در یک برنامه تلویزیونی انجام شد
ابهام‌زدایی ظریف از «توافق» خزر
به گزارش خبرگزاری فارس او در این گفت‌وگو با بیان اینکه کنوانسیون خزر بسیار پیچیده و دربرگیرنده موضوعات زیادی است و حاصل ۲۱ سال مذاکره است گفت: البته مذاکره در سه، چهار سال گذشته خیلی فشرده‌تر بود و آخرین جلسه کارشناسی پنجاه و چهارمین جلسه کارشناسی بود. جلسات متعدد وزرا برگزار شده و علتی که در این تاریخ به‌خصوص امضا شد چون ۱۲ اوت روز بین‌المللی دریای خزر است و از پارسال تصمیم گرفته بودیم که این کنوانسیون را در این روز امضا کنیم و منتظر بودیم به روز بین‌المللی خزر برسیم. وزیر امور خارجه درباره سهم‌بندی در خزر نیز گفت: تصور اشتباهی در بین برخی وجود دارد که سهم ایران از دریای خزر ۵۰ درصد است یا این گونه بوده است. ظریف ادامه داد: در پایان دهه ۹۰ میلادی روسیه با قزاقستان منابع بستر دریا را بین خودشان در حوزه‌ای که نزدیک به مرزهایشان بود، تقسیم کردند. اگر به نقشه خزر نگاه کنید مقدار زیادی از سواحل خزر متعلق به قزاقستان است و در حوزه خودشان منابع زیربستر را تقسیم کردند که شاید به نزدیک ۲۰ سال قبل برگردد و در آن تقسیم‌بندی به روسیه بین ۱۷ تا ۵/ ۱۸ درصد خزر و به قزاقستان بالای ۳۰ درصد رسید.
رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: روسیه خط مرزی خودش با آذربایجان را نیز تعیین کرد و این مرز دولتی نیست، حاکمیت هم نیست فقط مربوط به منابع زیربستر است که عمدتا نفت و گاز است. قزاقستان و روسیه توانستند محل منابع خود را تعیین کنند، آذربایجان نیز قسمت شمالی خود را تعیین حدود کرد، ولی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان هیچ تقسیم منابع زیربستر یا تقسیم حوزه‌هایی که هر یک از کشورها می‌توانند به‌صورت انحصاری از منابع زیربستر استفاده کنند، صورت نگرفته است و در این کنوانسیون چنین تقسیم‌بندی‌ای شکل نگرفته است. وی گفت: کسانی که راجع به سهم ایران از خزر صحبت می‌کنند، حتما راجع به سهم زیربستر نمی‌توانند صحبت کنند، چون در این کنوانسیون چنین چیزی اتفاق نیفتاده و احتمال دارد در آینده نزدیک هم به چنین توافقی در مورد زیربستر نرسیم. الان ما تفاهم‌های خیلی خوبی با آذربایجان داریم و با ترکمنستان مشغول مذاکره هستیم که به‌صورت مشترک از بعضی از این منابع زیربستر مخصوصا منابع عمده زیربستر استفاده کنیم و اینها هست که آینده روابط دوستانه در خزر را شکل می‌دهد.
عدم توافق در مورد خط مبدا و سطح دریا
ظریف با یادآوری اینکه در مورد سطح دریا و خط مبدا نیز هیچ تقسیم‌بندی و توافقی صورت نگرفته است به دو اصل تعیین شده اشاره کرد و گفت: یکی منطقه دریای سرزمینی کشورها تعیین شده که ۲۵ مایل از خط مبدا آنهاست و بعد از آن ۱۰ مایل هم منطقه انحصاری ماهیگیری است. وزیر خارجه گفت: در قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ ده مایل حاشیه ماهیگیری داشتیم و اگر نقشه‌ها را ملاحظه کرده باشید، از پایان مرز ایران یعنی از نقطه آستارا در غرب و حسینقلی در شرق به بالا دولت اتحاد جماهیر شوروی یک حوزه انحصاری ماهیگیری ۱۰ مایلی داشت و حوزه انحصاری ماهیگیری ایران محدود به کنار سواحل بود. وی تصریح کرد: ما درباره خط مبدا نیز توافقی نکردیم، اگر کسی راجع به تعیین سهم صحبت می‌کند، ایران هیچ چیز درباره تعیین سطح فعلا برایش شکل نگرفته است و برای همسایگان ما، فقط برای زیربستر بین روسیه و قزاقستان توافقی شده که مربوط به ۲۰ سال قبل است.
ظریف گفت: شما پنج کشور ساحلی دارید و نمی‌توانید اجازه دهید کشورهای دیگر بین خودشان تصمیم‌گیری کنند، همان‌طور که در گذشته چنین تصمیم‌گیری صورت گرفته است. اولا نمی‌توانید تصمیمات بقیه را وتو کنید مگر اینکه در توافق آمده باشد. الان در توافق آمده است که خط مبدا باید با توافق پنج کشور شکل بگیرد، یعنی بر خلاف گذشته که برخی از کشورها خودشان بستر را تقسیم کردند، الان نمی‌تواند این کار صورت بگیرد و اگر کنوانسیون امضا نشده بود، می‌توانستند این کار را انجام دهند. در دوره شوروی سابق خط مبداها مشخص بوده و این کشورها بین خودشان اختلاف جدی درباره خط مبدا نداشتند. وی با بیان اینکه برخی دوستان ایراد می‌گیرند چرا کنوانسیون تعریف خط مبدا نرمال و مستقیم را دارد، اظهار کرد: هر کتاب حقوقی را باز کنید این تعریف‌ها در آن هست، من به کنوانسیون حقوق دریاها اشاره نمی‌کنم، چون تصمیم گرفتیم دریاچه خزر براساس آن کنوانسیون نباشد و موضع ایران را جا انداختیم و اینکه ما محدوده دریای سرزمینی را ۱۵ مایل گرفتیم چون براساس کنوانسیون حقوق دریاها محدوده دریای سرزمینی ۱۲ مایل است.
وزیر خارجه گفت: تعریف خط مبدا نرمال و خط مبدا مستقیم کاملا مشخص است و این تعریف در کنوانسیون تکرار شده و یک نکته دیگر هم تکرار شده چون سواحل ایران را به راحتی نمی‌توان خط مبدا مستقیم کشید و معمولا خط مبدا نرمال می‌شود. در حالت عادی ما از وضعیت نامناسبی رنج می‌بریم و ما این را اضافه کردیم، شاید چندین جلسه وزرا طول کشید و در آخرین جلسه وزرا توانستیم یک بند در تعریف بگیریم و آن این است که کشورهایی که سواحلشان به شکلی است که خط مبدأشان نامناسب است بتوانند وضعیت ویژه‌ای داشته باشند. این در هیچ کنوانسیون و تعریف حقوقی نیست و ایران توانست این را به دست بیاورد. او در ادامه با بیان اینکه از سه، چهار ماه دیگر مذاکرات درباره تعیین خط مبدا شروع می‌شودگفت: این تصور که مثلا ۵۰ درصد دریا برای ما بوده یا دریا مشاع بوده، تصور درستی نبود، البته آن زمان که ما به آن تاکید می‌کردیم آنها تقسیم‌بندی خود را انجام دادند که ما در آن زمان نسبت به آن تقسیم‌بندی موافق نبودیم و هنوز معتقدیم که دریا باید براساس توافق همه کشورها تقسیم شود. وی گفت: الان تمرکز بر این است که ایران با آذربایجان و ترکمنستان بتوانند مناطق خودشان را در زیربستر تعیین کنند، ولی مناطق در سطح دریا براساس کنوانسیون، اصول کلی آن تعیین شده و وقتی خط مبدا تعیین شود، بقیه مسائل نیز حل و فصل خواهد شد.
احتمال کم توافق برسربستر و زیر بستر
ظریف درادامه تاکید کرد: اینکه در آینده نزدیک بتوانیم درباره بستر و زیربستر به توافق برسیم را خیلی محتمل نمی‌دانم، ولی اینکه بتوانیم درباره بستر و زیربستر همکاری کنیم، این کار الان دارد شکل می‌گیرد، با آذربایجان شروع شده و با ترکمنستان هم ان‌شاءالله در آینده خواهد شد و صحبت‌های مقدماتی با ترکمنستان شکل گرفته برای اینکه بتوانیم به‌صورت مشترک از منابع مهم دریای خزر استفاده کنیم. وزیر خارجه درباره سهم و درصد ایران در دریای خزر نیز گفت: دریای خزر را تصور کنید و سعی کنید ایران در این دریا ۵۰ درصد سهم داشته باشد، یا می‌آید تا بالای ترکمنستان و آذربایجان یعنی این دو کشور هیچ سهمی از آب ندارند یا باید یک کله قند در خزر بکشیم تا داخل آب‌های داخلی روسیه. ظریف همچنین گفت: این عدد ۱۱ درصدی که بعضی جاها می‌شنویم همان است، این خط موهومی است که آستارا را در غرب به حسینقلی در شرق وصل می‌کند. این خط هیچ اعتباری ندارد و جمهوری اسلامی هیچ گاه این خط را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت. رئیس دستگاه دیپلماسی کشور بار دیگر تاکید کرد: نه ۵۰ درصد مبنایی دارد و نه ۱۱ درصد که براساس تصور موهوم است که شوروی سابق می‌خواست به ایران تحمیل کند و هیچ وقت شکل نگرفته و نخواهد گرفت.
ارسال نظر