نایب رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بندرعباس در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد:
صنایع تبدیلی؛ فقیرترین بخش کشاورزی هرمزگان
استان هرمزگان را به لحاظ کشاورزی چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا کشاورزی در این استان به لحاظ جوی مقرون به صرفه است؟
هرچند کشاورزی استان از نظر سطح زیر کشت با رقم ۱۶۰ هزار هکتار در مقایسه با کل سطوح زیر کشت کشور که ۱۸ میلیون هکتار است، سهم زیر ۵ درصدی را در بر می‌گیرد، اما به دلیل داشتن پتانسیل‌های خاص می‌تواند اقتصادی باشد. استان از قابلیت و وضعیت مناسبی در حوزه کشاورزی برخوردار است و پتانسیل از این بهتر شدن را دارد، بنابراین اگر خوب مدیریت شود یکی از استان‌هایی است که می‌تواند جایگاه خوبی در ارزش افزوده داشته و اقتصادی باشد. استثنایی بودن شرایط آب و هوایی استان در کل کشور، به اقتصادی شدن کشاورزی آن کمک کرده است؛ به این ترتیب که اقلیم بسیار متفاوت هرمزگان با پتانسیل بسیار بالای تولید طیف وسیعی از محصولات گرمسیری و توانایی تولید سبزی و صیفی در فصل سرد با حداقل صرف انرژی، امتیاز خوبی برای استان به شمار می‌رود. شاید بتوان سبزی و صیفی را در فصل سرد در نقاط کشور به صورت گلخانه‌ای تولید کرد اما انرژی بسیاری می‌برد. در حقیقت ایجاد سازه‌های بسته‌ای مانند گلخانه با تولید مناسب در استان‌های دیگر کشور سرمایه‌گذاری حداقل دو برابر سرمایه‌گذاری در استان هرمزگان نیاز دارد. زیرا باید سازه‌های مقاوم به سرما، برف و... باشد و هزینه جاری تولید هم به دلیل مصرف زیاد انرژی بیشتر می‌شود بنابراین استان هرمزگان از بعد تولید میوه‌های گرمسیری و سبزی و صیفی در فصل‌های سرد با حداقل صرف انرژی و سازه‌های ارزان‌تر مزیت نسبی خاصی در کشور دارد و کشاورزی در آن مقرون به صرفه است.
معضلات و چالش های بخش کشاورزی بندرعباس چیست؟
استان هرمزگان مانند خیلی از نقاط کشور با محدودیت شدید منابع آب روبه روست. همچنین تنش‌های شدید خشکی در دوره تابستان، چالش دیگری است که استان‌های جنوبی به خصوص هرمزگان با آن دست به گریبان هستند. یکی از راهکارهایی که کشورهای دیگر برای این معضل اندیشیده‌اند، پوشش در زیر سازه‌های سبک محافظتی است که هم درصدی از نور را می‌شکند و هم نسبت به تنش‌ها و شرایط خاص جوی از محصول محفاظت می‌کند. شدت بالای تابش خورشید در برخی از مناطق استان مانند روزان که یکی از قطب‌های کشاورزی به شمار می‌رود تقریبا دو برابر شدت تابش برای حداکثر فتوسنتز است که این باعث می‌شود گیاه و درختان انرژی زیادی را صرف خنثی کردن این تنش کنند. بنابراین در مجموع با مدیریت دو چالش محدودیت منابع آب و تنش‌های تابستانه، پتانسیل تولید در کشاورزی بیشتر می‌شود و می‌توان این صنعت را اقتصادی‌تر کرد.
با این تفاسیر به طور کلی برای حمایت از کشاورزی در استان چه اقداماتی انجام شده است؟
در بخش چالش آب، پروژه ملی تغییر سیستم‌های آبیاری به خوبی مدیریت و اجرا شده است به گونه‌ای که بخش عمده‌ای از سیستم‌های آبیاری استان از سنتی به مدرن تحت فشار تغییر یافته‌اند. اما در حقیقت سازمان آب منطقه‌ای برداشت از منابع آب را مدیریت نکرده است. باید همزمان با تغییر سیستم آبیاری، برداشت هم مدیریت می‌شد، اما به دلیل نداشتن مدیریت در این بعد، سطح برداشت افزایش یافته به گونه‌ای که در بخش کشت سبزی و صیفی سطح برداشت آب دو برابر میزان قبلی شده است. این مساله ما را با دو مشکل برداشت بیش از حد از منابع محدود آب و همچنین مازاد تولید در مقاطعی خاص و در نتیجه زیان کشاورز روبه‌رو کرده است اما در بخش تنش‌های خشکی تاکنون هیچ چاره‌اندیشی و فکری نشده است. اکنون در بحث تغییر سیستم آبیاری دولت ۹۰ درصد یارانه می‌دهد که اگر این حمایت در بخش سازه‌های سبک محافظتی و سایبان‌های سبک می‌رفت، خیلی موثرتر بود. در این صورت نه تنها پتانسیل و کیفیت تولید متفاوت‌تر می‌شد بلکه برداشت از منابع آب نیز کاهش می‌یافت زیرا این سازه‌ها می‌توانند تا ۴۰ درصد در منابع آب صرفه‌جویی داشته باشند. با این تفاسیر حمایت‌ها تک بعدی بوده است یعنی برای نمونه درحوزه آب خوب حمایت شده اما در بعد مدیریت باغ‌ها بسیار ضعیف کار شده است. در مجموع باید همه جانبه و با ابعاد مختلف به موضوع نگریسته شود تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
بندرعباس برای تولید چه محصولاتی دارای مزیت است؟ آیا برنامه‌ریزی مدونی در این خصوص وجود دارد؟
استان هرمزگان در تولید محصول سبزی و صیفی در فصل‌های سرد از مزیت نسبی برخوردار است، زیرا با حداقل صرف انرژی می‌توان تولید خوبی داشت. همچنین در تولید میوه‌های گرمسیری نیز تنها استانی هستیم که طیف وسیعی از این نوع میوه‌ها را داریم. با توجه به این پتانسیل، اگر سیستم‌های زیر سازه‌‌ای سبک محافظتی را توسعه دهیم، می‌توانیم بخش زیادی از میوه‌های جدید گرمسیری که ارزش افزوده بسیار زیادی دارند را جایگزین کنیم. بنابراین استان قابلیت تولید محصولات گرمسیری متنوع را دارد در صورتی که هیچ‌کدام از استان‌های جنوبی دیگر این پتانسیل هرمزگان را ندارند. برای تحقق این مساله و توسعه سیستم‌های کشت میوه‌های گرمسیری باید سیستم‌های مدیریت باغ‌ها متفاوت شود و تنش‌های خشکی تابستانه را بتوان مدیریت و کنترل کرد.
از نظر شما بندرعباس تا چه اندازه دارای کشاورزی صنعتی است؟
در یک بعدهایی خوب پیش رفته‌ایم؛ در تغییر سیستم‌های آبیاری مدرن شده‌ایم و کشت سبزی و صیفی ما تقریبا همه با آبیاری تحت فشار است، اما در بعد مدیریت باغ‌ها هنوز خیلی عقب و ضعیف هستیم. باغ‌های استان پیر و فرسوده هستند و باید پروژه‌های اصلاح آنها در راستای مدرن سازی اجرا شود. برای مدیریت هر کدام از اینها باید کارهای زیربنایی زیادی انجام شود.
شرایط صنایع تبدیلی به عنوان حلقه تکمیلی در کشاورزی در بندرعباس چگونه است؟ آیا صنایع غذایی توانسته از زنجیره کشاورزی موجود استفاده کند؟
صنایع تبدیلی یکی از فقیرترین بخش‌های کشاورزی استان ماست و به طور کلی هرمزگان از نظر صنایع تبدیلی و بسته‌بندی بسیار ضعیف بوده و خیلی کند حرکت کرده است. صنایع تبدیلی و بسته‌بندی ما محدود به یک مجموعه است و اصلا تنوع ندارند. در صنایع تبدیلی یک واحد آبلیموگیری داریم و واحدهای دیگر به آن شکل فعال نیستند. از سوی دیگر در فرآوری‌ها و بسته‌بندی‌ها بسیار کم سرمایه‌گذاری شده است و خیلی ضعیف هستیم. در حقیقت در صنایع غذایی نتوانسته‌ایم زنجیره کشاورزی و غذایی را تکمیل کنیم و برای همین هم وقتی پتانسیل تولید در استان افزایش می‌یابد، مازاد تولید وارد باز می‌شود و افت قیمت شدید دارد و کشاورزان متضرر می‌شوند. بنابراین در این بعد نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتری هستیم.
جایگاه صنایع غذایی و کشاورزی در بندرعباس چگونه است؟
در مجموع به دلیل نداشتن و محدود بودن صنایع تبدیلی، استان هرمزگان در پله‌های اولیه و پایین صنایع غذایی قرار دارد و باید روی این بعد خیلی کار شود.
ارسال نظر