رشته‌های بدون نماینده در آکادمی نوبل
انسان‌ها به موجوداتی شهرنشین تبدیل شده‌اند و اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند، آلودگی حاصل از سوخت‌های فسیلی سبب شده تجمع گازهای گلخانه‌ای به بالاترین میزان برسد و تلفن‌های همراه به سریع‌ترین و بزرگ‌ترین فناوری تاریخ بشر تبدیل شده‌اند. تقریبا ۴ میلیارد نفر در سرتاسر جهان اکنون به اینترنت دسترسی دارند و در سال ۲۰۱۵ جریان داده‌ها بیش از کل تجارت کالای فیزیکی، به رشد اقتصاد جهان منجر شده است.واقعیت این است که فناوری، منبع تمامی این دگرگونی‌هاست ، با این حال این رشته از دانش بشری در فهرست رشته‌هایی که جایزه نوبل به آنها تعلق می‌گیرد، قرار ندارد. برای اتومبیل، لامپ، هواپیما، تلفن همراه یا اینترنت هیچ جایزه‌ای وجود ندارد. همچنین هیچ جایزه‌ای به تیمی که نخستین ژنوم انسان را رمزگشایی کرد یا مخترع ماشین کمباین تعلق نمی‌گیرد.
با آنکه افرادی نظیر نیکولا تسلا و توماس ادیسون عامل اختراعاتی هستند که زندگی بشر را از اساس دگرگون کرده، هیچ جایزه‌ای برای قدردانی از نبوغ آنها در نظر گرفته نشده است. هر از گاهی یک دانشمند در حوزه فناوری مورد توجه اعطاکنندگان جوایز نوبل قرار می‌گیرد.برای مثال در سال ۱۹۰۹ مارکونی برای اختراع رادیو و دستگاه انتقال امواج رادیویی جایزه گرفت. همچنین مخترع ترانزیستور(در سال ۱۹۵۶)، لیزر(در سال ۱۹۶۴)، نیمه هادی‌ها(در سال ۲۰۰۰) و فناوری ال‌ای‌دی(در سال ۲۰۱۴) در رشته فیزیک جایزه نوبل دریافت کردند. اما توجه اعطاکنندگان جایزه نوبل به مخترعان و دانشمندان فعال در حوزه فناوری همواره اندک بوده است. طی سال‌هایی که این جوایز داده شده ۸۸۱ نفر جایزه دریافت کرده‌اند و از این تعداد تنها ۲۸ نفر مهندس یا تکنولوژیست بوده‌اند.
مدت‌هاست این سوال مطرح است که چرا صرفا در این پنج رشته جایزه نوبل اعطا می‌شود در حالی که هدف آلفرد نوبل، اعطای جایزه به تمامی کسانی بود که توانسته‌اند زندگی بشر را به شکلی بنیادی دگرگون کنند. یکی از پاسخ‌ها می‌تواند این باشد که منظور آلفرد نوبل از تعیین رشته‌های یاد شده، توجه به پیشرفت‌هایی بوده که در علوم پایه صورت گرفته است. از این منظر، علوم دیگر از جمله زیست‌شناسی، زمین‌شناسی یا علوم رایانه و نیز حوزه‌های مبتنی بر فناوری نظیر مهندسی و ربوتیکس نمی‌توانند در این تعریف قرار گیرند.همان‌طور که اریک لاندر، یکی از دانشمندان پیشرو در حوزه رمزگشایی از ژنوم انسان گفته است، «کشف در حوزه زیست‌شناسی در تعریف مورد نظر نوبل نمی‌گنجد.»
حال این سوال مطرح می‌شود که اگر چنین است، چطور در رشته ادبیات و صلح جایزه نوبل اعطا می‌شود یا چرا رشته اقتصاد در فهرست رشته‌های دریافت جایزه نوبل قرار گرفته است، واقعیت این است که فناوری، تنها حوزه‌ای نیست که مورد بی‌مهری قرار گرفته است. برای مثال ریاضیات که یک زبان بین‌المللی و بنیان بسیاری از علوم و نظری‌ترین رشته علمی جهان است نیز در فهرست رشته‌های جایزه نوبل قرار ندارد. ریاضی‌دان‌ها طی دهه‌های اخیر نسبت به این وضعیت ابراز نارضایتی کرده‌اند.گفته می‌شود اشاره نکردن نوبل به رشته ریاضیات، حاصل نفرت او از ریاضیدان سوئدی، رولف لواتلینا بوده و نوبل معتقد بوده اگر قرار باشد به دانشمندان رشته ریاضیات جایزه داده شود، بدون شک او نخستین دریافت‌کننده جایزه در این رشته خواهد بود. اگر فرض کنیم این داستان صحت ندارد می‌توان گفت از دید آلفرد نوبل، ریاضیات عملا در حوزه فناوری و ابزاری است که در علوم و مهندسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک دانش مستقل بشری به حساب نمی‌آید.
البته تاریخ نشان داده که این دیدگاه اشتباه است: برخی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های علمی دو سده اخیر، از نظریه نسبیت انیشتین گرفته تا کشف ذرات ریز اتمی، مستقیما حاصل پیشرفت‌های بنیادی در نظریه‌های ریاضیات بوده‌اند.به رغم آنچه بیان شد، بنیاد نوبل اعلام کرده بعید است رشته جدیدی به فهرست رشته‌های کنونی اضافه شود. رئیس بخش روابط عمومی این بنیاد می‌گوید: «پس از اضافه شدن رشته اقتصاد، هیات مدیره تصمیم گرفت دیگر هیچ رشته‌ای به مجموعه رشته‌هایی که جایزه نوبل به آنها تعلق می‌گیرد اضافه نشود.»دیگر سازمان‌ها مدال‌هایی برای پیشرفت‌ها در رشته‌های دیگر از جمله ریاضیات، مهندسی، علوم رایانه و... اعطا می‌کنند اما هیچ‌یک از این جوایز به اندازه جایزه نوبل مورد توجه جهان قرار نمی‌گیرد. با آنکه جایزه نوبل به تحقیقات بزرگ انجام شده در گذشته تعلق می‌گیرد، اما هدف از اعطای این جایزه همچنین قدردانی از کسانی بوده که برای بشریت سودی بزرگ داشته‌اند.
در عصر حاضر، فناوری تقریبا در تمامی جنبه‌های زندگی انسان تنیده شده است و آن دسته از کسانی که راه‌های جدید برای استفاده از فناوری در جهت بهتر کردن شرایط زندگی انسان‌ها می‌یابند، به اندازه دانشمندان رشته‌های پزشکی، اقتصاددان‌ها، نویسنده‌ها و حامیان صلح شایسته قدردانی هستند. برادران رایت برای اختراع هواپیما، هنری فورد برای ایجاد خط مونتاژ، ری تاملینسون برای ایجاد ایمیل، مارتی کوپر برای اختراع تلفن همراه، تیم برنرز لی برای اینترنت و استیو جابز برای ساخت تلفن آی‌فون، برخی از این افراد هستند که با تلاش‌های خود، جهان را به جایی بهتر برای زندگی تبدیل کردند.
ارسال نظر