سوزان مالونی در گاردین تحلیل کرد
فرصت جانسون برای ایران
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، سوزان مالونی، مقام اسبق وزارت‌خارجه آمریکا که این روزها به‌عنوان تحلیلگر ارشد سیاست‌خارجی اندیشکده بروکینگز فعالیت می‌کند در یادداشتی که در روزنامه گاردین به رشته تحریر درآورده است، می‌نویسد: بوریس جانسون، در روزهایی بر کرسی ساختمان شماره ۱۰ تکیه زده است که یک بحران اضطراری در خلیج‌فارس با توقیف نفتکش بریتانیایی توسط ایران آغاز شده است و به‌طور بالقوه نوعی تهدید برای کشیده شدن پای جامعه بین‌المللی به تنش‌های میان تهران و واشنگتن به‌حساب می‌آید. اما در هر بحرانی، فرصتی نیز نهفته است و نخست‌وزیر جدید بریتانیا باید از روابط نزدیک با دونالد ترامپ در راستای کاهش تنش با ایران بهره جوید. تهران نفتکش «استنا ایمپرو» را به اتهام آنچه برخورد با یک قایق صید شیلات و تخطی از مقررات بین‌المللی دریاها اعلام شده توقیف کرده است. با این حال این اقدام تنها چند روز پس از آن انجام گرفت که مقامات ایرانی تهدید کردند توقیف غیرقانونی نفتکش ایرانی در تنگه جبل‌الطارق را به دست نیروی دریایی بریتانیا تلافی خواهند کرد. لندن در توجیه توقیف این نفتکش مدعی شده بود که مقصد آن سوریه بوده و این نقض تحریم‌های اروپا محسوب می‌شود.
تقابل تهران و لندن در فضایی کلید خورده است که از زمان خروج آمریکا از برجام و افزایش فشارهای اقتصادی دولت ترامپ بر ایران، تنش‌ها در خلیج‌فارس به بالاترین حد خود رسیده است. این گزارش مدعی است که پس از آخرین مرحله تشدید تحریم‌های ایران در ماه مه، حملاتی علیه چهار نفتکش در آب‌های دریای عمان و خلیج‌فارس انجام گرفته و همچنین یک خط لوله نفتی عربستان‌سعودی و برخی از تاسیسات آمریکا در عراق نیز آماج حملات بوده‌اند. ماه گذشته تهران و واشنگتن بر لبه آغاز جنگ قدم گذاشتند؛ پس از آنکه پدافند ایرانی به‌دلیل نقض حریم هوایی خود، یکی از جدیدترین پهپاد‌های بدون‌سرنشین آمریکا را منهدم ساخت، ترامپ نیز به نیروهای نظامی خود در منطقه مجوز اولیه حمله تلافی‌جویانه را صادر کرده بود که البته ساعاتی بعد به خبرنگاران اعلام کرد که در واپسین لحظات حمله نظامی را لغو کرده است. اقدامات اخیر ایران اما قابل پیش‌بینی بودند. توقیف نفتکش استنا‌ایمپرو در راستای دکترین استراتژیکی است که بر لزوم پاسخ قاطع در برابر فشار تاکید دارد و این روش را بهترین گزینه برای ممانعت از اعمال فشارهای مضاعف می‌داند. در این زمینه، پاسخ متقابل ایران قماری است که بنا دارد تا این کشور را از تصور اینکه در محاصره واشنگتن و تحریم‌های اقتصادی آن است خارج سازد.
تصمیم دولت ترامپ برای خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران نشان داده از منظر اقتصادی در ایران تاثیرات مخربی را برجای گذاشته است. بخش عمده صادرات نفتی ایران در نتیجه همین تحریم‌ها متوقف شده و روابط بین‌المللی بانک‌های ایرانی را نیز با محدودیت‌هایی مواجه کرده است. تهران اما سبقه‌ای طولانی در کنار آمدن با چالش‌های اقتصادی دارد که از روزهای نخستین انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ و به‌دنبال آن جنگ با عراق آغاز شده‌اند و از این‌رو مقامات ایرانی تجربیات کارآمدی در دور زدن تحریم‌های آمریکا فرا گرفته‌اند. با این حال اما فشارهای کنونی اقتصادی از سوی آمریکا، یک تهدید اساسی برای حکومت جمهوری اسلامی به‌شمار می‌آید که اکنون می‌کوشد تا دینامیک‌های جدید اجتماعی را نیز کنترل کند. ایرانی‌ها با خروج آمریکا از برجام، صبر استراتژیک را در پیش گرفتند و کوشیدند تا با همکاری اروپا بتوانند فشار تحریم‌های آمریکا را تعدیل کنند که البته این رویکرد راه به‌جایی نبرد. دولت‌‌های اروپایی اگرچه بسیار مشتاق به حفظ برجام هستند اما در متقاعد ساختن شرکت‌ها و بانک‌های خود که از جریمه‌های وزارت‌خزانه‌داری آمریکا به‌شدت واهمه دارند، ناتوان بوده‌اند. به‌رغم آنکه اروپا در نهایت موفق به راه‌اندازی نوعی ساز‌و‌کار مالی برای تداوم صادرات کالاهای بشر‌دوستانه نظیر اقلام خوراکی و دارو به ایران شد، اکنون آشکار شده است که اروپا نمی‌تواند به‌طرز موثری موجب تعدیل تاثیر تحریم‌ها بر ایران شود.
ایران که پس از یک سال با ناتوانی‌های متعدد اروپا در این زمینه مواجه شده است با تغییر استراتژی خود تصمیم گرفته تا از ابزاری که در اختیار دارد در راستای تغییر شرایط به سود خود استفاده کند.
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبری عالی ایران نیز از فشارهای واشنگتن به‌عنوان تلاشی یاد کرد که هدف آن ابتدا تسلیم ایران و استفاده از مذاکره به مثابه ابزاری برای کاهش توانایی‌ها و حقوق ایرانی‌ها خواهد بود. رهبر ایران از این‌رو بهترین گزینه را برای عقیم‌سازی استراتژی واشنگتن، گزینه مقاومت در برابر فشارها دانسته است. در چنین شرایطی، مقاومت ایران پیامدهای خطرناکی برای غرب درپی خواهد داشت چرا که هزینه‌ها برای تردد نفتکش‌ها در آب‌های منطقه‌ای به‌طورپیوسته با شدت و زمان بحران افزایش می‌یابند. علاوه‌بر پیامدهای مالی که می‌توانند به‌دلیل افزایش بهای بیمه نفتکش‌های عبوری در این منطقه ایجاد شوند، این شرایط هزینه ژئوپلیتیکی نیز درپی خواهد داشت که درپی افزایش نگرانی‌ها و احتمال تقابل‌های نظامی گسترده به‌وجود خواهد آمد. برای تهران این‌گونه اقدامات می‌تواند تلاش‌های جدی‌تری را توسط جامعه بین‌الملل برای تعدیل سیاست‌های جنگ‌طلبانه دونالد ترامپ کلید بزند. از سوی دیگر ریسک‌های کنونی می‌تواند به محاسبات واشنگتن نیز رخنه کند، به‌ویژه برای رئیس‌جمهوری که درآستانه یک کمپین انتخاباتی قرار دارد و همواره یکی از وعده‌های انتخاباتی خود را مخالفت با جنگ‌های بی‌منطق و پرهزینه اعلام کرده است. توقیف نفتکش استنا ایمپرو را نیز می‌توان پاسخ متقابل ایران در چارچوب استراتژی کنونی این کشور به اقدام بریتانیا درنظر گرفت که آن را زورگویی می‌داند. ایران به‌دنبال تقابل گسترده با اروپا و حتی آمریکا نیست، اما به‌طور فزاینده‌ای درحال حرکت در مسیر مقاومت و رویارویی و دور شدن از مسیر صبر استراتژیک است.
جانسون که از روابط نزدیکی با ترامپ بهره‌مند است ضمن حفظ فشار بر ایران، باید در عین حال به‌دنبال احیای دیپلماسی جدی با تهران نیز باشد. انتظارات واشنگتن باید تعدیل شوند، هیچ چشم‌اندازی از توافق جامع با ایران با درنظر گرفتن خواسته‌های زیاده‌طلبانه واشنگتن را نمی‌توان ترسیم کرد. اما رویکرد جدیدی را می‌توان آغاز کرد تا به‌طور ویژه در برابر برخی از تنش‌های کنونی به‌ویژه در خلیج‌فارس به فهم مشترک در راستای کاهش تنش دست یافت. رویکردی که می‌تواند سایه تهدید و بحران کنونی بر یکی از مهم‌ترین شاهراه‌های نفت و انرژی جهان را کوتاه کند.
تحلیل متفاوت نشنال اینترست
همزمان «تابناک» در گزارشی به نقل از نشریه «نشنال‌اینترست» با عنوان «آیا جانسون رویکرد سختی در برابر ایران اتخاذ می‌کند؟»، روابط نزدیک جانسون با ترامپ را از نظر متفاوتی بررسی کرده و می‌نویسد: جرمی‌هانت، وزیر امورخارجه بریتانیا، طی سخنرانی بعدازظهر دوشنبه، یکسری اقدامات را برای مقابله با ایران در خلیج‌فارس به پارلمان اعلام کرد. وی از ارائه هرگونه امتیاز برای آزادی استنا ایمپرو، تانکر بریتانیایی که روز جمعه توسط نیروهای ایرانی توقیف شده بود و در عین حال از تلافی‌جویی علیه ایران نیز اجتناب کرد.
هانت اعلام کرد انگلیس، اقدام به اعزام ام.اچ.اس دانکن، یک ناوشکن نوع ۴۵ به منطقه و در عین حال تلاش برای ایجاد یک ماموریت مشترک حفاظت دریایی تحت رهبری اروپا در خلیج‌فارس خواهد کرد. علاوه بر این، دولت وی به کشتی‌های متعلق به بریتانیا توصیه کرد تا قبل از ورود به تنگه هرمز، دستورالعمل‌هایی را که ممکن است شامل سفر در قالب کاروان باشد، در نظر آورند.
وزیر امورخارجه، یکی از دو نامزد برای جایگزینی نخست‌وزیر ترزا می‌به‌عنوان رهبر حزب محافظه‌کار بود؛ یک مسابقه سیاسی در تلاش‌های انگلیس برای تکمیل «برگزیت» و ترک اتحادیه اروپا قبل از مهلت ۲۱ اکتبر. جانسون، هانت را در یک انتخابات داخلی در روز سه‌شنبه شکست داد، اما اتحادیه اروپا بلافاصله پیشنهاد جانسون برای برگزیت را رد کرد و سیاست‌خارجی انگلیس را در فضای عدم اطمینان قرار داد. فابیان همیلتون، عضو حزب کارگر پارلمان، فرصت را برای پرسش از هانت به نمایندگی از امیلی تورنبی وزیرخارجه در سایه، که درحال‌حاضر پس از یک حادثه دوچرخه سواری در بیمارستان است، غنیمت شمرد. این نماینده پارلمان از لیدز شمال شرقی، کاندیدای محافظه‌کار را به‌دلیل اینکه درخصوص ایران ضعیف و نسبت به ملت‌های خاورمیانه بیش از حد خشن رفتار کرده است، تخطئه کرد. وی پرسید: آیا هانت می‌تواند به ما بگوید دولت چه کاری کرده تا دولت ترامپ را از تحریم‌های خود علیه ایران منصرف کند؛ آن هم قبل از تشدید تنش و رسیدن به نقطه بی بازگشت؟ چرا یک تانکر بریتانیایی در تنگه هرمز به‌طرز ناامیدکننده‌ای بی‌محافظت رها شده تا توقیف شود، آن هم زمانی که هر کسی با هر سطح درکی از این موضوع می‌توانست بفهمد این دقیقا همان کاری است که ایرانیان در پاسخ به توقیف تانکر نفتکش خود خواهند کرد؟
همیلتون ارتباط بین گریس ۱ و استنا ایمپرو را رد کرد و گفت: هیچ مقایسه‌ای بین تصرف غیرقانونی ایران در یک خط دریایی شناخته شده که در آن استنا ایمپرو حق تردد داشته و اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه یک تانکر که آزادانه به آب‌های قلمروی خارجی انگلیس هدایت شده است، نمی‌توان داشت.
همیلتون با اشاره به یک گزارش در روزنامه اسپانیایی «ال پائیس» بیان کرد که مقامات در جبل‌الطارق به‌دلیل دستوری از سوی واشنگتن تصمیم به توقیف گریس ۱ گرفته‌اند. رسانه‌های بریتانیایی حدس زده‌اند که جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده آمریکا، انگلیس را به‌عنوان بخشی از کمپین «حداکثر فشار»، به برهم زدن حمل‌ونقل تانکر ایران کشانده است. تریتا پارسی، یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل به نشریه نشنال‌اینترست همین مساله را گفته است. هانت به اتهام همیلتون پاسخ داد و گفت: می‌خواهم کاملا روشن کنم که انگلیس به درخواست ایالات‌متحده از جانب مقامات جبل‌الطارق این توقیف را صورت نداده است.
محقق ارشد امور دفاعی، سرهنگ دوم دانیل دیویس بازنشسته، از انکار‌هانت انتقاد می‌کند. این کهنه سرباز خدمت کرده در عراق و افغانستان به نشنال اینترست گفته است: « اگر این تصمیم برای خود بریتانیا بوده باشد، من شوکه خواهم شد. این کار کاملا از شخصیت بریتانیا به دور است. حرف من این است که چرا دولت ناگهان تصمیم گرفته این کشتی را توقیف کند؟» به نظر می‌رسید، هانت در پاسخ به انتقاد از عدم توانایی ارتش در دفاع از استنا ایمپرو دچار لغزش و لکنت بود. وی با اشاره به هفدهمین ترانزیت که طی روزهای اخیر از سوی ناوشکن مونتروز در تنگه هرمز صورت گرفته گفت: «البته نیروی دریایی سلطنتی قادر به ارائه اسکورت به تک تک کشتی‌ها و یا از بین بردن تمام خطرات دزدی دریایی نیست اما اگر شرکت‌های تجاری حمل‌ونقل دستورالعمل‌های همکاری کامل داشته باشند، می‌توان این خطرات را کاهش داد.» وزیرخارجه بریتانیا افزود: بحث‌های پشت پرده با ایالات‌متحده در مورد چگونگی بهبود امنیت دریایی در این دوره، شامل درخواستی از سوی آنها بوده تا در ۲۴ ژوئن در تشکیل نیروی دریایی حفاظتی شرکت کنیم که درخواست رسمی آن در سی ام ژوئن مطرح شد؛ طرحی که قرار است با نام عملیات «سنتینال»راه‌اندازی شود. پنتاگون در بیانیه‌ای در توضیح این عملیات گفته است این چارچوب امنیت دریایی کشورها را قادر می‌سازد تا به اسکورت کشتی خود بپردازند، درحالی‌که از همکاری کشورهای عضو برای هماهنگی و افزایش آگاهی و نظارت دریایی استفاده می‌کنند. هانت در این مورد گفت: «اگر ایران همچنان این مسیر خطرناک را ادامه دهد، باید قبول کند که هزینه این کار افزایش حضور نظامی غربی در آب‌های ساحلی این کشور است، نه به این خاطر که ما مایل به افزایش تنش‌ها هستیم، بلکه به این دلیل که آزادی ناوگان یک اصل است که بریتانیا و متحدانش همواره از آن حمایت می‌کنند. ایران حق ندارد مانع از عبور هیچ کشتی شود، چه برسد به اینکه نیروهایش وارد عرشه آن شود؛ بنابراین، این اقدام یک دزدی دریایی دولتی بود که بریتانیا هیچ منعی برای محکومیت آن ندارد. موضوع نگران‌کننده‌تر آن است که این حادثه نقض آشکار اصل آزادی دریانوردی است که سیستم تجارت و اقتصاد جهانی در نهایت به آن بستگی دارد.» اکنون نردبان تشدید تنش از دستان‌هانت خارج است. جانسون نسبت به دولت درحال خروج «می» ارتباط نزدیک‌تری با دونالد ترامپ دارد و گفته می‌شود روز پنج‌شنبه یک تماس تلفنی مخفی با او داشته است.
ارسال نظر