دوباره در آلودگی هوا هم چوب را خوردیم و هم پیاز!
تاوان تصمیم‌های دقیقه ۹۰
حقوق طبیعی شهروندان از زبان عضو پارلمان تهران
عکس: مجتبی سرانجام‌پور، دنیای اقتصاد
تنزل کیفیت هوا در شب یلدا سبب حاکم شدن وضعیت «اضطرار» آلودگی برای مدت یک ساعت در شهر تهران شد. مقایسه شاخص کیفیت هوای پایتخت در ساعات پیاپی شنبه شب همزمان با آخرین روز پاییز که ایرانی‌ها جشن طولانی‌ترین شب سال، موسوم به «یلدا» را برگزار می‌کنند، نشان می‌دهد کیفیت هوا از عصر آن روز رو به تنزل گذاشت و از ساعت ۸ شب به بعد شاخص کیفیت هوا با عبور از ۱۴۰ واحد به نزدیکی مرز هشدار «قرمز» رسید تا اینکه در حدود ساعت یک بامداد روز یکشنبه، اول دی ماه، سرانجام شرایط اضطرار آلودگی هوا در پایتخت برقرار شد.تشدید غلظت آلاینده‌ها در شب یلدا با وجود تعطیلی مدارس در این روز رخ داد که نشان از تاثیر افزایش سفرهای درون‌شهری شهروندان به مناسبت یلدا برای برگزاری جشن‌های خانوادگی در این شب دارد. این افزایش چشمگیر در میزان غلظت آلاینده‌ها سرانجام به ثبت شاخص «۱۵۱» واحد در ساعت یک بامداد یلدا منجر شد و تصویر روشنی از تاثیر فوق‌العاده زیاد تردد خودروها در کیفیت هوا را با ایجاد شرایط «ناسالم» در آن شب پرتردد ارائه کرد. روند کیفیت پایین هوا در روز یکشنبه نیز ادامه پیدا کرد، طوری که شاخص کیفیت هوا در لحظه نگارش این گزارش (ساعت ۱۳) ۱۴۲ واحد است و به نظر می‌رسد فاصله‌ای تا صدور دوباره هشدار «قرمز» از سوی متولیان کنترل آلاینده‌های جوی با عبور شاخص از مرز ۱۵۰ واحد و ناسالم شدن هوای تهران برای تمام شهروندان، باقی نمانده است.به گزارش «دنیای اقتصاد»، هشدار قرمز آلودگی که از شب یلدا دریافت شد، نشان داد که اعلام تعطیلات ۲ روز پیاپی در هفته پرآلاینده تهران برای بهبود کیفیت هوا کفایت نکرده است. هرچند تصمیم تعطیلی مراکز تحصیلی و شغلی به منظور کاهش بار سفرهای درون‌شهری و نیز کنترل هزینه‌های نظام سلامت از طریق ممانعت از قرار گرفتن شهروندان در معرض هوای سمی و مملو از ذرات معلق تهران در روزهای آلوده، حداقل اقدام ضروری است که باید از سوی دولت برای مهار آلاینده‌ها در کوتاه‌مدت صورت گیرد، اما نحوه تصمیم‌گیری درباره این تعطیلات اهمیت زیادی در نقش آن بر بهبود کیفیت هوا دارد.بازگشت وضعیت قرمز به آسمان تهران در ساعتی از شب یلدا این واقعیت بدیهی را بار دیگر منعکس کرد که نقش میزان تردد خودروها در سطح شهر بر میزان غلظت آلاینده‌ها فوق‌العاده زیاد است و اگر قرار است با تصمیماتی از قبیل اعلام تعطیلات، از انتشار آلاینده‌ها به ویژه ذرات معلق کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون که آلاینده اصلی هوای تهران هستند و منبع اصلی انتشار آنها گاز خروجی از اگزوز خودروهاست، کاسته شود، این تصمیمات باید به شکل «موثر» اتخاذ شود.
تصمیم‌های تعطیلاتی در صورتی در کاهش غلظت آلاینده‌ها موثر خواهد بود که در وهله اول، زمان اعلام آنها پیش از موعد بروز شرایط اضطرار در پایتخت باشد تا از یک‌سو از انباشت آلاینده‌ها در جو تا حدی که هوا برای همه ناسالم شود، پیشگیری به عمل آید و از سوی دیگر شهروندان فرصت کافی داشته باشند تا تهران را در صورت امکان سفر، برای مدتی ترک کنند. به این ترتیب هم از میزان ترافیک به شکل موثر کاسته خواهد شد و منابع متحرک آلاینده هوا یعنی خودروها کمتر در سطح شهر حضور خواهند داشت و هم اینکه شهروندان بابت حضور کمتر در معرض هوای آلوده، در درازمدت هزینه کمتری بابت سلامت خود پرداخت خواهند کرد. کارشناسان معتقدند تصمیم‌های تعطیلاتی باید واجد ویژگی «فراگیری» نیز باشد تا به نحو موثر عمل کند؛ به این معنا که اگر وقوع یک هفته «پر آلاینده» به دلیل شرایط پایدار جوی و نبود باد موثر برای انتقال آلاینده‌ها به خارج از شهر از قبل پیش‌بینی شده است، تصمیم‌گیری برای اعلام تعطیلات از سوی دولت می‌تواند کارمندان نهادهای عمومی را نیز شامل شود.
به این ترتیب بسیاری از مراکز بخش خصوصی نیز در صورت تمایل نسبت به تعطیلی موقت اقدام می‌کنند و در این صورت نه تنها بار ترافیک تهران تا حد یک روز «جمعه» معمولی کاهش می‌یابد و به دنبال آن غلظت آلاینده‌ها رو به تنزل می‌گذارد، بلکه فرصت موثر خروج از شهر برای گروه‌هایی از شهروندان فراهم خواهد شد و با تنفس هوای نسبتا سالم‌تر، از بار هزینه‌های تحمیل شده به نظام سلامت کشور بابت آلودگی هوا کاسته می‌شود.به گزارش «دنیای اقتصاد»، روز گذشته حجت نظری، عضو شورای شهر تهران نیز از تعطیل نشدن ادارات در روزهای آلوده تهران انتقاد کرد و گفت: متاسفانه طی چند روز گذشته هوای تهران بسیار آلوده بود و با این وجود، انتظارات برای کاهش آلاینده‌ها صرفا به مدیریت شهری معطوف بود، این در حالی است که تنها مرجع رسیدگی به وضعیت کیفیت هوا شهرداری نیست. وی تاکید کرد: دولت و مقامات کشور در برابر تعطیلی ادارات و نهادهای عمومی به علت آلودگی هوا به شدت مقاومت می‌کنند، این در حالی است که اگر این اقدام همراه با تعطیلی مدارس انجام شود، موجب خروج شهروندان از شهر شده و بر بهبود وضعیت هوا هم موثر خواهد بود. او از اینکه دولت حتی تعطیلات مدارس را نیز به‌صورت قطره‌چکانی و روزانه اعلام می‌کند، انتقاد کرد و با یادآوری حق طبیعی شهروندان مبنی بر انتخاب تنفس هوای سالم‌تر در روزهای آلوده پایتخت، گفت: خروج شهروندان از شهر زمانی رخ می‌دهد که چند تعطیلی به دنبال هم از پیش اعلام شود. اما در این دوره تلاش می‌شود به هر ضرب و زوری از تعطیلی ادارات جلوگیری شود.
این تذکر در شرایطی در صحن پارلمان شهری تهران مطرح شد که پیش‌بینی هفته آلوده تهران از چهارشنبه گذشته توسط نهادهای مرتبط انتشار عمومی پیدا کرد اما کمیته اضطرار آلودگی هوا که اغلب اعضای آن را دولتی‌ها تشکیل می‌دهند در بعدازظهر جمعه تشکیل جلسه داد و تصمیم درباره تعطیلی صرفا مدارس را نیز به مدت دو روز اعلام کرد. با این حال در زمان نگارش این گزارش با توجه به شاخص کیفیت هوای «۱۴۲» و احتمال بالای عبور وضعیت هوا از هشدار «نارنجی (ناسالم برای گروه‌های حساس)» به هشدار «قرمز (ناسالم برای همه)»، تعطیلی روز دوشنبه (امروز) مدارس بسیار محتمل برآورد شد اما به‌رغم مشخص بودن روند فزاینده آلودگی در ساعات اولیه عصر دیروز، تازه حوالی ساعت ۶ عصر اعلام شد مدارس تهران کماکان تعطیل است. پیش‌بینی‌های هواشناسی حاکی است سرعت باد امروز در تهران حتی از دیروز هم کمتر است و از ۹/ ۱ متر بر ثانیه در روز یکشنبه، امروز به ۵/ ۱متر بر ثانیه تنزل خواهد یافت و این یعنی فقدان باد موثر در تهران که بر افزایش میزان انباشت آلاینده‌ها در آسمان تهران خواهد افزود.
انتظار می‌رود دولت با تغییر در روند و شکل اتخاذ تصمیم تعطیلاتی خود ضمن به رسمیت شناختن حق همه شهروندان برای تنفس هوای نسبتا سالم‌تر، به نحوی عمل کند که اعلام تعطیلات به کاهش غلظت آلاینده‌ها در آسمان تهران که این روزها با پایداری جوی روبه‌روست، به شکل موثر کمک کند. این در حالی است که سازمان هواشناسی روز گذشته اطلاعیه تکمیلی درباره پایداری جوی و آلودگی هوای شهرهای صنعتی را نیز منتشر کرد و این بار صراحتا هشدار «قرمز» شدن وضعیت هوا در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه را اعلام و تصریح کرد هوای کلان‌شهرها در این دو روز برای همه گروه‌های سنی ناسالم خواهد بود. در این وضعیت کندی کمیته اضطرار در اعلام تصمیم‌های تعطیلاتی در آخرین ساعات روز قبل با اصرار بر مقاومت نسبت به تعطیلی ادارات و نهادهای عمومی، کمک محسوسی به بهبود کیفیت هوا نخواهد کرد. گفته می‌شود برخی از ملاحظات درباره وضعیت معیشتی کارکنان برخی مشاغل خدماتی که در صورت تعطیلی، بازار کار آنها موقتا کساد می‌شود، یک علت مقاومت نسبت به تعطیلی فراگیر در روزهای فوق آلوده است. این در حالی است که در شرایط فعلی که به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی، تامین هزینه‌های سلامت برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار است، چند روز خانه‌نشینی و مواجه نشدن با هوای سمی و سرطان‌زای تهران اتفاقا به کاهش این هزینه در سبد خانوار منجر خواهد شد و منفعت آن برای همه شهروندان، بیش از ضرری است که بابت تعطیلات موقت و چند روزه متوجه آنها می‌شود.
