میراث داران کمونیستی کریستف کلمب، برای تعیین ۶۰۵ عضو مجلس ملی پای صندوق های رای رفتند؛ گامی کلیدی در فرایندی که به انتخاب رییس جمهوری جدید می‌انجامد تا برای نخستین بار در ۶۰ سال گذشته، فردی خارج از خانواده کاسترو برای این جایگاه انتخاب شود. برای بررسی هاوانای پس از کاستروها و این تحول مهم با هادی اعلمی فریمان پژوهشگر و کارشناس آمریکای لاتین گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

 

آیا کنار رفتن رائول کاسترو به معنای پایان حکومت کاستروهاست؟

این تحلیل رایج را به دلیل عوامل و مولفه های مختلف درونی سیستم سیاسی کوبا قبول ندارم،حزب کمونیست کماکان کنترل و نظارت سراسری را در دست دارد، با این تفاوت که نسلی جوان از سوسیالیست ها در کنگره حزب حضور دارند. در واقع ساختار دارد شبیه حزب کمونیست چین می شود، ممکن است در اقتصاد شاهد تحول و حتی چرخش های زیادی به سمت آزادسازی و گسترش روابط با کشورهای مختلف باشیم، اما کنترل سیاسی و ساختار هژمونیک و اقتدارگرایی کماکان باقی است، توجه داشته باشید که خود حزب یا شاخه های وابسته به آن لیست نامزدها را تایید کرده اند. به هرحال هرقدر در دنیای لیبرال اندیشمندان فضای لیبرال را بازتولید می کنند در دنیای سوسیالیست ها هم ادبیات جدید بازتولیدمی شود. مثلا همین بازتولید واژه دمکراسی سوسیالیستی یا سوسیالیسم مردمی از این نوع است. رائول کاسترو کماکان در پارلمان حضور دارد و نسل جدید و جوان نیز پایبندی خود را حفظ خواهدکرد. ممکن است پس از رائول البته شاهد تحولاتی باشیم. البته اگر به قول سمیر امین سوسیالیست ها تا آن زمان بدیل مناسبی برای سرمایه داری غرب پیدا نکنند.

انتخابات فعلی قطعا به دلیل نبودن رائول کاسترو تفاوت هایی دارد؟

در انتخابات فعلی 612 عضو مجلس ملی برای 5 سال انتخاب می شوند. در انتخابات ۲۰۱۳ میزان مشارکت ۲۷/۹۲ درصد یعنی ۸۶۳۱۸۳۷ نفر از جمعیت حدود ۱۱ میلیونی بود. اکنون هم میزان مشارکت در همین حدود خواهد بود، ضمن اینکه، بله تفاوت مهم کنار رفتن رائول از ساختار قدرت رسمی است که تحول مهمی لااقل از ۱۹۵۹ به این سو است. اما کارکرد حزب کمونیست باقی است و امکان تحول در امور اقتصادی از منظر دولتی زدایی و حرکت به سمت خصوصی سازی بیشتر خواهد بود، فضای تنفس و باز بیشتری برای کوبایی ها ایجاد خواهدشد.

 ارزیابی شما از آخرین تحول در روابط کوبا و ایالات متحده چیست؟ روابط رو به بهبود یا تنش پیش می رود؟

از زمانی که دونالد ترامپ روی کار آمد، سعی کرده تمام دستاوردها و کارنامه اوباما را سراسر منفی معرفی کند و یا همه را از بین ببرد، اما مساله اساسی این است که در برخی جاها ساختار دیوان سالاری ایالات متحده به او اجازه نمی دهد. او درخیلی از جاها مثل دیوار مکزیک، نفتا یا مخالفت با سازمان تجارت جهانی یا وضع تعرفه ها بر فولاد و آلومینیوم سرانجام تعدیل نظر داشته است. ساختار حکومت ایالات متحده سال های متمادی به ویژه پس از جنگ جهانی دوم با منطق لیبرالیسم و بازار آزاد و تلاش برای نهادینه کردن تجارت آزاد در همه جای جهان پیش رفته و شکل گرفته است. قطعا تلاش برای برهم زدن وضع موجود نیاز به بدیل هایی دارد که ترامپ ندارد. او فقط سعی می کند با دیدگاهی منفعت طلبانه و تجاری کار را پیش ببرد. اگر به واژگان تکرار شده پول و دلار ناشی از ترتیبات مختلف از سوی ترامپ دقت کنید، موضوع روشن است.

در مساله کوبا ابتدا واکنش های ترامپ تند بود و هست، اما دولت کوبا مسامحۀ بیشتری دارد و برخی نمایندگان کنگره هم تمایل به بهبود یا حل مشکلات و یا لااقل افزایش نیافتن تصاعدی تنش دارند. مساله مزاحمت های صوتی در سفارت آمریکا و تلاش برای مدیریت آن از جمله اینهاست. به نظر من دولت کوبا بیشتر از آمریکایی ها علاقمند به حفظ روابط و کاهش تنش تا بهبود روابط دارد که عمدتا به دلیل مشکلات اقتصادی است؛ کوبا چند بحران حاد داشته از جمله قطع کمک های ونزوئلا در بحث نفت ترجیحی و دیگری خسارت شدید توفان ایرماست. در مساله سیاسی نیز به ویژه اگر دولت کوبا تضمین عدم مداخله و براندازی را داشته باشد اشتیاق بیشتری برای بهبود روابط خواهد داشت.

در این فضا آینده سوسیالیسم حاکم بر کوبا قابل پیش بینی خواهد بود؟

من با وام گیری برخی تعابیر از آینده کوبا نوعی سوسیالیسم بوروکراتیک را پیش بینی می کنم که به تدریج شرایط به سمت آزادسازی پیش خواهد رفت. شاید رمز ماندگاری سوسیالیسم در برخی کشورها همین ابعاد و نگرش انسانی به موضوع عدالت است، اما تجربه و کارنامه سوسیالیسم نشان داده است که همواره تمایل به برنامه ریزی گسترده بین حاکمان وجود داشته و این نوع برنامه ریزی منتج به اقتدارگرایی پیچیده ای در همه سطوح زندگی افراد تحت حکومت ها شده است. حکومت ها به دلیل ماهیت قدرت فراگیر همواره در تمام ابعاد زندگی افراد مداخله داشته اند، چون برای نان آنها برنامه ریزی می کنند، آزادی آنها را به شدت نقض کرده یا محدود می کنند و با منتقدان با خشونت رفتار می کنند. این پارادوکس را سوسیالیست ها تاکنون نتوانسته اند حل کنند. لذا من ادامه حیات سوسیالیسم را در کوبا لااقل تا یک دهه پیش بینی می کنم، اما پس از آن  نمی توانم درباره بدیل یا جایگزین آن نظر دهم.

 

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.