جایزه نوبل

جایزه نوبل اقتصاد سال۲۰۲۴ به جیمز رابینسون، سایمون جانسون و دارون عجم اوغلو رسید تا کمیته نوبل قدردان دانشمندانی باشد که سهم قابل توجهی در توضیح تفاوت کشورها از نظر سطح تولید سرانه و در بیان کلی‌تر، تفاوت سطح شکوفایی و تعالی اقتصادی کشورها داشته‌اند. گرچه عجم اوغلو به‌دلیل پس‌زمینه جهان سومی که دارد اندکی به‌صورت شخصی دور از نتیجه تحقیقات خود است، اما نمی‌توان نافی کار ارزشمند علمی او در کنار رابینسون و جانسون شد. به‌طور مشخص، این دانشمندان با مجهز بودن به نظریه‌های پایه در علم اقتصاد تلاش…

پس از گمانه‌‌‌زنی‌‌‌های چندین‌‌‌ساله، آکادمی سلطنتی علوم سوئد پنجاه‌وششمین جایزه نوبل اقتصاد را به دارون عجم‌‌‌اوغلو، اقتصاددان ۵۶‌‌‌ساله ترک‌تبار و استاد دانشگاه MIT؛ جیمز رابینسون، اقتصاددان ۶۴ساله انگلیسی و استاد دانشگاه شیکاگو و سایمون جانسون، اقتصاددان ۶۱ساله انگلیسی و استاد دانشگاه MIT اعطا کرد. گرچه پیش از این، جیمز بوکانان (۱۹۸۶)، داگلاس نورث (۱۹۹۰) و الینور اوستروم (۲۰۰۹) این جایزه را برای پژوهش‌‌‌های مرتبط با تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های سیاسی دریافت کرده بودند، اما اولین بار است اقتصاددانانی…

دوشنبه ظهر اعلام شد که جایزه نوبل به عجم اوغلو، رابینسون و جانسون تعلق گرفته است و دلیل آن، تشریح چگونگی شکل‌گیری نهادها و تاثیر آن بر رفاه عنوان شده است. واقعیت آن است که سال‌هاست عموم اقتصاددانان یقین داشتند که دارون عجم اوغلو لایق جایزه نوبل است؛ ولی می‌گفتند که کمیته نوبل نمی‌خواهد این جایزه را در جوانی به او بدهد تا انگیزه فعالیت علمی‌اش کم نشود. بنابراین این جایزه نوبل غیرمنتظره نبود. اما بد نیست به این پرسش بپردازیم که محورهای اصلی فعالیت دارون عجم اوغلو چیست.

نوامبر۱۹۷۷، غروب شرجی ساحل خلیج در ایالت لوئیزیانا. فریدریش هایک، اقتصاددان و فیلسوف اتریشی، سوار هواپیمایی به مقصد شیلی شد و در صندلی درجه‌یک خود نشست. او قرار بود به مدرسه کسب‌وکار بالپارایسو برود و مدرکی افتخاری بگیرد. این برنده جایزه نوبل در فرودگاه شهر سانتیاگو مورد استقبال رئیس مدرسه کسب‌وکار، کارلوس کاسِرِس، قرار گرفت.

وقتی از هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم، اغلب منظور فناوری یادگیری ماشین (Machine Learning) با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی است که در اصل از ساختار مغز انسان الهام گرفته شده است. دو برنده جایزه نوبل فیزیک امسال از ابزارهای فیزیک برای توسعه روش‌هایی استفاده کرده‌اند که پایه و اساس یادگیری ماشین امروزی است. با اینکه ابزارهای هوش مصنوعی از سال‌های دهه۸۰ میلادی مطرح بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، روند استفاده از آنها در چند سال گذشته شتابی فزاینده گرفته و بخش‌های مختلفی از زندگی عموم مردم را…

مهر: ویکتور امبروز و گری رووکن به خاطر کشف میکرو RNA برنده نوبل پزشکی شدند.

دنیای اقتصاد: یون فوسه، نویسنده و نمایش‌نامه‌نویس نروژی، دو ماه پس از کسب جایزه نوبل ادبیات، در آکادمی حضور یافت و سخنرانی کرد. او در این خطابه گفت که نخستین کتاب‌هایش بسیار ضعیف ارزیابی شده‌ بودند و اگر به نظرات منتقدان گوش می‌داد، ۴۰ سال پیش نوشتن را متوقف می‌کرد. فوسه همچنین تاکید کرد که نوشتن می‌تواند زندگی‌ها را نجات دهد.

دنیای اقتصاد: به مناسبت اعطای جایزه نوبل اقتصاد در سال جدید، نشست نقد و نظر گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» در بیست و دومین جلسه به بازار کار زنان در جهان و ایران و مطالعات انجام‌شده در این زمینه اختصاص پیدا کرد. در این نشست، که با حضور سه نفر از اقتصاددانان حوزه اشتغال و رفاه برگزار شد، ضمن بررسی مطالعات نوبلیست اقتصاد ۲۰۲۳، ارتباط بازار کار ایران با یافته‌های این تحقیقات تشریح شد. کلودیا گلدین استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد است که در سال جاری میلادی، به پاس مطالعاتی که در حوزه اشتغال زنان انجام داده است به…

نورث از دهه‌۱۹۶۰ تا دهه‌۱۹۸۰ مهم‌ترین پیشبرد علمی خود را در مورد چگونگی تاثیر نهادهای حقوق مالکیت، قانون و سازمان سیاسی بر رشد اقتصادی انجام داد. ایده‌های نورث در مورد تغییر نهادی تقریبا همزمان با کار رونالد کوز در مورد هزینه‌های مبادله و حقوق مالکیت که درمیان عالمان اقتصاد مقبولیت یافت، توسعه پیدا کرد.

تجارت فردا: اقتصاددان آمریکایی و استاد دانشگاه شیکاگو، لارس پیتر هانسن، جایزه نوبل اقتصاد را در سال ۲۰۱۳ به همراه دو اقتصاددان دیگر، یوجین فاما و رابرت شیلر، دریافت کرد. کار هانسن تاثیر قابل‌توجهی در طیف گسترده‌ای از زمینه‌های اقتصاد از جمله اقتصادسنجی، اقتصاد کلان و امور مالی را در بر می‌گیرد. آکادمی سلطنتی علوم سوئد از کمک‌های نوآورانه او در الگو‌سازی اقتصادسنجی قدردانی کرد که به طور گسترده برای مطالعه رفتار بازارهای دارایی و نوسانات کلان اقتصادی، از جمله بحران مالی آمریکا در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۷ به کار…

استر دوفلو استاد دانشگاه «ام‌‌‌‌‌آی‌‌‌‌‌تی»، برنده جایزه نوبل اقتصاد و یکی از مهم‌ترین چهره‌‌‌‌‌ها در علم اقتصاد توسعه محسوب می‌شود. او همچنین رئیس «مرکز فقر و سیاستگذاری عمومی» در کالج دو فرانس و یکی از بنیان‌گذاران و مدیران «آزمایشگاه اقدام فقر عبداللطیف جمیل» معروف به JPAL است. این مرکز که در سال‌۲۰۰۳ راه‌اندازی شد، از اجرای ‌هزاران آزمایش و مداخله سیاستی برای کمک به فقیرترین مردم ساکن در کشورهای مختلف جهان با استفاده از شواهد علمی دقیق حمایت می‌کند.

کلودیا گلدین، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد، به خاطر پژوهش‌های مستمر در مورد علل ریشه‌‌‌ای شکاف مزد و نابرابری جنسیتی در بازار کار جایزه‌‌ نوبل (۱۱میلیون کرون سوئد معادل تقریبا یک‌میلیون دلار) را کسب کرد. او در کتاب «شناخت شکاف جنسیتی: تاریخ اقتصادی زنان آمریکا» که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد، تحولات نرخ مشارکت زنان در بازار کار آمریکا و ریشه‌‌‌‌های نابرابری مزد طی دو قرن گذشته را مورد مطالعه قرار داده و عوامل اصلی تداوم شکاف جنسیتی در بازار کار را بررسی کرده است.

در سال میلادی گذشته، سه‌اقتصاددان آمریکایی، به‌واسطه تحقیقات خود در خصوص چگونگی ساماندهی بانک‌ها و حمایت از وام‌‌‌دهندگان، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ شدند. نهم اکتبر سال‌جاری، خانم کلودیا گلدین، تاریخ‌‌‌دان اقتصادی، اقتصاددان آمریکایی و استاد کنونی دانشگاه هاروارد، برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۳ شد.

نیلوفر ادیب: تصور اینکه روزی روزگاری یک زن به‌تنهایی بتواند جایزه نوبل اقتصاد را کسب کند، تا یک‌دهه پیش سخت بود. حتی زمانی که النور اوستوروم، استاد برجسته دانشگاه آریزونا و پژوهشگر باسابقه حوزه اقتصاد سیاسی در سال ۲۰۰۹ به طور مشترک با الیور ویلیامسون، جایزه نوبل را برای کار روی تراژدی منابع مشترک دریافت کردند، همه تعجب کردند. بی‌هیچ اغراقی زنان در تاریخ علم اقتصاد در ظاهر یک جریان حاشیه‌‌‌ای بودند که کمتر کسی به آنها بها می‌‌‌داد.

از منظر پژوهشگران بلومبرگ، زنان پتانسیل بسیار زیادی برای شکوفایی در عرصه‌‌‌های مختلف در کل جهان دارند؛ اما با وجود چند دهه پیشرفت، این پتانسیل زنان هنوز به طور کامل محقق نشده است. کلودیا گلدین، استاد دانشگاه هاروارد، نه‌ فقط موانعی را که زنان با آن روبه‌رو هستند، بلکه چگونگی غلبه بر آنها را نیز برای جهانیان روشن کرده و برای مجموع تلاش‌‌‌هایش، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۳ شده است. کلودیا گلدین، محققی پیشگام در سطوح مختلف است.

دنیای‌اقتصاد : به تصمیم آکادمی سلطنتی علوم سوئد جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل در سال۲۰۲۳ به کلودیا گلدین، استاد دانشگاه هاروارد اعطا شد. طبق اعلام آکادمی علوم سوئد، علت اعطای جایزه نوبل به گلدین «تقویت و پیشبرد دانش ما از خروجی‌های بازار کار زنان» بوده است. به گزارش بنیاد نوبل گلدین، اولین گزارش جامع از درآمد و مشارکت زنان در بازار کار در طول تاریخ را ارائه کرد. تحقیقات او علل تغییر و همچنین عوامل اصلی شکاف جنسیتی در بازار کار را نشان می‌دهد.

دریافت نوبل اقتصاد از سوی خانم گلدین، امید جدیدی برای احقاق حقوق زنان در جهان است. انتخاب خانم کلودیا گلدین به‌عنوان سومین زن اقتصاددان که جایزه نوبل اقتصاد را کسب کرده، نه تنها یک پیروزی شخصی است، بلکه یک نقطه عطف مهم در تاریخ حقوق زنان و توسعه اقتصادی جهانی به‌شمار می‌آید.

نرگس محمدی برنده جایزه نوبل صلح: نرگس محمدی فعال سیاسی برنده جایزه نوبل صلح در سال ۲۰۲۳ شد./جماران

ایسنا: «یون فوسه» نویسنده نروژی جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۲۳ را دریافت کرد.

ایسنا: برندگان جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۳ امسال «پیر آگوستینی»، «فرنس کراوس» و «آن لوهولیر» هستند.

دنیای اقتصاد: پنجشنبه پیش ‌رو سرنوشت جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۲۳ با اعلام برنده آن مشخص می‌شود؛ جایزه‌ای که علاوه بر مبلغ شایان‌توجه آن، اعتبار فوق‌العاده و فروش آثار برنده را تضمین خواهد کرد. هرچند آکادمی نوبل هیچ‌گاه نشانه‌ای از اینکه چه کسانی شانس اصلی دریافت جایزه هستند اعلام نمی‌کند و فهرست نامزدهای هر سال، نیم‌قرن بعد منتشر می‌شود، این امر مانع از آن نشده که در روزهای اخیر به سنت هرساله بساط پیش‌بینی‌ها و معرفی شانس‌های دریافت جایزه در رسانه‌ها داغ نشود.

دنیای اقتصاد: چاپ دوم «زمان دست‌دوم» نوشته سویتلانا آلکسیویچ برنده جایزه نوبل ادبی ۲۰۱۵ با ترجمه دکتر شهرام همت‌زاده منتشر شد. زندگی در اتحاد جماهیر شوروی سابق و کشورهای اقماری آن و آنچه به عنوان زیست انسانی در این کشورها طی دوره حکومت سوسیالیستی بر مردم وارد شد، همچون زخمی کهنه کماکان سر باز می‌کند. این کتاب درباره داستان فروپاشی چند نسل از مردم است.

ایسنا: پنجاه سال از مرگ مشکوک «پابلو نرودا» شاعر برنده جایزه نوبل ادبیات اهل کشور شیلی گذشت. پابلو نرودا که در سال ۱۹۷۳ به مرگی مشکوک درگذشت، سال‌هاست چهره مورد بحث محققان و پزشکان دنیا بوده است و پیش از این گروهی از کارشناسان بین‌المللی که روی پرونده او و نمونه‌های باقی‌مانده از جسدش کار می‌کردند، نتیجه گرفتند که ابتلا به سرطان مطمئنا علت اصلی مرگ او نبوده است. این امر احتمال به قتل رسیدن این چهره بزرگ ادبی را که از طرفداران سالوادور آلنده، رئیس‌جمهور آزادی‌خواه شیلی، هم بود، افزایش داد.

پل رومر، استاد اقتصاد و حقوق در دانشگاه نیویورک و برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۱۸ است. او اقتصاددان ارشد سابق بانک جهانی، موسس موسسه مارون در دانشگاه نیویورک و همکار عالی مرکز توسعه و کارآفرینی است.

دنیای اقتصاد: با نزدیک‌ شدن به روزهای اعطای جوایز نوبل در شاخه‌های مختلف، تنور پیش‌بینی‌ها درباره برندگان این جوایز دوباره داغ شده و امسال نیز یک گزینه تکراری به نام هاروکی موراکامی، نویسنده پرطرفدار ژاپنی، در سایت‌های شرط‌بندی بیشترین اقبال را برای دریافت مهم‌ترین جایزه ادبی جهان دارد؛ اتفاقی که در چند سال گذشته تنها در حد یک گمانه‌زنی باقی مانده است.

دنیای اقتصاد: کتابخانه «گابریل گارسیا مارکز» در بارسلون از سوی فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و موسسات کتابخانه‌ای به عنوان بهترین کتابخانه عمومی جدید در جهان معرفی شد. این کتابخانه که به نام نویسنده مشهور کلمبیایی و برنده جایزه نوبل ادبیات، گابریل گارسیا مارکز، نامگذاری شده است، در کنگره فدراسیون بین‌المللی کتابخانه‌ها در روتردام هلند این عنوان را کسب کرد.

تحقیق و توسعه به‌عنوان یکی از عوامل اصلی پیشرفت و رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته به‌شدت مورد توجه و پشتیبانی قرار دارد. این موضوع برای اقتصاددانان مطرح غربی چنان حائز اهمیت است که برای مثال، پل رومر، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۸ معتقد است، تحقیق و توسعه در روش‌‌‌شناسی علم اقتصاد می‌‌‌تواند به‌عنوان یک شاخه مستقل، به بهبود کیفیت زندگی و افزایش رفاه افراد منجر شود.

مایکل اسپنس، استاد اقتصاد و رئیس سابق دانشکده تحصیلات تکمیلی کسب‌وکار در دانشگاه استنفورد است؛ او برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال‌۲۰۰۱ شد. در سال‌۲۰۰۶ با شروع به‌کار «کمیسیون جهانی رشد و توسعه» مایکل اسپنس ریاست آن را برعهده گرفت.