همه مردان اقتصاد

نگاهی به جایزه‌های نوبل در سال‌های اخیر حاکی از این است که حوزه‌های مختلف اقتصادی برندگان آن بوده‌اند؛ از اصطکاک‌های موجود در بازار کار گرفته تا قیمت‌گذاری دارایی‌ها؛ از نظریه قراردادها گرفته تا در نهایت اقتصاد رفتاری. جایزه نوبل اقتصاد برای نخستین‌بار در سال ۱۹۶۹ معرفی شد و نخستین‌بار به راگنار فریش و یان تینربرگن تعلق گرفت که مدل‌های دینامیکی را برای تحلیل فرآیندهای اقتصادی توسعه داده و آن را به‌کار برده بودند. به هر یک از برندگان نوبل یک مدال، یک دیپلم و جایزه نقدی اعطا می‌شود که در سال‌های مختلف میزان آن متفاوت بوده است. برای مثال این جایزه در سال ۱۹۶۹ مبلغ ۳۷۵ هزار کرون سوئد بود، درحالیکه در دسامبر سال ۲۰۰۷ به حدود ۹/ ۲ میلیون کرون سوئد رسید. اکنون این جایزه در حدود ۹ میلیون کرون سوئد است که معادل با ۹۴۵ هزار یورو است. تا سال ۲۰۱۷،بالغ بر ۴۹ جایزه نوبل اقتصاد به ۷۹ نفر اعطا شده است. بیشترین حوزه‌ای نیز که تاکنون موفق به دریافت شده است، متعلق به اقتصادکلان بوده است. دانشگاه شیکاگو نیز با داشتن بیشترین برنده نوبل منتسب به این دانشگاه، در صدر بهترین دانشگاه‌هایی که در نوبل اقتصاد موفق عمل کرده‌اند، قرار داشته است.

برندگان دهه اخیر

نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۰ میلادی به سه اقتصاددان به نام‌های دیاموند، مورتنسن و پیساریدیس داده شد. آنان این جایزه را به‌دلیل تحلیل بازارها و نگاهشان به اصطکاک‌های موجود در بازار کار برای جست‌وجوی مشاغل دریافت کردند. این جایزه تا حدودی تحت فضای پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ نیز بود و به‌نظر می‌رسید اقتصاددانی که در رفع معضلات مربوط به بیکاری و اصطکاک‌های کاریابی کار کرده‌اند، مورد توجه آکادمی نوبل قرار گرفته باشند. در سال ۲۰۱۱، سارجنت و سیمز به‌دلیل تحقیقاتی تجربی که در مورد علت و معلول و متغیرهای علی و معلولی در اقتصادکلان انجام دادند، جایزه نوبل را در رشته اقتصاد به‌دست آوردند. مطابق اعلام آکادمی نوبل، این اقتصاددانان توانستند به پرسش‌های مهمی ازجمله اینکه چگونه رشد اقتصادی و تورم تحت‌تاثیر افزایش موقتی نرخ بهره یا کاهش مالیات قرار می‌گیرد، پاسخ دهند.

در سال ۲۰۱۲، الوین رات و لوید شپلی به‌دلیل کارهای نظری در حوزه «تخصیص‌های پایدار و طراحی بازار» این جایزه را دریافت کردند. این محققان برجسته، با کاری که تقریبا در حوزه نظری بازی‌ها قرار می‌گرفت به مساله مهم طراحی مکانیسم‌هایی پرداختند که از مدارس دولتی گرفته تا مبادله کلیه در جهان کاربرد داشت. سال ۲۰۱۳ قیمت‌گذاری دارایی‌ها توانست زمینه‌ای باشد که نظر اعضای آکادمی نوبل را به خود جلب ‌کند و یوجین فاما، پیتر هانسن و شیلر هر سه از ایالات‌متحده آمریکا به‌دلیل تحلیل‌های تجربی که در مورد قیمت دارایی‌ها ارائه کرده بودند، موفق شدند این جایزه معتبر علمی را از آن خود کنند. آنها روش‌هایی نوین برای بررسی قیمت سهام، اوراق قرضه و دیگر اشکال دارایی ارائه کرده بودند، یوجین فاما تحقیقات عمیق و موثری در مورد پیش‌بینی‌ناپذیری قیمت سهام در کوتاه‌مدت انجام داده بود، هانسن با استفاده از روشی آماری می‌توانست نظریه‌های قیمت‌گذاری را آزمایش کند و در نهایت شیلر دریافته بود که قیمت سهام بیش از سود آن نوسان می‌کند.

سال ۲۰۱۴ این قدرت بازار و نحوه مقررات در آن بود که موجب شد ژان تیرول فرانسوی بتواند مرد اول اقتصاد نام بگیرد. ژان تیرول در پژوهش‌های خود به موضوعاتی نظیر سازماندهی صنعتی، امور مالی و بانکی و نیز جوانب روانی علم اقتصاد پرداخته است و تحقیقاتی نیز در مورد حباب‌های اقتصادی دارد. در سال ۲۰۱۵ نیز انگس دیتون با مطالعاتی که در مورد مصرف، رفاه و فقر انجام داد، گوی سبقت را از سایرین ربود و به عنوان برنده نوبل این سال به جهانیان معرفی شد. وی در کارهای خود در این زمینه، پایه‌گذار مباحثی بود که می‌تواند به دولت‌ها برای بهبود سیاست‌گذاری به‌خصوص در مبارزه با فقر آن هم از طریق ابزارهایی مانند تغییرات مالیاتی کمک کند.

بالاخره در سال ۲۰۱۶، نظریه قراردادها در اقتصاد خرد بود که دو نماینده خود را در صدر معتبرترین جایزه علمی جهان دید. اولیور هارت و بنت هولمشتروم در این سال با کارکردن در این زمینه که کاربردهای وسیعی در زمینه‌هایی از جمله خصوصی‌سازی فعالیت‌های بخش عمومی دارد، به کسب این جایزه نائل شدند. اکنون پس از این زمینه‌ها و پس از ۱۵ سال از دریافت جایزه‌ای در حوزه اقتصاد رفتاری توسط دنیل کانمن، بار دیگر نوبت به این رشته رسیده است. ریچارد تیلر، برنده نوبل ۲۰۱۷ با کار در زمینه‌هایی از جمله «حسابداری ذهنی» و وارد کردن فروض روانشناسانه در رفتارهای اقتصادی توانسته است به این جایزه دست پیدا کند. اکنون و با دریافت این جایزه دریچه‌های جدیدی به روی اقتصاد رفتاری گشوده شده است.