برنامه جهانی غذا در راستای رسیدن به اهداف اصلی خود یعنی ریشه‌کن کردن گرسنگی و سوء تغذیه به‌واسطه رفع نیازهای غذایی  در سال ۱۹۶۱ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ایجاد و در سال ۱۹۶۳میلادی به‌صورت یک برنامه تجربی و برای دوره‌ای سه ساله تاسیس شد و متعاقب زلزله شدید سپتامبر سال ۱۹۶۲ در ایران و توفان تایلند در اکتبر همان سال و پیامدهای استقلال الجزایر که پنج میلیون آواره بر جای گذاشت، فعالیت عملی خود را آغاز کرد و متعاقبا با عنوان برنامه جهانی غذا به‌کار خود ادامه داد. برنامه جهانی غذا (WFP) بازوی عملیاتی سازمان ملل متحد در مقابله با گرسنگی در جهان بوده و از بزرگ‌ترین تشکیلات بشردوستانه در سطح جهان محسوب می‌شود و بنا به وظیفه در مواقع اضطراری برای نجات زندگی جنگ زدگان و آسیب‌دیدگان ناشی از کشمکش‌های داخلی و بلایای طبیعی به سرعت وارد عمل می‌شود.

برنامه جهانی غذا با تکیه بر سه دهه تجربه در زمینه کمک به پناهندگان در ایران به منظور ارتقای اثربخشی و کارآمدی کمک‌های خود و ایجاد فرصتی برای تنوع در رژیم غذایی پناهندگان و حمایت از فرصت‌های معیشتی زنان روش کمک‌های نقدی را در برنامه راهبردی سه ساله کشوری گنجانده است. برنامه راهبری سه‌ساله برای دستیابی به هدف استراتژیک خود یعنی اطمینان از تامین نیازهای اولیه غذایی و تغذیه‌ای پناهندگان که با ناامنی غذایی مواجهند در دو بخش گنجانده شده که شامل «ارائه کمک‌های غذایی بدون قید و شرط به پناهندگانی که با ناامنی غذایی مواجهند» و «ارائه حمایت مشروط به زنان و دختران پناهنده جهت ایجاد انگیزه و تسهیل فعالیت‌های تحصیلی و معیشتی» می‌شود. براساس روش جدید ۸۰ درصد از نیاز روزانه غذایی خانواده‌های مرد سرپرست با روش کمک‌های ترکیبی باارائه گندم و کمک نقدی و ۱۰۰ درصد از نیازهای غذایی خانوارهای زن سرپرست برآورده می‌شود. گندم به‌صورت داخلی از تامین‌کنندگان یا کارخانه‌های آرد خریداری می‌شود. خرید داخلی باعث می‌شود تا زمان خرید کوتاه، توزیع سریع و احتمال افت کیفیت آرد به‌دلیل ترانزیت یا انبارداری طولانی محموله‌های وارداتی کاهش یابد. برنامه جهانی غذا آرد گندم را از لیست تامین‌کنندگان داخلی و به‌صورت رقابتی خریداری می‌کنند.

این سازمان با تعیین گروه بازرسی کنترل کمی و کیفی محموله پیش از ارسال آن به مهمانشهرها از مطابقت آرد گندم با مشخصات قابل قبول برنامه جهانی غذا همچنین مقررات اداره استاندارد ایران اطمینان حاصل می‌کند. از سوی دیگر، کمک‌های نقدی به پناهندگان قدرت خرید می‌دهد و از آنجاکه عمدتا مغازه‌های داخل مهمانشهرها را خود پناهندگان اداره می‌کنند، این روش به نوبه خود به اقتصاد مهمانشهرها کمک خواهد کرد. در روش دوم که براساس آن ارائه حمایت مشروط به زنان و دختران پناهنده به منظور ایجاد انگیزه و تسهیل فعالیت تحصیلی و معیشتی مدنظر قرار گرفته است نیز پیش‌بینی شده تا در پایان هر ماه تحصیلی دخترانی که به‌طور منظم در مدرسه حضور یابند وجه نقدی را به‌عنوان مشوقی برای تحصیل و ظرفیت‌سازی از طریق کارت بانکی که به نام خودشان است دریافت کنند. مطالعات بانک جهانی نشان می‌دهد که درآمد زنان به ازای هرسال تحصیلی می‌تواند ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش یابد.

مشارکت شرکای اجرایی

این سازمان همانند سال‌های گذشته همچنین سعی دارد پروژه خود را با همکاری نزدیک وزارت امورخارجه، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران ادامه دهد. از سوی دیگر، این سازمان سعی دارد با هماهنگی سازمان خواربار و کشاورزی فائو که در سال ۲۰۱۶ چارچوب راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغان را امضا کرد در مهمانشهرها به فعالیت‌های معیشتی در بخش کشاورزی نیز بپردازد. اگرچه فعالیت‌های برنامه جهانی غذا در ایران متمرکز بر کمک به پناهندگان است، اما در صورت بروز بلایای طبیعی در مقیاس وسیع که دولت ظرفیت پاسخگویی به آن را ندارد، این سازمان حمایت از دولت و مردم ایران را در مواقع اضطرار در دستور کار دارد. سیل‌های اخیر ایران که در اواخر اسفند سال گذشته رخ داد، ‌یکی از مواردی است که دولت ایران برای پاسخگویی به نیازهای مهم جمعیت آسیب‌دیده از برنامه جهانی کمک خواست و در این خصوص نیز برنامه جهانی غذا بسته‌های غذایی را بین ۱۲ هزار و ۲۹۶ خانوار به ارزش ۶۰۰ هزار دلار آمریکا توزیع کرد. این بسته‌های غذایی نیازهای تغذیه‌ای بیش از ۶۱ هزار نفر را به مدت یک ماه تامین کرد و در ۸۵ روستا در استان خوزستان توزیع شد.

آخرین آمار پناهندگان

براساس آخرین سرشماری صورت گرفته ایران درحال‌حاضر میزبان ششمین جمعیت بزرگ پذیرنده جهان است. اولین موج پناهجویان افغان به ایران در پی حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان در سال ۵۸ و دومین سیل ورود در زمان اوج تسلط طالبان بر افغانستان از سال ۷۳ تا ۸۰ صورت گرفت. پناهجویان عراقی نیز در طول جنگ‌های اول و دوم خلیج‌فارس در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی وارد ایران شدند. طبق آخرین سرشماری طرح آمایش که در سال ۹۴ صورت گرفت ۹۵۱ هزار و ۱۴۲ افغان و ۲۸ هزار و ۲۶۸ نفر عراقی در ایران به‌عنوان پناهجو ثبت شده‌اند. از میان این آمار، ۹۷ درصد پناهندگان در مناطق شهری و ۳ درصد در مناطق دیگر مستقر هستند که می‌توان گفت از این تعداد ۳۰ هزار نفر از آسیب‌پذیرترین آنها، با بهره‌گیری از مسکن،‌ تسهیلات بهداشتی و تحصیلی رایگان و کمک‌های غذایی در ۲۰ مهمانشهر در سراسر کشور ساکن هستند.

ارگان اجرایی برنامه جهانی غذا از هیات اجرایی متشکل از ۳۶ کشور از ۱۹۴ کشور عضو فائو هستند که از بین کشورهای عضو توسط شورای اقتصادی، اجتماعی سازمان ملل متحد (ECOSOC) و شورای سازمان خوارباروکشاورزی ملل متحد (FAO Council) انتخاب می‌شوند و انتخاب مجدد اعضا بلااشکال است و دوره عضویت در هیات اجرایی ۳ سال خواهد بود. این سازمان در راستای رسیدن به اهداف اصلی خود یعنی ریشه‌کن کردن گرسنگی و سوءتغذیه به‌واسطه رفع نیازهای غذایی تلاش می‌کند. این سازمان برای پیشبرد برنامه‌های خود پنج هدف استراتژیک را تعریف کرده که شامل «نجات جان افراد و حمایت از امرار معاش در مواقع اضطراری، جلوگیری از گرسنگی حاد و سرمایه‌گذاری برای آمادگی در مقابل بلایای طبیعی و کاهش اثرات آن، بازگرداندن و بازسازی زندگی و امرار معیشت‌ها بعد از جنگ و بلایای طبیعی یا در شرایط گذار، کاهش گرسنگی مزمن و کمبود تغذیه‌ای و تقویت توانایی ملت‌ها برای مهار گرسنگی از طریق سیاست‌های واگذاری و خرید محلی» می‌شود. در کنار اهداف پیش‌بینی‌شده این سازمان فعالیت‌های ویژه‌ای نیز در دستور کار خود قرار داده که در این خصوص می‌توان به مقابله با کمبود ریزمغذی‌ها، سعی در کاهش مرگ‌ومیر کودکان، بهبود سلامتی مادران، مبارزه با بیماری‌هایی از قبیل اچ‌آی‌وی و پروژه‌های غذا در ازای کار که به ارتقای محیطی و ثبات اقتصادی و فرهنگی محصولات کمک  می‌کند اشاره کرد.

اخبار مرتبط