ایران در صدر اعطاکنندگان یارانه‌ انرژی

شهرام اتفاق کارشناس حوزه‏ سوخت و انرژی اول- خبر ناگوار: طبق گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی، ایران با بیش از ۴۵ میلیارد دلار یارانه انرژی در صدر لیست اعطاکنندگان یارانه‌ انرژی در سال ۲۰۱۷ بوده است. در جهان، ۴۱ کشور هنوز یارانه انرژی اعطا می‌کنند که مجموع آن در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۳۰۲ میلیارد دلار بوده است؛ سهم ۴۵ میلیارد دلاری ایران برابر ۱۵درصد از مجموع یارانه‎های انرژی پرداختی در جهان می شود. به بیان دیگر، ایران در سال ۲۰۱۷ با در اختیار داشتن یک درصد از جمعیت جهان، معادل ۱۵درصد از کل یارانه‌های انرژی پرداختی در جهان را پرداخت کرده است. پس از ایران کشور چین با جمعیت ۴/ ۱ میلیارد نفر و یارانه انرژی ۳۸ میلیارد دلار در سال قرار دارد. از این ۴۵ میلیارد دلار یارانه‌ انرژی در ایران، ۳/ ۱۲ میلیارد دلار به مصرف برق تخصیص داده شده است. به گزارش آژانس بین‎المللی انرژی، سرانه یارانه‌ انرژی پرداختی به هر شهروند ایرانی در سال ۲۰۱۷، معادل ۵۵۵ دلار (حدود ۵۰ میلیون ریال) بوده است؛ بنابراین یک خانواده چهار نفره در سال ۲۰۱۷، معادل ۲۲۲۰ دلار (حدود ۲۰۰میلیون ریال) یارانه دریافت کرده است.

 دوم- تصحیح خبر: اما در حقیقت آن‎چه گفته شد، هنوز همه‎ ماجرا نیست و ابعاد موضوع گسترده‌تر از این‎ است. محاسبات آژانس بین‌المللی انرژی برای محاسبه‌ یارانه‌های انرژی براساس نرخ‌های تسعیر ارز اخذ شده از بانک مرکزی هر کشور است. در نتیجه اگر در کشوری مانند ایران، دولت یا بانک مرکزی، نرخ ارز را پایین‌تر از ارزش واقعی کنترل و تثبیت کرده باشد، میزان یارانه‌ انرژی پرداختی، کمتر از آنچه ‎که واقعا هست نمایش داده می‎شود. به این اعتبار، یارانه‌ ایران در سال ۲۰۱۷، براساس ارزش ارز غیرواقعی (مثلا هر دلار ۳۲۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان) محاسبه شده است و در حقیقت، مبلغ یارانه انرژی در کشور ما بسیار بیشتر از ۴۵ میلیارد دلار محاسبه شده توسط آژانس است.

سوم- تکمیل خبر: اما هنوز یک جنبه‌ پنهان دیگر نیز در ماجرا باقی‌مانده است. در دنیا، مفهومی به نام «یارانه‌ مولد» و «یارانه‌ غیرمولد» وجود دارد. در برخی کشورها به توسعه فعالیت‌های صنعتی در یک شرایط زمانی و مکانی خاص یارانه‌هایی از جمله یارانه‌ انرژی پرداخت می‎شود. مثلا برخی از کشورها به شرکت‎هایی که قصد سرمایه‎گذاری و راه‌اندازی یک کسب و کار تولیدی یا خدماتی جدید را در برخی از مناطق کشورشان دارند، یارانه‎ها و تسهیلاتی مدت‌دار و از جمله یارانه‌ انرژی پرداخت می‎کنند. در واقع یارانه‌ انرژی به معنای مشوق‎هایی هستند که فعالیت‌های اقتصادی یا اجتماعی معینی را هدایت، تسهیل و ترویج می‌کنند. در این شیوه از مدیریت منابع ملی، فرآیند اعطای یارانه در یک مدت زمان معین و در یک مکان مشخص، منجر به حصول نتایج و ثمرات تعیین‎شده‎ای خواهد شد. درحالی‌که اعطای یارانه‎ انرژی در ایران، نه‌تنها در دراز مدت هیچ دستاورد ارزشمندی در پی ندارد، بلکه به غیر از اتلاف منابع منجر به بروز عوارض و هزینه‌های جانبی دیگری نیز می‎شود. از یک سو، مشترکان پرمصرف برق، هزینه‌ مصرف برق خودشان را از محل منابع عمومی و از کیسه‌ دولت در اعطای یارانه‌های انرژی می‎پردازند و از سوی دیگر، مانع از رشد انرژی‌های نو مانند صنعت انرژی خورشیدی می‌شوند. اینکه سهم ایران از مجموع ۴۰۰ گیگاوات برق تولید شده در جهان با استفاده از انرژی خورشیدی، تنها چیزی در حدود ۳۰۰ مگاوات است، نمونه‌ای از ثمرات این شیوه از مدیریت پوپولیستی منابع کشور است.

چهارم- نتیجه‌ خبر: مدیریت معقول منابع ملی کشور، نیازمند یک عزم ملی و تلاش مشترک و همه‌جانبه است. ما توانایی آن را داریم که با مدیریت صحیح منابع ملی‎‌ خودمان، به یک کشور ثروتمند و پیشرفته بدل شویم؛ جایگاهی که شایسته‎ آن هستیم.