در گزارش شامخ مدیران خرید در میانه پاییز گزارش شد
کاهش خوش‌بینی به تولید
بررسی‌‌ها نشان می‌دهد شاخص قیمت خرید مواد اولیه پس از ۶ ماه روند کاهشی، دوباره با افزایش مواجه شده و خوش‌بینی فعالان اقتصادی به بهبود وضعیت تولید را کاهش داده است. براساس ارزیابی‌های صورت گرفته این شاخص در آبان نسبت به ماه قبل با افزایش ۳۶ درصدی مواجه شده است. عوامل مذکور موجب شده تا انتظارات تولید در ماه آینده شکل کاهشی به خود گیرد؛ در ماه‌های گذشته شاخص انتظارات تولید در آینده همواره از شاخص‌هایی محسوب می‌شد که مدیران خرید نگاهی امیدوارکننده به آن داشتند، به همین دلیل این شاخص رقم بالایی را به خود اختصاص می‌داد، اما پیش‌بینی‌ها برای این شاخص در آذر ماه افتی چند واحدی داشته است. مدیران خرید برای آذر انتظارات تولید را ۷۱/ ۵۹ پیش‌بینی کرده‌اند، این در حالی است که پیش‌بینی مدیران از انتظارات تولید در آبان رقم ۳۲/ ۶۲ بود. براساس گزارش منتشر شده از وضعیت شاخص مدیران خرید (شامخ) در آبان ماه و از میان ۱۲ رشته‌ای که ارزیابی شده‌اند، سه گروه صنعتی «پوشاک و چرم»، «فرآورده‌های نفت و گاز» و «ماشین‌سازی و لوازم خانگی» توانسته‌اند بهترین وضعیت تولید را ثبت کنند و در مقابل پنج گروه «صنایع غذایی»، «سایر صنایع»، «چوب کاغذ و مبلمان»، «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» و « صنایع شیمیایی» بدترین وضعیت تولید را ثبت کردند و رقم شاخص PMI آنها زیر ۵۰ قرار گرفته است.
نگاهی به شاخص مدیران خرید
شامخ یا همان شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، از طریق دریافت پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سوالات مشخص استخراج می‌کند. شاخص شامخ که اوایل هر ماه منتشر می‌شود، رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی و چشم‌انداز انتظاری آنها در آینده را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شامخ بیش از ۵۰ واحد باشد، نشان می‌دهد که اقتصاد درحال توسعه است، درحالی‌که هر رقمی زیر ۵۰ واحد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. این شاخص که براساس پایش پرسش‌نامه‌ای به‌دست می‌آید، بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان به‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات ارائه می‌دهد. در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به ۱۲ پرسش مطرح شده در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد یک، گزینه بدون تغییر: عدد ۵/ ۰ و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل‌ضرب درصد پاسخگویان به هریک از گزینه‌ها در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ در آن پرسش است. در نهایت معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر تا ۱۰۰ است. عدد صفر و ۱۰۰ به ترتیب به معنای آن است که ۱۰۰درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند، عدد ۵۰ نشان‌دهنده عدم‌تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است. بر این اساس، چنانچه عدد محاسبه شده زیر ۵۰ اما از عدد محاسبه‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بدتر شدن وضعیت، کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه‌شده بالای ۵۰ اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل، کاهش یافته است. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، با انجام بررسی‌های لازم، برای نخستین‌بار در مهر ۱۳۹۷ به اجرای طرح شامخ پرداخته و این شاخص را برای بخش صنعت ارائه کرده است. پرسش‌نامه الکترونیکی شامخ در انتهای هر ماه توسط حدود ۴۰۰ کارگاه صنعتی فعال و بزرگ که سهم عمده‌ای در اشتغال، تولید و ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی در صنعت کشور دارند، تکمیل می‌شود. در این طرح، بنگاه‌ها با استفاده از طبقه‌بندی بین‌المللی کلیه فعالیت‌های اقتصادی در ۱۲ گروه صنعتی به شرح زیر طبقه‌بندی و از آنها آمارگیری اینترنتی به‌عمل می‌آید: ۱- صنایع غذایی، ۲- صنایع نساجی، ۳- صنایع پوشاک و چرم، ۴- صنایع شیمیایی، ۵- صنایع فلزی، ۶- صنایع لاستیک و پلاستیک، ۷- صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی، ۸- صنایع فرآورده‌های نفت و گاز، ۹- صنایع کانی غیرفلزی، ۱۰- صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، ۱۱- صنایع چوب، کاغذ و مبلمان و ۱۲- سایر صنایع.
رصد صنایع در آبان
لاستیک و پلاستیک: عدد شامخ کل به دست آمده برای گروه لاستیک و پلاستیک در آبان ماه (۳/ ۵۳) بوده که حاکی از بهبود اندک وضعیت کلی این صنعت نسبت به ماه گذشته است. در این ماه میزان سفارش‌های جدید با عدد (۵۰) تغییری را نشان نمی‌دهد. با این حال قیمت مواد اولیه اندکی افزایش یافته (۳/ ۵۴) و به دنبال آن موجودی انبار مواد اولیه، (۸/ ۴۵) کاهش داشته است. این به معنای استفاده از موجودی انبار مواد اولیه و به تاخیر انداختن خریدهای جدید به دلیل افزایش بهای مواد اولیه است. این موضوع را نباید از نظر دور داشت که موجودی مواد اولیه این صنعت طی ماه گذشته افزایش داشته و بیشترین عدد را در مهرماه در میان تمام صنایع به خود اختصاص داده است، بنابراین استفاده از موجودی انبار مواد اولیه، امکان کاهش بهای محصولات را که به دنبال رکود فعلی این صنعت (کاهش فروش شدید در آبان ماه) رخ می‌دهد، داده است. به همین دلیل ما شاهد کاهش قیمت محصولات تولیدی در آبان ماه هستیم. فعالان اقتصادی این گروه نسبت به ماه آذر خوش‌بین هستند و انتظار بهبود وضعیت تولید و فروش را دارند و برای ماه آذر عدد ۲/ ۵۴ را پیش‌بینی کرده‌اند.
فرآورده‌های نفت و گاز: شامخ کل صنایع فرآورده‌های نفت و گاز در آبان ماه نشان از بهبود اندک در وضعیت عمومی این صنعت دارد. شامخ کل این صنعت از آذر ماه ۱۳۹۷ تا مهرماه ۱۳۹۸ همواره حاکی از بدتر شدن وضعیت این صنعت در هر ماه نسبت به ماه گذشته خود بوده است. بر خلاف این روند، در مهرماه ۹۸ شاهد تثبیت وضعیت این صنعت و در آبان بهبود اندکی در شامخ کل این صنعت را شاهد هستیم. مقدار تولید که از آذر ماه سال گذشته به استثنای اسفند ۹۷ همواره کاهش ماهانه نسبت به ماه قبل را نشان داده است، در آبان ماه افزایش را نشان می‌دهد.
نساجی: برای اولین بار در سال جاری، وضعیت صنعت نساجی در آبان ماه با عدد شامخ ۹۴/ ۵۵ توسط فعالان این صنعت رو به بهبود ارزیابی شده است. افزایش میزان سفارشات جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه هر سه با عدد شامخ ۳۸/ ۵۹ و افزایش میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی با عدد شامخ ۶۳/ ۶۵ بیشترین تاثیر را در این ارزیابی مثبت داشته است. همین مساله موجب شده که به‌رغم کاهش میزان تولید محصولات با عدد شامخ ۶۳/ ۴۰ نسبت به ماه قبل، انتظارات تولید در ماه آذر با عدد شامخ ۵۰/ ۶۲ مثبت باشد. بخشی از افزایش میزان سفارشات جدید می‌تواند به دلیل کاهش قیمت محصولات نساجی باشد که این علامت را به مصرف‌کننده می‌دهد که قبل از افزایش قیمت محصولات تولیدی، از فرصت خرید موجود نهایت استفاده را ببرد.
ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی: گزارش شامخ آبان ماه صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی حاکی از مشاهده بهبود در این صنعت است. مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی از مؤلفه‌هایی اثرگذار بر شامخ کل هستند که به نسبت مهرماه در شرایط بهبود گزارش شده‌اند و موجودی مواد اولیه نیز در این ماه بدون تغییر به نسبت ماه قبل عنوان شده است. از دیگر نکات مثبت گزارش آبان ماه صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی، می‌توان به افزایش بسیار اندک در میزان فروش محصولات این صنعت اشاره کرد. اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود اگر توجه شود که از آذرماه سال ۹۷ تاکنون تنها سه بار فعالان این حوزه افزایش فروش محصولات خود به نسبت ماه پیش را گزارش داده‌اند که به‌غیراز آبان ماه دو مورد قبلی مربوط به اسفند و اردیبهشت یعنی ماه‌های قبل و بعد تعطیلات نوروزی بوده است.
صنایع کانی غیرفلزی: شامخ کل به دست آمده برای گروه کانی‌های غیرفلزی در آبان ماه (8/ 53) حکایت از بهبود خفیف وضعیت کلی این صنعت نسبت به ماه قبل دارد. عدد به دست آمده برای قیمت مواد اولیه که بیشترین عدد در بین تمام گروه‌ها است، نشان‌دهنده این است که عمده پرسش شوندگان این صنایع به افزایش قیمت مواد اولیه اذعان داشته‌اند. عمده محصولات این گروه در بخش ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرند که با ورود به فصل پاییز در مهرماه شاهد افت وضعیت تولید و فروش محصولات این صنعت بودیم. بهبود نسبی وضعیت کلی این صنعت پس از افت شدید سفارش‌های جدید و فروش محصول در مهرماه اتفاق افتاده است.
صنایع فلزی: در گزارش آبان ماه صنایع فلزی، شامخ کل مقداری بهبود یافته است. مقدار تولید محصولات و میزان سفارش‌های جدید از جمله مولفه‌های اثرگذار بر شامخ کل هستند که به نسبت ماه قبل بهبود یافته‌اند. موجودی مواد اولیه، موجودی محصول در انبار و میزان صادرات از جمله مولفه‌هایی هستند که همانند ماه قبل کاهشی عنوان شده‌اند. میزان فروش محصولات و انتظارات تولید در ماه آینده نیز به نسبت مهرماه تغییر محسوسی نکرده‌اند.
صنایع غذایی: در گزارش شامخ آبان ماه شرایط کلی صنایع غذایی به نسبت مهرماه بدتر ارزیابی شده است. کاهش مقدار تولید، کاهش سفارش‌های جدید و کاهش میزان فروش محصولات در آبان ماه به نسبت مهر موید بدتر شدن فضای کلی این صنعت در این ماه است. به دنبال خروج مواد اولیه تولیدات غذایی از شمول ارز دولتی و در مقابل کاهش قدرت خرید مردم از ابتدای امسال، این صنعت شرایط نامناسبی را تجربه کرده است. براساس گزارش‌ها شامخ قیمت خرید مواد اولیه از ابتدای امسال همواره افزایشی بوده است که سبب شده به‌صورت متقابل از ابتدای سال موجودی مواد اولیه در این صنعت کاهشی گزارش شود. از سوی دیگر، میزان سفارش‌های جدید و میزان صادرات و فروش محصولات در ۸ ماه منتهی به آبان امسال دارای روند کلی کاهشی بوده است. شاید بتوان روند کلی افزایش موجودی محصول در انبار را نیز در هرماه به نسبت ماه قبل به‌این‌علت دانست. صنایع شیمیایی: شامخ کلی این گروه نشان از ثبات وضعیت کلی این صنعت در آبان ماه نسبت به ماه گذشته آن دارد. میزان سفارش‌های جدید و میزان تولید محصولات در آبان نسبت به ماه گذشته تنزل جزئی را نشان می‌دهد. به‌رغم کاهش قیمت محصولات در آبان ماه نسبت به ماه گذشته، میزان فروش محصول کاهش یافته است. این کاهش در فروش به‌جز مهرماه که ثبات نسبت به ماه قبل را ثبت کرده در تمام تابستان تداوم داشته است. بر اساس آمار شامخ، از ابتدای تابستان قیمت محصولات این گروه در هرماه نسبت به ماه گذشته کاهش یافته، درحالی‌که میزان فروش محصولات هیچ افزایشی نداشته است. این روند کاهشی قیمت به دنبال ۵ ماه افزایش پیاپی قیمت محصولات تولیدی این صنعت رخ داده است. احتمالا با تداوم کاهش بهای محصولات تقاضای آنها به تغییرات قیمت حساس شده و در ماه‌های آینده شاهد افزایش فروش محصولات این گروه باشیم.
چوب کاغذ و مبلمان
وضعیت کلی صنایع چوب و مبلمان در آبان‌ماه با عدد شامخ ۱۸/ ۴۶ اندکی نسبت به ماه قبل نامساعد ارزیابی شده است. کاهش میزان سفارش‌های جدید، کاهش میزان موجودی مواد اولیه و کاهش مقدار تولید محصولات در کنار عدم‌تغییر موجودی انبار و کاهش قیمت محصولات تولید شده، نشان‌دهنده رکود حاکم بر این صنعت است. در چنین شرایطی، افزایش قیمت خرید مواد اولیه در کنار انتظارات تورمی ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی سبب دامن زدن به رکود خواهد شد و مشخص نیست که چگونه انتظارات تولید در ماه آینده هم در مهرماه و هم در آبان‌ماه برخلاف واقعیت موجود و مثبت بوده است. در مورد صنایع چوب، از یکسو محدودیت‌های اعمال شده بر واردات مواد اولیه و از سوی دیگر به دلیل کاهش میزان برداشت چوب از جنگل‌ها به دلایل حفاظتی، سبب دشواری در تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی شده است.
وسایل نقلیه و قطعات وابسته
در آبان ۹۸ وضعیت صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته به نسبت ماه قبل خود اندکی بدتر ارزیابی شده است. این امر در حالی رخ داده است که فعالان این حوزه دید مثبتی به افزایش تولید خود در این ماه داشتند که سیگنال مثبتی به شرایط کلی این صنعت در آبان‌ماه داده بود. البته فعالان این حوزه میزان تولید خود در این ماه را اندکی افزایش داده‌اند ولی کاهش سفارش‌های جدید سبب کاهش فروش محصولات در این ماه و درنتیجه کاهش رقم کل شاخص شامخ این صنعت شد. موجودی مواد اولیه و قیمت خرید مواد اولیه در این ماه نیز همانند ماه‌های دیگر سال ۱۳۹۸ به نسبت ماه قبل به ترتیب کاهشی و افزایشی گزارش شده‌اند. به‌رغم این مهم قیمت محصولات تولید شده که روند افزایشی آنها در شهریورماه و مهرماه معکوس شده بود در آبان‌ماه به ثبات رسیده و بدون تغییر ماند. جالب‌توجه است که تنها دو شاخص شامخ یعنی سرعت انجام و تحویل سفارش و انتظارات تولید در ماه آینده هستند که از ابتدای سال جاری همواره در شرایط بهبود گزارش شده‌اند.
پوشاک و چرم
وضعیت این صنعت در آبان‌ماه با عدد شامخ ۴۲/ ۵۹ بهتر از ماه قبل ارزیابی شده و افزایش مقدار تولید محصولات، افزایش میزان سفارش‌های جدید، افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش و بهبود میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی در موافقت با این بهبود قرار داشته است. بخش قابل‌توجهی از افزایش میزان تولید (به‌رغم اذعان تولیدکنندگان به افزایش قیمت مواد اولیه) و افزایش میزان فروش محصولات، به دلیل افزایش تقاضای فصلی و تغییرات آب و هوایی است که تقاضای پوشش‌های گرم و زمستانی را افزایش داده است. همچنین انتظارات تورمی موجود در جامعه سبب می‌شود برخی از افراد اقدام به جلو انداختن تقاضای آینده خود کنند و بنابراین همانند ماه گذشته، انتظارات تولید نیز نشان‌دهنده امیدواری صنعت پوشاک به شرایط بازار است. علاوه بر این، اقدام اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران در برقراری وضعیت فروش فوق‌العاده، سبب افزایش تقاضای پوشاک در روزهای پایانی آبان‌ماه شد. در چنین شرایطی توجه مسوولان امر به رونق در بخش پوشاک می‌تواند بسیار ثمربخش باشد. تامین مواد اولیه، تامین سرمایه در گردش مورد نیاز واحدهای تولیدی، نوسازی ماشین‌آلات تولیدی به‌ویژه در بخش تولیدات چرم و ادامه مبارزه جدی و برنامه‌ریزی شده با پوشاک قاچاق، می‌تواند سبب استمرار این وضعیت در صنعت پوشاک و چرم شود.
