خودکفایی در تولید محصول نهایی غذای کودک

هانی تحویل‌زاده/ رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیر خشک و غذای کودک صنعت شیرخشک در ایران قدمتی حدود ۱۶ سال دارد. تقریبا ۸۰ درصد از مواد اولیه صنعت شیرخشک وارداتی است و از اروپا وارد می‌شود. بعد از تحریم‌هایی که از سال گذشته اعمال شد بعضی از شرکت‌های تامین کننده رابطه خود را قطع کرده و در حال حاضر هم روند واردات با تاخیرهایی بسیار بیشتر از گذشته انجام می‌شود. ضوابط اختصاص ارز بسیار وقت گیر و طولانی شده و بعضا مشکلاتی که سازمان‌های دولتی برای واردات و اختصاص ارز ایجاد می‌کنند، بیشتر از موانع خارجی است؛ با این حال همچنان نگذاشته ایم این مشکلات به مصرف کنندگان انتقال یابد. در حال حاضر، در تولید شیر خشک و غذای نوزاد خودکفا شده‌ایم و ظرفیت تولید داخل بیش از ۱۲۰ میلیون عدد است که سه برابر نیاز داخلی است. چهار کارخانه در کشور وجود دارد و سه کارخانه از این تعداد تحت لیسانس شرکت‌های اروپایی هستند.

می‌توان گفت در تولید شیرخشک و غذای کودک خودکفا شده‌ایم.ایران یکی از کشورهایی است که تولید شیر خشک و غذای اطفال در آن مشابه کشورهای پیشرفته انجام می‌شود. حتی کشورهای پیشرفته هم تا این حجم تولید شیر خشک نوزاد و غذای اطفال ندارند و چنین ظرفیت بالایی در کشورهایشان فراهم نشده است. اما اینکه بگوییم صفر تا صد این محصول در داخل تولید می‌شود چنین نیست، همان‌طور که در هیچ یک از کشورهای اروپایی هم تولید این محصولات کاملا مستقل نیست. کارخانه‌های داخل در تولید محصول نهایی غذای اطفال به استقلال رسیده‌اند.مواد موردنیاز صنعت شیر خشک و غذای کودک مشخصات فنی مشخصی دارد و توسط کارخانه‌های متعددی در اروپا تولید می‌شود. اگر تحریم‌ها باعث شود یکی از این کارخانه‌ها برای فروش محصولاتش به ما، دچار مشکلاتی شود کارخانه‌های دیگری وجود دارند که ما بتوانیم مواد مورد نیازمان را از آنها تامین کنیم. علاوه‌بر این، وجود شرکت‌های بازرگانی در کشورهای اروپایی می‌تواند به ما در واردات این محصولات کمک کند که تا حدودی بتوانیم در شرایط تحریمی موانع پیش روی تامین ماده اولیه کارخانه‌ها را از پیش رو برداریم.با وجود تمامی تلاش‌هایی که برای دور زدن تحریم‌ها و واردات مواد مورد نیاز به کشور صورت می‌گیرد، اما باید به این نکته هم توجه شود که دور زدن تحریم‌ها هرچند ممکن است، ولی پروسه طولانی را ایجاد می‌کند و باعث می‌شود محصول با افزایش قیمت بالاتری نسبت به گذشته به دست ما برسد.

با اعمال تحریم‌ها ما مجبوریم برای مدیریت واردات، همچنین با در نظر گرفتن مجوزهای وارداتی که از داخل تعیین می‌شود، برخلاف روندی که در گذشته برای دو ماه، مواد اولیه خریداری می‌کردیم با شرایط حاضر مجبور به خرید برای ۶ماه باشیم. خرید در حجم بالا و نگهداری در انبار علاوه‌بر اینکه نیاز به سرمایه در گردش بیشتری دارد، مشکلات دیگری را هم برای ما به وجود آورده است.به تازگی آمریکا اعلام کرده مواد غذایی و دارو برای ایران تحریم نیست، به جرات می‌توان گفت این حرف کذب است. شرکت‌های بزرگ تامین‌کننده ماده اولیه صنایع ما به صراحت اعلام کرده‌اند که آمریکا اجازه مبادله ماده اولیه به شرکت‌های ایرانی را نمی‌دهد و با بستن مسیر هرگونه معاملات بانکی و انتقال محصول به ایران، مشکلات ما را چند برابر کرده است.بانک‌های اروپایی با بانک‌های ایرانی مبادله ندارند و ما به اجبار باید از بانک‎های واسطه استفاده کنیم. نقل و انتقالات پولی و تخصص ارز در بانک‌های خاصی در اروپا صورت می‌گیرد و موانع بسیاری ایجاد می‌کند.

تمامی این مسائل باعث شده بعضی تامین‌کنندگان مواد اولیه خود را تغییر دهیم یا مستقیما نتوانیم با آن منابع کار کنیم؛ البته این تغییر به معنای تفاوت در کیفیت محصولاتمان نیست. تمامی شرکت‌هایی که از آنها ماده اولیه وارد می‌کنیم جزو شرکت‌های تامین‌کننده مهم اروپا هستند.مانع مهم تولید در کارخانه‌های ما کمبود نقدینگی است. با استفاده از وام توانستیم به سختی نقدینگی خود را برای اینکه بتوان به مدت ۶ ماه ماده اولیه در کارخانه‌هایمان داشته باشیم، تامین کنیم، اما در این میان تامین نقدینگی به یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مشکلات ما بدل شده است. در حالی که قبل از تحریم ما به شکل اعتباری خرید می‌کردیم و پس از واردات مواد اولیه و تولید به شرکت‌های تامین‎کننده پول پرداخت می‌کردیم، اما در حال حاضر شرایط کاملا تغییر کرده و باید مواد اولیه را به‌صورت پیش‌پرداخت و برای ۶ ماه خریداری کنیم و این مسائل همگی باعث به وجود آمدن موانعی سر راه تامین ماده اولیه و کم شدن سرمایه در گردش ما شده است.

تنوع محصولات غذایی در ایران بالا است و بیش از ۹ برند اروپایی و دو برند داخلی برای ساخت شیرخشک عادی برای کودکان سالم در کشور فعالیت می‎کنند. بیش از پنجاه محصول برای کودکانی که مشکلاتی نظیر کمبود وزن، هضم، گوارش و... دارند، برای دوران مختلف زندگی این کودکان تولید می‌شود. سالانه ۳۵میلیون عدد شیرخشک برای مصرف داخل و حدود ۱۵ میلیون عدد هم در سال برای صادرات تولید می‌شود. سال گذشته به یکباره وزارت صمت صادرات شیرخشک را به علت نگرانی از تامین محصول در داخل کشور ممنوع کرد، هرچند در بهمن ماه پارسال با گرفتن عوارض صادراتی که مابه‌التفاوت ارز دولتی با ارز نیمایی است، صادرات را دوباره آزاد کرد.

۸۰ درصد مواد اولیه صنعت شیر خشک تحت پوشش یارانه دولتی است و قیمت این محصول هم یارانه‌ای است. محصول ما تحت لیسانس شرکت‌های اروپایی است و به هیچ وجه ماده اولیه ما با محصولات اروپایی تفاوتی ندارد، با این حال قیمت برای مصرف‌کننده نسبت به محصولات خارجی باصرفه تر است.به خودکفایی رسیدن در تولید مواد اولیه صنعت شیرخشک یک پروژه ملی است. در این میان، اگر مدیریت منابع در کشور  به درستی صورت گیرد، می‌توانیم امیدوار باشیم که روزی ماده اولیه که در حال حاضر از کشورهای اروپایی وارد می‌شود در داخل تولید شود.یکی از مهم‌ترین موادی که در تولید ماده اولیه صنعت شیرخشک مورد مصرف قرار می‌گیرد و تقریبا ۴۵ درصد این مواد را شامل می‌شود، آب پنیر بدون املاح است. اگر کارخانه‌های پنیرسازی ایران در مکانی متمرکز ساخته شوند که به‌راحتی بتوانند آب پنیری که بار میکروبی بسیار پایین دارد را مورد استفاده و پردازش قرار دهند و علاوه‌بر این شیر با کیفیت بالا در اختیار کارخانه‌هایی قرار گیرد که آب پنیر را پردازش می‌کنند، می‌توان امیدوار بود که بتوان این ماده را در کشور تولید کرد.

برای اینکه بتوان در تولید محصولات اولیه صنعت شیرخشک و غذای کودک به خودکفایی برسیم به مشارکت همزمان دولت و بخش‌خصوصی نیاز است. دامداری‌ها و شرکت‌های لبنی باید به سمت تکنولوژی‌های جدید و صنعتی شدن گام بردارند.آب پنیر یک ماده دور ریز است و در حال حاضر از کشورهای دیگر وارد می‌شود اگر این ماده مورد پردازش قرار گیرد به ماده گران قیمتی بدل می‌شود که به سختی از کشورهای اروپایی وارد می‌شود.دولت می‌تواند با تخصص ارز برای خریداری ماشین‌آلات پیشرفته و اعطای مجوز به واحدهای تولیدی به رونق تولید کمک کند، ولی باید این نکته را پذیرفت که بخش اصلی کار بر دوش بخش خصوصی کشور است.