۳ ابرریسک شهرنشینی در شهرهای مدرن و پرچالش جهان از کدام مسیر مهار می‌شود؟
راه‌حل اینترنتی سه ریسک شهری
فنون ۸گانه پشتیبانی از استارت‌آپ‌های شهری
شهرداران شهرهای مدرن و البته پرچالش جهان در مواجهه با سه ابرریسک شهرنشینی که در همه مناطق شهری دنیا برای شهروندان دردسر درست کرده است، یک راه‌حل نو انتخاب کرده‌اند که جواب داده است. «شتاب رشد جمعیت شهری»، «کمبود و کهنه بودن خدمات و امکانات شهر» و همچنین «محیط زیست ضدزندگی» اضلاع مثلث ریسک شهرهای آینده است که گروهی از شهرداران توانسته‌اند شهر تحت‌مدیریت‌شان را از مسیر منتهی به این موانع خارج کنند. شهرداران آینده‌نگر جهان برای مهار ریسک‌های موجود و آتی شهرها، «نهاد ویژه» برای «جذب استارت‌آپ‌های شهری و کمک به تولد بیشتر این نوع کسب وکارهای نوآور» در درون مدیریت شهری تشکیل داده‌اند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از الگوی کاری شهرداران استارت‌آپ‌گرا در دنیا نشان می‌دهد که این گروه از مدیران شهری حقیقتی را پذیرفته‌اند که بر اساس آن «نسل جدید نیاز شهرها به خدمات حمل و نقل، هوای پاک، بازیافت زباله و آب، با ابزارها و شرکت‌های قدیمی قابل پاسخ نیست و به‌جای تکیه بر شرکت‌های بزرگ و بالغ که انگیزه‌ای برای رویارویی با مسائل جدید ندارند باید روی شرکت‌های نوپای ایده‌پرداز که با هدف نوآوری ایجاد شده‌اند، حساب کرد.»
شهرداران استارت‌آپ‌گرا در گام اول، این باور ذهنی را در خود تقویت کرده‌اند و در گام دوم بدون آنکه در برابر ورود شرکت‌های استارت‌آپ به حوزه‌های شهری منفعل عمل کنند، حرکت نخست را آنها انجام داده‌اند. در پایتخت‌های مدرن جهان، پیش از آنکه استارت‌آپ‌های شهری به شهرداری‌ها مراجعه کنند، این مدیریت شهری است که با تشکیل کمیته‌های ویژه کار «شناسایی، جذب، تشویق و پشتیبانی» از کسب و کارهای نوپا و نوآور را انجام می‌دهد. شهرهایی که بخش قابل‌توجهی از خدمات شهری در آنها به شکل هوشمند و سوار بر استارت‌آپ‌ها به شهروندان ارائه می‌شود، تعریف جدیدی از حمایت شهرداری در آنجا وجود دارد. مدیران شهری در نیویورک، لیسبون و لندن به ۸شکل از شرکت‌های استارت‌آپ پشتیبانی - حمایت غیرمستقیم- می‌کنند. محور پشتیبانی‌ها شامل تامین فضای کار و منابع است اما منابع در قالب مشوق‌ها و به شکل غیرمستقیم و تا حد امکان از طریق معرفی سرمایه گذار به استارت‌آپ‌ها، در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌گیرد. پیشرو بودن شهرداران در اداره هوشمند شهر باعث شده دولت‌های محلی در این شهرها همواره برای هر نوع چالش و مشکل فنی یا مالی استارت‌آپ‌ها از قبل تدارک لازم را دیده باشند و جلوتر از نوپاها برای هدایت بهتر آنها حرکت کنند. شهرهای امروز با چالش‌های متعدد و آینده‌ای مبهم روبه‌رو هستند. یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد جمعیت رو به رشد، زیرساخت‌های قدیمی و تغییرات آب وهوایی از مهم‌ترین ریسک‌هایی هستند که شهرهای جهان را تهدید می‌کنند. در حال‌حاضر ۷۰ درصد از شهرهای جهان با پیامدهای تغییرات آب وهوایی مواجه شده‌اند. با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۷۰ درصد از جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی کنند، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های شهری و به دنبال آن ایجاد شهرهای هوشمند برای اطمینان از آینده‌ای پایدار و سکونت‌پذیر ضروری است. نوآوری و راه‌حل‌هایی که تکنولوژی‌های شهری با خود به همراه دارند به‌طور مستقیم به چالش‌های شهری شدن رسیدگی می‌کنند.
این فناوری‌ها راه‌حل‌های جدیدی برای تولید غذای مورد نیاز شهروندان، تامین آب سالم، مدیریت پسماند، ارتقای حمل ونقل و تخفیف ترافیک و آلودگی هوا ارائه می‌کنند، راه‌حل‌هایی که بر محل زندگی، استراحت، مطالعه و کار ما اثر می‌گذارند و نقش اطلاع‌رسان و حمایت‌کننده برای شهروندان و ارائه‌کنندگان خدمات شهری دارند. پرسش اینجاست، چه کسی باید در نقش متولی این تحولات ظاهر شود؟ به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» تجربه نشان داده است و اقتصاددانان اذعان دارند ورود انحصاری بخش دولتی به‌عنوان موتور پیشران فعالیت‌های اقتصادی با ناکارآمدی‌های متنوع مختص به خود، هر چند با حصول موفقیت‌های موقت، در نهایت محکوم به شکست است. در مقابل بخش خصوصی با انگیزه و اهداف مختص به خود، نوعی سازگاری ذاتی و نانوشته با فعالیت‌های اقتصادی دارد. در این رابطه بازیگران خصوصی جاافتاده و اغلب با سرمایه‌های هنگفت شاید پاسخ اصلی پرسش بالا باشند. این گروه از کسب وکارها تاکنون تلاش‌هایی قابل‌قبول برای توسعه جوامع پایدار داشته‌اند، تلاش‌هایی که هرچند ناکافی بوده‌اند. شاید یکی از دلایل این امر، همسو نبودن انگیزه‌های به بلوغ رسیده‌ها با چالش‌های نوظهور باشد. در عوض، نسل جدید بخش خصوصی که در قالب استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان نوآور معرفی می‌شوند، نگاه و دغدغه‌هایی متفاوت نسبت به موضوعات جوامع امروز دارند. البته در این زمینه نیز چالشی وجود دارد و آن‌هم فراهم نبودن شرایط ورود یا رشد این استارت‌آپ‌ها است. گرچه ناکارآمدی دولت به‌عنوان یک بازیگر اقتصادی بر همگان عیان است، اما نمی‌توان نقش نهادی بی‌بدیل او را در مدیریت فعالیت‌های اقتصادی نادیده گرفت. دولت‌ها به‌عنوان متصدی منابع ملی، مرجع قانون‌گذار و نهاد سیاست گذار باید به مانند کودکی تازه به راه افتاده، دست استارت‌آپ‌های نوپای اقتصاد را بگیرند. البته موقت بودن این حمایت‌ها تا زمان سرپاشدن تازه واردان شرط است، وگرنه بلایی خانمانسوز نظیر تجربه داخلی شرکت‌های خودروساز به جامعه تحمیل خواهد شد. در این رابطه در گزارش پیش رو نگاهی می‌اندازیم به کم و کیف حمایت کلان‌شهرهای پیشگام جهان از استارت‌آپ‌های حوزه شهری، الگوهایی که حمایت‌هایی تمام‌عیار از کارآفرینان باانگیزه و مستعد کم‌بضاعت دارند.
۹ هزار استارت‌آپ شهری در نیویورک
برنامه‌ریزان شهری نیویورک تلاشی شبانه روزی دارند تا از قطب اقتصادی دنیا، مدلی جهانی از شهر هوشمند، پایدار، منعطف و سکونت‌پذیر بسازند. این مهم با سرمایه‌گذاری گسترده در برنامه‌ها، پروژه‌ها، فضاها، دسترسی‌ها، منابع و ارتباطات - برای هر یک از ۵ بخش این شهر - در حال انجام است. مدیران این شهر خود را موظف می‌دانند فضا و منابع موردنیاز شرکت‌ها را برای جذب و پرورش استعدادها، انجام و توسعه تحقیقات، ایجاد ارتباط میان سرمایه‌گذاران و کارآفرینان، به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید آزمایشی و راه‌حل‌های کارآمد فراهم سازند. از شرکت‌های کوچک فعال در هر یک از ۵ بخش این شهر گرفته تا شرکت‌های درحال رشدی که به تکنولوژی‌های آزمایشی خود چشم دوخته‌اند، نهادهای آکادمیک و حتی گروه‌های اجتماعی که امید دارند از منافع اقتصادی فناوری‌های جدید بهره‌مند شوند، همگی توسط نهادهای سیاست‌گذار شهر نیویورک حمایت می‌شوند.
بر این اساس در سال ۲۰۱۵، سازمان «همکاری توسعه اقتصادی شهر نیویورک (NYCEDC)» طرحی جامع را با عنوان «اِربِن تِک ان‌وای‌سی» راه‌اندازی کرد که طی آن قرار شد به منظور رسیدگی به اصلی‌ترین چالش‌های شهری در بخش‌هایی همچون انرژی، پسماند، حمل ونقل، کشاورزی و آب، حمایت‌هایی همه جانبه از کارآفرینان و نوآوران صورت گیرد. این سازمان که نهاد مرجع توسعه اقتصادی شهر نیویورک محسوب می‌شود، در سال ۲۰۱۶ و در بستر طرح مذکور توانست با همکاری شرکت روباتیک «نیو لب» و پارک فناوری «گرند سنترال تک»، دو «قطب رشد فناوری شهری» را در مناطق بروکلین و منهتن ایجاد کند. بر این اساس در قلب اصلی‌ترین مرکز اقتصادی جهان، فضایی به مساحت ۱۰ هزار متر مربع برای استارت‌آپ‌های هوشمند شهری و شرکت‌های تکنولوژی پاک و سریع الرشد در نظر گرفته، و منابع مورد نیاز در اختیار آنها قرار داده شد.بیل دِ بلاسیو، شهردار نیویورک، درخصوص این طرح می‌گوید: «برای رسیدگی به چالش‌های آینده و دستیابی به اهداف، شهرمان نیاز به درخشان‌ترین ذهن‌ها و ایده‌ها دارد. اهمیت این طرح [اِربِن‌تِک‌ان‌وای‌سی] نیز به همین خاطر است. با فراهم کردن منابع و فضایی که استارت‌آپ‌های بااستعداد برای رشد نیاز دارند، در واقع تنها به تعهداتی که به کارآفرینان، نوآوران و نیویورک هوشمندتر و مجهزتر داریم عمل می‌کنیم.» بر اساس مطالعات صورت گرفته، این سیاست‌گذاری‌ها موجب شده امروز نیویورک - با ۹ هزار استارت‌آپ در مجموع به ارزش ۷۰میلیارد دلار، و بیش از ۱۰۰ پارک علم و فناوری شتاب‌دهنده شرکت‌های تکنولوژیک نوپا، که تعداد قابل‌توجهی از آنها در عرصه توسعه شهری فعالیت دارند- در انقلاب شهرهای هوشمند پیشگام شود.
استارت‌آپ ۴۵ دقیقه‌ای در لیسبون
در سال‌های اخیر لیسبون، پایتخت پرتغال و شهر واگن‌های برقی زردرنگ، توانسته است خود را به‌عنوان بهشت کارآفرینان جهان معرفی کند. اما چطور به دنبال دوره‌ای از بی ثباتی اقتصادی و بحران‌های مالی ناحیه یورو، این شهر تاریخی اروپا به چنین موفقیتی دست یافته است؟ برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی کنیم به طرح مبتکرانه سال‌های نه چندان دور شورای این شهر.در سال ۲۰۱۱ آنتونیو کاستا، شهردار وقت لیسبون و نخست‌وزیر امروز پرتغال، نخستین «کمیته عمومی» این کشور را ایجاد کرد. وظیفه اصلی کمیته عمومی شورای شهر لیسبون، به‌عنوان بازوی اجرایی دولت، تمرکز بر رشد اقتصادی و تشویق سرمایه‌گذاری، نوآوری و کارآفرینی در پایتخت پرتغال بوده است.از آن زمان تاکنون این نهاد با بودجه سالانه ۵۰۰ میلیون یورویی و حدود ۷۰ کارمند خبره، استراتژی‌های جاه‌طلبانه‌ای را برای تبدیل لیسبون به قطب تکنولوژی و نوآوری اروپا پی‌ریزی کرده است. در سال ۲۰۱۵ این شهر ساحلی قاره سبز توانست جایزه سال «منطقه نوآورانه اروپا» را به‌عنوان قطب کسب وکارهای حاشیه اقیانوس اطلس و وادی مبادلاتی آمریکا، اروپا و آفریقا دریافت کند. پائولو سوئیرو دی کاروالیو، مدیر بخش اقتصادی و نوآوری کمیته عمومی با برشمردن ویژگی‌های جغرافیایی، سیاسی و علمی شهر لیسبون، در این رابطه می‌گوید: «با توجه به ظرفیت‌های موجود ضروری است تا لیسبون در عرصه بین‌المللی رقابت کند. ما موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک قدرتمندی داریم، شهری دانشگاهی هستیم، و از جمعیت خلاق و مهارت‌های کارآفرینی بسیار بالا برخورداریم.»
به گزارش شرکت رسانه‌ای «استارت‌آپ گاید»، یکی از دلایل موفقیت اکوسیستم استارت‌آپ‌ها در شهر لیسبون، اجرای طرح‌های ابتکاری همچون «شرکت به موقع» بوده است. به موجب این طرح، یک کسب وکار را می‌توان به‌طور رایگان ثبت و با حداقل سرمایه در کمتر از ۴۵ دقیقه تأسیس کرد. به‌علاوه سازمان‌های دولتی متنوعی در پرتغال وجود دارد که تنها با یک کلیک، می‌توان روی حمایت رایگان آنها حساب باز کرد. بر این اساس خدماتی همچون «ابتکار لیسبون» حمایت‌های لازم را از شرکت‌های کوچک برای برداشتن نخستین گام‌های شروع یک کسب وکار به عمل می‌آورند، و طرح «سرمایه‌گذاری لیسبون» که طیف گسترده‌ای از امکانات و خدمات، از مشوق‌های مالی و نیروی کار گرفته تا فضاهای اداری را در اختیار شرکت‌های بزرگ قرار می‌دهد. البته با وجود تلاش‌ها برای بسیج منابع داخلی و بهره‌مندی از استعدادهای محلی، کمیته عمومی شهر لیسبون به خوبی به اهمیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی واقف است، عاملی که سهمی ۳۰ درصدی از مجموع سرمایه‌گذاری‌های این شهر دارد.بر اساس گزارشی که «فوربس» اوایل امسال منتشر کرد، به منظور تقویت سرمایه‌گذاری خارجی در استارت‌آپ‌ها، دولت پرتغال «صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر» ۲۰۰ میلیون دلاری را راه‌اندازی کرده است. این درحالی است که مشوق‌های مالیاتی جذاب شهر لیسبون، یکی از اصلی‌ترین موتورهای رشد اقتصاد پرتغال از سال ۲۰۰۰ میلادی به شمار می‌رود.
شهرداری لندن وقف استارت‌آپ‌ها
بدون شک، لندن نقطه‌ای استثنایی در جهان برای راه‌اندازی استارت‌آپ است. سومین قطب بزرگ تکنولوژی دنیا و پیشگام استارت‌آپی در اروپا، به خاطر جامعه‌ای پویا، تمرکز بالای سرمایه و شمار زیاد استعدادهای بین‌المللی شهرت یافته است. پایتخت انگلیس هیچ کمبودی در زمینه شتاب‌دهنده کسب وکارهای نوپا و رویدادهای تکنولوژی ندارد، امری که باعث شده پررونق‌ترین اکوسیستم استارت‌آپی را در جهان دارا باشد.رشد جمعیت شهر لندن ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۱ به ۸/ ۱۰ میلیون نفر برسد. مدیریت پایتخت به این اندازه چالش‌برانگیز است و نیاز به تفکرات هوشمند و تکنولوژی‌های مدرن دارد. بر اساس برآوردها حجم سفرهای روزانه این شهر به حدود ۶ میلیون سفر در آینده خواهد رسید. به‌علاوه لندن یکی از پربازدیدترین شهرهای جهان است و مدیران شهری برای دهه‌ها تلاش کرده‌اند با توسعه راه‌حل‌های پیشرفته به تقاضای حمل ونقل این شهر پاسخ دهند. هرچند سیستم حمل‌ونقل عمومی دائما ارتقا می‌یابد اما هنوز نیز چالش‌هایی برای ارتباطات شهروندان وجود دارد، همچون ازدحام و ترافیک بیش از حد در زمان‌های اوج و نبود گزینه‌های در دسترس کافی. لذا در مارس ۲۰۱۸ سازمان «حمل‌ونقل برای لندن» با همکاری شرکت آلمانی «بوش» که قدمتی ۱۳۰ساله در نوآوری دارد و شرکت «نایترس (نیتروژن)» که اولین پلت‌فرم جهانی برای تقویت همکاری میان استارت‌آپ‌ها و بخش دولتی محسوب می‌شود، پروژه‌ای آزمایشی را تحت عنوان «لندن کانِکتری» در یکی از محله‌های این شهر به اجرا در آورد. این پروژه با فضایی کاملا نوآورانه خود را وقف حمل‌ونقل شهری کرده است و با همکاری میان اعضا و شرکا سعی دارد راه‌حل‌هایی هوشمند و کارآمد برای حل چالش‌های حمل ونقلی لندن و سایر کلان‌شهرهای جهان ارائه کند. در واقع این طرح با محوریت همکاری واقعی میان استارت‌آپ‌ها، کسب‌وکارهای کوچک، شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها بنا نهاده شده است.
فراتر از فضای اداری، «لندن کانکتری» اکوسیستمی مشارکتی و یکپارچه حول شبکه‌سازی و راه‌حل‌یابی برای مشارکت‌کنندگان فراهم می‌کند که مدلی است جدید از کارکردن در عصر ارتباطات. اما چطور؟ برای استارت‌آپ‌های تازه وارد، این فضا تیمی از متخصصان را در جمع اعضای خود دارد که نوآوری‌های اثربخش ارائه می‌کنند. بنابراین در راستای بهبود کیفیت زندگی به ویژه بخش حمل ونقل، در «لندن کانکتری» هر نیازی که مشارکت‌کنندگان در این طرح - اعم از سرمایه‌گذاران، استارت‌آپ‌ها، کسب وکارهای کوچک، متوسط و بزرگ، سازمان‌ها و بخش دولتی- برای موفقیت و رونق کسب وکارهای خود نیاز داشته باشند فراهم می‌شود.
پارلمان پنجم پایتخت عقب‌تر از سوم و چهارم
دنیای اقتصاد: بررسی کارنامه عملکرد پارلمان محلی پایتخت در چند حوزه ماموریتی مهم طی ماه‌های اخیر نشان می‌دهد این پارلمان در مواردی از دو دوره گذشته ضعیف‌تر و عقب‌تر حرکت کرده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» پارلمان محلی پایتخت به‌عنوان نهاد بالادستی اگرچه وظیفه نظارت و تعیین سیاست‌های اجرایی در حوزه‌های مختلف برای شهرداری تهران را دارد اما کارنامه عملکرد این نهاد طی چندماه گذشته حاوی یک نقطه ضعف اساسی در عمل به ماموریت‌های اصلی است. طی چندهفته گذشته، انتشار مجدد بوی نامطبوع در برخی مناطق شهری تهران با انتقادات تعداد زیادی از شهروندان و واکنش‌های متعدد مسوولان و مدیران اجرایی شهر مواجه شد. در این میان تعدادی از اعضای شورای شهر تهران نیز با اشاره به این موضوع، از طریق تذکر و انتشار گلایه‌های خود در رسانه‌های مختلف به این موضوع ورود کردند. به‌طوری‌که از مواجهه انفعالی مدیران شهرداری در پرونده انتشار بوی نامطبوع به ارائه تذکر یا گلایه‌هایی اکتفا کردند. این در حالی است که مطابق با ماموریت‌های اصلی پارلمان شهری، این انتظار وجود داشت تا اعضای شورای شهر به‌طور موثر و مستقیم به این موضوع ورود و خواهان انجام مطالعات سریع و ارائه گزارش‌هایی به شهروندان درباره منشأ پیدایش این بو در سطح شهر شوند. چراکه به‌طور کلی حتی با فرض اینکه از نگاه پارلمان پایتخت، مدیران شهرداری در این حوزه به‌صورت منفعل عمل کرده و اقدامات موثری برای شناسایی منشأ پیدایش بو نکرده‌اند، این موضوع نمی‌تواند خنثی‌کننده وظیفه تکمیلی پارلمان پایتخت باشد. به این شکل که پارلمان پنجم می‌توانست با تشکیل یک کارگروه ویژه به‌صورت مستقیم به این پرونده ورود کند یا آنکه در قالب یک تکلیف از مدیران شهرداری بخواهد به سرعت در این خصوص گزارشی در صحن علنی به اعضای شورا و شهروندان ارائه دهد.بررسی تجربه دوره‌های گذشته مدیریت شهری نشانه‌های قوی‌تر از چگونگی ورود اعضای شورای شهر به پرونده‌های اینچنینی دارد.طی دو دوره سوم و چهارم شورای شهر تهران بروز اتفاقاتی در برخی نقاط شهر همچون ورود سیل به شبکه مترو، آتش سوزی یک ساختمان در خیابان جمهوری، فروریزش ساختمان پلاسکو، آلودگی آب و... از جمله مسائلی بود که شورای شهر به سرعت با تشکیل یک کمیته تخصصی شامل کارشناسان درخصوص منشأ و علل بروز حوادث به تحقیق پرداخت. نکته جالب آنکه در برخی از این پرونده‌ها، ابعاد حوادث رخ داده به گستردگی «انتشار بوی نامطبوع» در سطح شهر نبوده و پرونده‌های موردی بوده که برخی از شهروندان نسبت به آن حساس یا در آن درگیر شده‌اند. اما طی این دوره شورای شهر، آن‌طور که تاکنون رئیس و اعضای شورای شهر عمل کرده‌اند، نه تنها نشانه‌ای از ورود موثر به این حوزه دیده نمی‌شود بلکه اعضای شورای شهر تاکنون صرفا به ارائه گلایه اکتفا کرده‌اند. این در حالی است که انتظار می‌رود اعضای شورای شهر تهران برای ایجاد حس اعتماد عمومی به مدیریت شهری، به‌صورت موثر و شفاف هر چه سریع‌تر به پرونده‌هایی که ابعاد گسترده‌ای دارند ورود کنند.
