها با همکاری کمپانی‌های مختلف با یکدیگر حل می‌شود و در بسیاری موارد نیازمند واردات تکنولوژی و خرید سرویس‌های بین‌المللی و گاهی اوقات صادرات آن است. اگرچه حمایت از تولید داخلی یکی از مهم‌ترین ارکان رشد این صنعت در ایران بوده و خوشبختانه دولت تلاش‌هایی در این زمینه انجام داده است، ولی گستردگی کسب و کارهای اینترنتی و ارتباط تنگاتنگ تمام کسب و کارهای جهان فارغ از ملیت آن‌ها ایجاب می‌کند که فضای تعامل با اقصی نقاط جهان هرچه بیشتر فراهم گردد.
کسب و کارهای اینترنتی در ایران، به ویژه با گسترش گوشی‌های تلفن همراه نیازمند توجه روزافزون و اعتماد به جوانانی است که با این فضا آشنا بوده و با آن بزرگ شده‌اند. ایران یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف اینترنتی در خاورمیانه با بیش از ۴۳ میلیون کاربر فعال اینترنت است. این بازار بزرگ قطعاً فرصت‌های بسیاری را برای رشد کسب و کارهای اینترنتی فراهم می‌آورد ولی برای این مهم، تمام فعالان اقتصادی از جمله سرمایه‌داران بزرگ کشور، دولتمردان، بانک‌ها، اپراتورها و سرویس‌دهندگان اینترنت باید به در این عرصه حضور فعال داشته باشند و برای بهبود، تسریع و تسهیل روند آن تلاش کنند.
ارسال نظر