روز گذشته طی ۱۹۹ هزار معامله در فرابورس ایران، یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون برگه سهام به ارزش ۹۰۳ میلیارد تومان بین معامله‌گران فرابورسی رد و بدل شد. ارزش معاملات فرابورس در اولین جلسه معاملاتی فصل پاییز، رشدی معادل ۱۵ درصد نسبت به متوسط شش ماه نخست سال داشته است. این در حالی است که در بورس تهران این نسبت بیش از ۹۰ درصد بود. به نظر می‌رسد دلیل اصلی عدم‌رشد چشمگیر ارزش معاملات فرابورس ایران ریشه در قوانین جدید بازار پایه داشته باشد. به‌طوری‌که پس از ابلاغ قوانین جدید این بازار و در همین راستا کاهش نقدشوندگی سهام بازار پایه‌ای، در غیاب تقاضا و تمایل بالای سهامداران برای خروج از این بازار، شاهد افت شدید ارزش معاملات در بازار پایه فرابورس هستیم.

  اقبال دوباره به سهام بنیادی

روز گذشته بخش عمده رشد شاخص کل فرابورس ایران به‌واسطه حمایت نماد شرکت‌های کالایی رقم خورد؛ به‌صورتی‌که از ۷ نماد با بیشترین اثرگذاری بر دماسنج اصلی بازار، ۶ نماد متعلق به شرکت‌های کامودیتی‌محور فرابورسی بود. به‌نظر می‌رسد خوش‌بینی‌های سیاسی ایجاد شده و ثبات نسبی بازارهای جهانی موجب توجه مجدد بورس‌بازان به سمت سهام کالایی شده است. تداوم این روند وابسته به گزارش‌های عملکرد شهریورماه شرکت‌ها خواهد بود. به واسطه انتشار این گزارش‌ها در روزهای آتی عملکرد نیمه نخست شرکت‌های سهامی عام طی نیمه نخست سال جاری تا حدودی مشخص خواهد شد.

دیروز ۷ نماد فرابورسی به‌دلیل افشای اطلاعات با اهمیت بسته شدند تا در روز جاری بدون دامنه نوسان قیمتی بازگشایی شوند. در این بین می‌توان به نماد «وملت» برای اعلام نتیجه دادگاه بدوی علیه شرکت اشاره کرد. نتیجه این دادگاه محکومیت شرکت سرمایه‌گذاری ملت به پرداخت ۱۰۰ میلیارد ریال بابت ایفای تعهد مالی و خسارت تاخیر است.

دیگر نمادی که به‌دلیل افشای اطلاعات با اهمیت بسته شد «حریل» بود. شرکت ریل پرداز سیر طبق قراردادی ۱۰۰ درصد سهام شرکت تدبیر روشن تجارت منطقه آزاد بندر انزلی را تحصیل کرده است. این شرکت تنها دارای ۹۹/ ۱۹ درصد از سهام شرکت ریل پرداز نوآفرین (قطارهای مسافربری ۵ ستاره فدک) است. نحوه پرداخت این قرارداد ۱۳۱ میلیارد و ۱۵۶ میلیون تومانی به‌صورت ۱۰ درصد ثمن معامله به‌صورت نقد و ۹۰ درصد طی ۳ قسط یک ماهه خواهد بود.

«وآداک» نیز روز گذشته به‌دلیل انتشار درخواست انتقال از بازار پایه به بازار اول فرابورس بسته شد. طبق گزارش شرکت صنعت و تجارت آداک این شرکت به‌دلیل دارا بودن شرایط انتشار در بازار اول طی نامه‌ای درخواست خود را به سازمان فرابورس ایران تسلیم کرده است. دیگر نمادی که به‌دلیلی مشابه بسته شد مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان با نماد «واحیا» بود که طبق شرایط لازم برای درج در بورس تهران، درخواست خود مبنی بر انتقال از بازار پایه فرابورس به بورس را تسلیم سازمان کرده است. نماد شرکت داروسازی الحاوی نیز از دیگر نمادهایی بود که روز گذشته به‌دلیل افشای اطلاعات بااهمیت به حالت ممنوع متوقف درآمد. طبق گزارش «دحاوی» این شرکت به علت عدم ایفای تعهدات ارزی خود برای واردات دارو به استرداد ۳ میلیون و ۵۲۰ هزار یورو در حق بانک شاکی (بانک رفاه کارگران) محکوم شده است. همچنین کارت بازرگانی این شرکت به مدت ۶ ماه تعلیق شده است. طبق اطلاعیه‌ای که روز گذشته فرابورس ایران منتشر کرد، فردا شاهد نهمین عرضه اولیه فرابورس در سال جاری خواهیم بود. روز آینده ۵ درصد از سهام شرکت توسعه مولد نیروگاهی عرضه خواهد شد. حداکثر سهام قابل خرید با هر کد حقیقی و حقوقی ۲۴۰۰ سهم خواهد بود. همچنین سقف قیمت هر سهم «بجهرم» ۱۹۹ تومان خواهد بود.

  بازار پایه، دچار سردرگمی قانونی

در تمام بازارهای جهان پیچیدگی قوانین، تغییرات زودهنگام و سلیقه‌ای آن و اعمال محدودیت‌های متعدد موجب فرار سرمایه از آن بازار می‌شود. در شرایط کنونی نیز شاهد تغییرات روزانه قوانین اعمال شده بر این بازار هستیم. به‌طوری‌که روز یکشنبه اطلاعیه‌ای دیگر مبنی‌بر تغییر دستورالعمل جدید این بازار منتشر شد. طبق دستورالعمل جدید که از روز آینده اجرایی خواهد شد، کشف قیمت بر مبنای قیمت پایانی حراج هفتگی حذف و در ازای آن سهام این بازار با توجه به رنگ تابلویی که در آن درج شده‌اند، می‌توانند روزانه بین یک تا سه درصد نوسان را نسبت به جلسه معاملاتی قبل تجربه کنند. به این ترتیب حداکثر نوسان هفتگی سهام شرکت‌های تابلوی زرد از ۹ درصد به ۱۶ درصد، تابلوی نارنجی از ۶ درصد به ۱۰ درصد و تابلوی قرمز از ۳ درصد به ۵ درصد افزایش خواهد یافت.

تغییر زودهنگام دستورالعمل جدید ظرف کمتر از یک هفته کاری حاکی از سردرگمی نهاد ناظر در سیاست‌گذاری و نظارت و مقررات‌گذاری به‌قاعده است. گاه هنگامی که مقام ناظر احساس می‌کند رشد این دسته از سهام بیش از حد شده با تغییر قوانین و اعمال محدودیت‌های بیشتر سعی در جلوگیری از این اتفاق دارد. وقتی هم که به‌دلیل محدودیت‌های اعلام شده، شاهد افت شدید ارزش معاملات بازارهای پایه است، با تسهیل قوانین سعی در تزریق خونی دوباره در رگ‌های این بازار دارد. این در حالی است که تغییرات مداوم قوانین موجب بی‌اعتمادی به قانون‌گذار و فرار سرمایه از بازار مذکور می‌شود. البته در این راستا قابل ذکر است که به‌دلیل هجوم سفته‌بازانه و غیرتحلیلی به سهام شرکت‌های حاضر در این بازار، قیمت‌ را در طیفی از این سهم‌ها به سطوحی فراتر از ظرفیت‌های عملی برده و شائبه تشکیل حباب مدت‌ها بر سر زبان‌ها افتاده است. غلبه این رویکرد از سوی تحلیلگران، ناظر بازار را به سمت اتخاذ راهکارهای دم‌د‌ستی و سهل‌الوصول سوق داد و در نهایت مجبور به تعدیل آن شد.