امروز از سکه ۵هزار ریالی یادبود بازار سرمایه رونمایی می‌شود
سه نگاه به نکوداشت ۵۰ سالگی بورس
در طول این ۵۰ سال، دانش سهامداران تغییرات محسوسی داشته و نهادهای بسیاری در دل بازار سرمایه شکل گرفته است. شرکت‌های کارگزاری، سبدگردان، مشاوره سرمایه‌گذاری، تامین سرمایه، بورس‌ها و کانون‌ها نهادهایی هستند که در بدو امر وجود نداشتند اما در طول این ۵۰ سال شکل گرفتند و اکنون خدمات مهمی را ارائه می‌دهند. با توجه به موارد مطرح شده، در آستانه ۵۰ سالگی این بازار هستیم. هر چند هنوز با رسیدن به معیارهای جهانی و بورس‌های بین‌المللی فاصله زیادی داریم، اما با پیشرفت‌های بسیار قابل‌توجهی در این نیم قرن همراه بوده‌ایم.امروز در حالی با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس کل بانک مرکزی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و برخی مسوولان بلندپایه نظام در سالن اجلاس سران، شاهد نکوداشت ۵۰ سالگی بازار سرمایه خواهیم بود که قرار است در حاشیه این مراسم از سکه ۵ هزار ریالی یادبود ۵۰سالگی بازار سرمایه رونمایی شود. با ابتکار رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و همراهی بانک مرکزی سکه یادبود ۵ هزار ریالی به مناسبت ۵۰ سالگی بازار سرمایه ضرب شده و امروز طی مراسمی از این سکه رونمایی می‌شود. در این راستا سید روح‌الله میرصانعی، دبیر کل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، سعید اسلامی‌بیدگلی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و بهادر بیژنی، جانشین رئیس سازمان بورس در امور بین‌الملل به ارائه دیدگاه‌های خود درخصوص بورس ۵۰ ساله پرداخته و معتقدند بازه زمانی فعلی بهترین زمان برای ورود یا توسعه ابزارهای نوین مالی به کشور باشد. در شرایط کنونی و برای حرکت به سمت توسعه اقتصادی باید از مسیر بازار سرمایه عبور کنیم. در واقع چنانچه بخواهیم اقتصادی شفاف و کارآ داشته باشیم راهی جز توسعه بازار سرمایه نداریم. این در حالی است که سازمان بورس علاوه بر توسعه بازار در حوزه داخلی، در حوزه بین‌الملل برنامه‌های مختلفی دارد که یکی از آنها معرفی بازار ۵۰ ساله ایران به سرمایه‌گذاران خارجی است. جزئیات بیشتر را در ادامه می‌خوانیم.
بررسی ورود ابزارهای نوین مالی
سید‌روح‌الله میرصانعی
دبیر کل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
گرچه تاریخ فعالیت بازار سرمایه کشورمان به قدمت بورس‌های بزرگ دنیا نیست اما اکنون در بهمن ماه سال 96 شاهد آن هستیم که نیم قرن از فعالیت در این بازار می‌گذرد و می‌توان گفت که این بازار دیگر نوظهور و نوپا نیست. در طول این 50 سال، دانش سهامداران تغییرات محسوسی داشته و نهادهای بسیاری در دل بازار سرمایه شکل گرفت. شرکت‌های کارگزاری، سبدگردان، مشاوره سرمایه‌گذاری، تامین سرمایه، بورس‌ها و کانون‌ها نهادهایی هستند که در بدو امر وجود نداشتند اما در طول این 50 سال شکل گرفتند و اکنون خدمات مهمی را ارائه می‌دهند.
خوشبختانه مسیر ورود محققان دانشگاه‌ها و تحصیلکرده‌های مالی به این بازار مرتفع شده و حتی بسیاری از استادان مطرح، خود صاحب منصب در ارکان و نهادهای این بازار هستند. نحوه استخدام اشخاص در نهادهای مالی نیز به گونه‌ای است که اکثر آنها یا مدارک حرفه‌ای تخصصی بازار سرمایه را دارند یا تحصیلکرده دانشگاه هستند. در چنین شرایطی شیوه معاملات سنتی خرید و فروش در این بازار دیگر پاسخگوی نیازهای سرمایه‌گذاران نخواهد بود.
متاسفانه شیوه فعلی معاملات در بورس‌های کشور کماکان شیوه خرید سهام، نگهداری و سپس فروش آن است. این نقیصه در بورس‌های کالایی کشور نیز وجود دارد و هنوز هم در این بورس‌ها معاملات فیزیکی بیشتر از معاملات ابزارهای مشتقه به چشم می‌خورند. به نظر می‌رسد بازه زمانی فعلی بهترین زمان برای ورود یا توسعه ابزارهای نوین مالی به کشور باشد. امکان پوشش ریسک برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کارتر، نزدیک شدن به بازارهای بین‌المللی و استفاده از ویژگی اهرمی بودن از دیگر مزیت‌های ورود این ابزارها است. در این خصوص می‌توان از معاملات آتی و آپشن روی سهام، کالاهای مختلف، شاخص بورس‌های اوراق بهاداری کشور نام برد که ورود و توسعه این ابزارها می‌تواند برای اشخاص مختلف با اهداف سرمایه‌گذاری متفاوت یا اهداف پوشش ریسک، مفید باشد. خوشبختانه کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار نیز این قراردادها را مطابقت شریعت پذیرفته و لازم است موانع اجرایی آن نظیر وجود نرم افزار مناسب معاملاتی یا عدم توسعه OMSها در زمینه معاملات ابزار مشتقه برطرف شود. دیگر ابزار مهم، قراردادهای contract for difference یا قرارداد مابه التفاوت است. قراردادهایی که بین «خریدار» و «فروشنده» منعقد شده و قیمت آن نیز بر اساس دارایی پایه تعیین می‌شود. شاخص، سهم یا قرارداد آتی کالا می‌توانند دارایی پایه آن باشند. این مدل قراردادها نیز می‌توانند در بورس‌های کالایی مورد استفاده قرار گیرند که البته این ابزار در معاملات بورس‌های اوراق بهادار نیز قابلیت تعریف و معامله را دارد. در بورس‌های اوراق بهادار در مقابل پرداخت کل مبلغ سهام می‌توان از این مدل قرارداد استفاده کرد و از اهرم آن بهره‌مند شد. یکی از ابزارهای مفید دیگری که می‌تواند بازار سرمایه کشور را از یک طرفه بودن نجات دهد معاملات فروش استقراضی است؛ معاملاتshort cell به دلیل اعطای قابلیت دو طرفه بودن می‌تواند موجب جلوگیری از تشکیل حباب قیمت و دستکاری در قیمت شود، ارزش ذاتی شرکت‌ها و سهام را مشخص کند، مسوولیت افزایش نقدشوندگی و کارآیی در بازار را برعهده گیرد، از وقوع بحران در بازار جلوگیری کند و در نهایت موجب کسب درآمد در شرایط صعودی و نزولی در بازار سرمایه شود. این مدل معامله قدمت بسیار زیادی دارد و ۳ قرن از ورود این ابزار به بورس‌های پیشرفته دنیا می‌گذرد. علاوه بر ابزارهای فوق که بر پایه علوم مالی تدوین شدند، ابزارهای دیگری نیز وجود دارد که در طول زمان نیاز به وجود آنها احساس شد. معاملات اجتماعی یا social trading یکی از این ابزارها است. این ابزار می‌تواند محک مناسبی برای تحلیلگران کشور باشد چرا که سهامداران به جای خرید سهام به‌صورت مستقیم یا خرید یونیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌صورت غیر‌مستقیم، می‌توانند پرتفوی اشخاص و تحلیلگران برتر بازار را خریداری کنند که قابلیت مناسبی برای آنها است.
به نظر می‌رسد اکنون که ۵۰ سال از فعالیت بازار سرمایه کشورمان می‌گذرد، فرصت مناسبی باشد تا همه ارکان بازار به ورود ابزارهای جدید و توسعه ابزارهای نوینی که قبلا وارد بازار شده کمک داشته و موانع اجرایی توسعه آنها را برطرف کنند.
تولد پنجاه سالگی؛ بزنگاه تاریخی
سعید اسلامی بیدگلی
دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران
ما در آستانه پنجاهمین سال فعالیت بازار سرمایه هستیم. پنجاه‌سال زمان اندکی نیست. بورس‌های بسیاری از کشورها از بورس ما جوان‌تر هستند. اما با وجود این عمر طولانی، بورس اوراق بهادار هنوز آن جایگاه بایسته را در اقتصاد کشور پیدا نکرده است. یکی از علل اصلی این موضوع را می‌توان در سیاست‌گذاری‌های کلان جست‌وجو کرد که اساسا بنیادی بانک‌محور داشته است. به ویژه در دو سه دهه گذشته که بخش بزرگی از تبلیغات و سیاست‌گذاری دولت به سمت فربه‌کردن بانک‌ها رفته، تاثیر این موضوع زیادتر بوده است.
از ابتدای انقلاب، بانک‌ها در یک دوره‌ای ملی بودند که همین امر تمام تمرکز دولت را مصروف شرکت‌های ملی یا دولتی می‌کرد. در این سال‌ها، دولت اساسا نگاه مثبتی به سرمایه‌گذاری نداشت و با اندیشه‌های چپ‌گرایانه‌ای که در سال‌های اول انقلاب جاری بود، بازار سرمایه به‌عنوان یک بازار و نهاد به نسبت لیبرال شناخته می‌شد. طبیعتا مواردی از این دست، فضا را برای رشد بازار سرمایه می‌گرفت. به همین دلیل موجودی که اکنون با آن مواجهیم به نظر یک موجود پنجاه‌ساله نمی‌آید.
به نظر می‌رسد با مشکلاتی که اکنون گریبان‌گیر اقتصاد کشور است به بازار سرمایه بیش از پیش نیازمندیم. از جمله این مشکلات، بی‌انضباطی نهاد دولت و حاکمیت است که بخش بزرگی از اقتصاد کشور را در تصرف دارد. موضوع دیگر، عدم شفافیتی است که در همه بخش‌های اقتصادی و در همه سطوح، چه در سطح اقتصاد شخصی، چه در سطح اقتصاد بنگاه‌ها و چه در سطح اقتصاد ملی وجود دارد. بالطبع این عدم شفافیت موجب ایجاد فساد دامنگیری شده که اکنون در همه اجزای اقتصادی کشور رسوخ کرده است. در این شرایط، راه ما برای حرکت به سمت توسعه اقتصادی از بازار سرمایه می‌گذرد. اگر بخواهیم اقتصادی شفاف و کارآ داشته باشیم راهی جز توسعه بازار سرمایه نداریم. در واقع بازار سرمایه است که ابزار لازم را در اختیار نهادهای قانونگذاری و نظارتی قرار می‌دهد تا اقتصاد به سمت شفافیت حرکت کند و تخصیص بهینه منابع در بخش‌های مختلف اقتصادی صورت بگیرد. بنابراین توسعه بازار سرمایه یک ضرورت ناگزیر است. در واقع، توسعه اقتصاد ایران با این مشکلاتی که اکنون با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند بدون اندیشه توسعه بازار سرمایه اساسا امکانپذیر نیست. طبیعتا بازار سرمایه در یک دوره‌هایی رشدهای بسیار زیادی داشته و در زمان‌هایی این رشد متوقف شده است. جالب اینجاست که ما هر گاه با مشکلی مواجه شده‌ایم این امکان وجود داشته که به واسطه وجود آن مشکل، به توسعه بازار سرمایه پناه ببریم؛ اما چون ذهن مدیران اقتصادی ما بانک‌محور بوده است، بیشتر سعی کرده‌ایم که به بازار پول کمک کنیم تا بازار سرمایه. من فکر می‌کنم اکنون در یک بزنگاه تاریخی هستیم و در وضعیتی که شبکه پولی ما با مشکلات خیلی جدی مواجه است و اقتصاد ایران با مساله عدم شفافیت و فساد روبه‌رو است، توسعه بازار سرمایه می‌تواند سرلوحه کار‌ها قرار بگیرد یا دست‌کم می‌توانیم بخش‌هایی از اقتصاد را که به لحاظ اقتصاد سیاسی، توان مقابله با آن را نداریم، به دست بازار سرمایه بسپاریم.
ذات شفاف بازار سرمایه با سلاح شفافیت با آن مبارزه می‌کند و این سلاح، با زور نهادی متفاوت و در عین حال کارآتر است زیرا چنین نهادهای ناکارآیی را در یک اتاق شیشه‌ای قرار می‌دهد و در نتیجه حرکت به سمت اصلاحات اقتصادی آسان‌تر می‌شود؛ ضمن اینکه فشارهای ناشی از این موضوع نیز در قالب شفافیت کاهش پیدا می‌کند. اما فارغ از این ضرورت، توسعه بازار سرمایه نیاز به ابزارها و نهادهای گوناگونی دارد. سال‌هاست که بحث کمبود ابزارهای مالی، به‌ویژه در حوزه مدیریت ریسک به‌عنوان یکی از موانع رشد و توسعه بازار، بین فعالان و تحلیلگران وجود دارد. همزمان این را هم باید گفت که ارکان بازار سرمایه نیز به اندازه ارکان بازار سرمایه کشورهای توسعه یافته پیشرفت نکرده‌اند. در این راستا کانون نهادهای سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه کشور تلاش کرده است که به جایگاه واقعی نزدیک شود و به رشد و توسعه بازار سرمایه کمک کند. فکر می‌کنم عملکرد یک سال گذشته به شدت در راستای تحقق این امر بوده است. این نهاد با برگزاری نشست‌های تخصصی، دوره‌های آموزشی سعی در ایفای نقش مطلوب یک نهاد سرمایه‌گذار در بازار داشته است. از دیگر فعالیت‌های این کانون کمک در حوزه قانونگذاری، کمک به تصمیم‌سازی تصمیم‌گیران اقتصادی، مذاکره، گفت‌وگو و مکاتبه با نهادهایی غیر از سازمان بورس و اوراق بهادار مثل بانک مرکزی، مجلس شورای‌اسلامی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است. همه این فعالیت‌ها برای این است که صدای فعالان بازار سرمایه و نیازهای بازار سرمایه به گوش تصمیم‌سازان اقتصادی و سیاسی کشور برسد.
معرفی بازار ۵۰ ساله ایران به سرمایه‌گذاران خارجی
بهادر بیژنی
جانشین رئیس سازمان بورس در امور بین‌الملل
بازار سرمایه ایران با 50 سال قدمت از قدیمی‌ترین بازارهای منطقه محسوب می‌شود و از اصالت برخوردار است. در این راستا سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه بین‌الملل برنامه‌های مختلفی دارد که یکی از آنها معرفی بازار 50 ساله ایران به سرمایه‌گذاران خارجی است.به‌طوری‌که سازمان بورس همیشه به علاقه‌مندان خارجی حضور در بازار سرمایه ایران یادآور شده که بازار ما از قدمت و پیشینه خوبی برخوردار است. همچنین عمر 50 ساله بازار منجر به محکم شدن ساختارهای بازار سرمایه کشور شده که نکته‌ای مهم برای سرمایه‌گذاران خارجی است. در این راستا یکی از تفاوت‌های مهم بازار سرمایه ایران با بازارهای مشابه همسایه، اصالت، قدمت و تجربه بورس ایران است.
بر این اساس سازمان بورس همواره با سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه ایران در تعامل دائم است.همچنین تمرکز سازمان بورس فقط برای جذب سرمایه‌گذار خارجی نیست؛ سازمان بورس علاوه بر سرمایه‌گذار خارجی، با همه افراد خارجی که قصد فعالیت در بازار سرمایه ایران اعم از تاسیس نهاد مالی، خرید اوراق یا ارائه مشاوره دارند، در تعامل است.به این ترتیب از زمان توافق برجام تا امروز حجم سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه کشور تقریبا سه برابر شده است. البته ماهیت سرمایه‌گذار ورود و خروج است به همین علت تغییرات جزئی در آمارها دیده می‌شود. اما به‌طور کلی ورود سرمایه‌گذار خارجی به بازار سرمایه افزایش قابل توجهی داشته است.
سازمان بورس از همه علاقه‌مندان خارجی برای فعالیت در بازار سرمایه ایران استقبال می‌کند؛ این فعالیت‌ها می‌تواند شامل سرمایه‌گذاری، مشاوره، مشارکت یا تاسیس نهاد مالی باشد. سازمان بورس به‌عنوان یک سازمان پاسخگو در برابر همه فعالیت‌های سرمایه‌گذاران خارجی و فعالان خارجی در بازار سرمایه احساس مسوولیت می‌کند.به عبارت دقیق‌تر سازمان بورس و اوراق بهادار به‌صورت جزئی‌تر و عملیاتی‌تر در مسیر بازار سرمایه بین‌المللی گام بر می‌دارد. در این راستابحث عضویت سازمان بورس در آیسکو به‌طور خیلی جدی پیگیری می‌شود. به‌طوری‌که جلسه بعدی این سازمان برای تبدیل عضویت ایران از عضویت پیوسته به عضویت عادی ماه مارس سال جاری در لندن برگزار خواهد شد و این موضوع یکی از پروژه‌های مهم در دست بررسی حوزه بین‌الملل خواهد بود.
ارسال نظر