براساس توافق بین بورس کالای ایران و اتاق بازرگانی بصره ایجاد شد
خوش‌بینی به راه‌اندازی بورس مشترک با عراق
برای مدت‌ها حضور در بازار عراق یکی از اولویت‌های مهم بورس کالای ایران بود و پیگیری‌های بسیاری در این خصوص انجام گرفت. سفرها و دیدارهای بسیار و عرضه محموله‌های صادراتی به مقصد عراق از جمله مواردی بود که اجرایی شد؛ اگرچه این تلاش‌ها آن گونه که باید و شاید به موفقیت‌های گسترده‌ای منتهی نشده است. امضای یادداشت تفاهم بین اتاق بازرگانی عراق و بورس کالای ایران می‌تواند گام تسهیل‌کننده مهمی در مسیر توسعه فعالیت‌های دوجانبه باشد که البته مهم‌ترین خروجی آن رونق روابط تجاری بخش خصوصی بین دو کشور خواهد بود. روز گذشته و در راستای توسعه همکاری‌های تجاری و بازرگانی میان دو کشور ایران و عراق و به منظور تسهیل مبادلات تجاری و ایجاد بازاری شفاف، مطمئن و کاهش ریسک و هزینه‌های مبادلاتی تجارت ایران و عراق، این تفاهم‌نامه امضا شد.
تغییرات مهمی در اقتصاد عراق و همچنین روابط دو کشور وجود دارد که در برخی از گفت‌وگوهای حاشیه‌ای بین تجار یا اظهارنظرهای غیررسمی قابل رهگیری است و اگر چند دقیقه با میهمانان عراقی به گفت‌وگو بنشینیم می‌توان به برخی از داده‌های جدید و اهداف این سفرها واقف شد. ایران در مسائل امنیتی کمک‌کار عراق بود و اگر عراق در روزهای سخت جنگ اقتصادی هم به کمک ایران بیاید ارتباطات دو کشور باز هم تقویت خواهد شد. به جز ایران، کشورهای همسایه عراق هم اغلب برای عراقی‌ها قابل اعتماد نیستند اگرچه این اظهارنظر را اغلب به زبان نمی‌آورند. عراق البته از قوانین تجاری بسیار منعطفی برخوردار است به طوری که قوانین نقل و انتقالات مالی برای منابع حاصل شده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی یا نقل و انتقال پول آن شاید از کشور امارات هم انعطاف‌پذیرتر باشد. این مزیت دو پتانسیل جدی را ایجاد می‌کند یکی این‌که به‌عنوان بستری برای ورود و خروج کالای مورد‌نیاز یا تولید ایرانی عمل کرده یعنی نقشی که دبی در سال‌های قبل ایفا کرده بود را به عهده بگیرد. دیگری آنکه به‌عنوان بستری برای سرمایه‌گذاری خارجی عمل کند و واحدهای تولیدی و صنعتی در کشورهای منطقه که به هر دلیل به مشکل برخورده‌اند یا با ضعف تقاضا روبه‌رو هستند واحدها و شرکت‌های خود را به این کشور منتقل کنند. در این جلسه یکی از حضار به صراحت عنوان کرد هم‌اکنون فضا برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌ها در عراق مهیاست ولی تا دو سال آینده فقط تجار اردنی همه این مزیت‌ها را درو کرده‌اند. نرخ بالای بیکاری در عراق نیاز به توجه جدی بر تولید و صنعت داخلی را الزام‌آور کرده است آن هم در شرایطی که دولت این کشور مدت‌هاست افزایش تعرفه واردات را برای اغلب کالاها مدنظر قرار داده است. همین موارد به معنی تغییرات جدیدی در بازار و اقتصاد عراق است که می‌تواند آینده متفاوتی را برای بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی رقم بزند.
حل دو چالش بازار عراق از مسیر بورس
حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران در ابتدای این نشست ضمن عرض خیر مقدم به حضار، گفت: بورس کالای ایران از سه سال گذشته و در پی آسیب‌شناسی بازار عراق، با دو چالش جدی تجار عراقی در مبادلات تجاری با سایر کشورها از جمله ایران روبه‌رو شد. چالش نخست، موضوع «استمرار عرضه» محصولات ایرانی برای بازار عراق است. در این خصوص همواره تجار یا تولیدکنندگان عراقی از استمرار عرضه یک محصول اطمینان نداشته و نمی‌توانند به‌طور دقیق برای تولید یا مصرف خود برنامه‌ریزی کنند. چالش دوم، «کیفیت محصول» است که هر دو این چالش‌ها می‌توانند در بورس کالا به‌عنوان بستری برای تسهیل مبادلات و خرید بدون واسطه عراقی‌ها از تولیدکنندگان ایرانی، برطرف شوند.وی اظهار کرد: در حوزه تسویه و تبادلات پولی نیز مشکلاتی وجود دارد اما با ایجاد سازوکار بورس برای مبادلات کالایی و تبادلات مالی، این موضوع تا حدود زیادی قابل رفع است.مدیرعامل بورس کالای ایران عنوان کرد: راه‌اندازی بورس کالایی مشترک با عراق از پیشنهادهایی است که زمینه مبادلات کالایی را در ساختاری نظام‌مند و رقابتی فراهم می‌کند تا عرضه‌های مستمر، کشف قیمت‌ها و موارد مربوط به تسویه مالی نیز با سهولت بیشتری رقم بخورد.
نوید بهبود تولید عراق با مبادلات کالاها در بورس
در ادامه ماجد موزان، نایب‌رئیس اتحادیه اتاق‌های بازرگانی عراق با استقبال از طرح‌های پیشنهادی بورس کالا برای توسعه روابط تجاری ایران و عراق گفت: شرایط اقتصادی عراق خاص است به‌طوری‌که عمده پول‌های کشور، صرف واردات می‌شود. از این رو ما به فکر رشد تولید و توسعه صنعت هستیم که ساختارمند شدن مبادلات کالایی از طریق بورس ایران، می‌تواند نوید تولید بهتر در عراق را بدهد.رئیس اتاق بازرگانی بصره افزود: عموما کالای زیادی وجود ندارد که از سوی عراق به ایران صادر شود به این ترتیب باید شرایطی مهیا شود تا کالاها و مواد مورد نیاز ایران به شکلی مطلوب و با کیفیت به عراق صادر شود که این مهم می‌تواند از طریق بورس کالای ایران محقق شود. موزان اظهار کرد: عراق به توان بالای اقتصادی ایران اطمینان دارد و با توجه به قرابت جغرافیایی دو کشور، اولویت عراق برای مناسبات تجاری، ایران است؛ از این رو از مسوولان اقتصادی و بورس ایران می‌خواهیم که وارد گود شوند و ما نیز عرصه را برای حضور آنها مهیا می‌کنیم.
۳ جذابیت بورس کالا برای تجار عراقی
در ادامه این نشست، سید‌حمید حسینی، دبیر کل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به جذابیت‌های بورس کالا برای تجار عراقی اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات اصلی تجار عراقی این است که تجار معتبر ایرانی را برای خرید محصولات نمی‌شناسند و مشاهده شده که اخلال در روند تجارت آنها به وجود می‌آید. از این رو بورس کالای ایران می‌تواند به معاملات دو طرف اعتبار ببخشد تا دیگر شاهد اختلافات تجاری در این حوزه نباشیم. وی افزود: موضوع بعدی این است که تجار عراقی به دلیل روبه‌رو شدن با برخی تجار غیر معتبر ایرانی، بر امضای قرارداد با تولیدکنندگان ایرانی اصرار دارند اما ارتباط آنها با تولیدکنندگان مد‌نظرشان دشوار است؛ این خلأ نیز می‌تواند در بستر بورس کالا که هر روز میزبان تولیدکنندگان معتبر ایرانی است، پر شود و تجار عراقی بتوانند با سازوکار مشخص محصولات ایرانی باکیفیت بخرند. حسینی به سومین جذابیت بورس کالا برای عراقی‌ها اشاره کرد و گفت: هزینه بالای مبادلات کالاها نیز دیگر معضل تجارت با عراق است. به‌طوری‌که نه تولیدکننده ایرانی و نه خریدار عراقی از قیمت مبادلات راضی نیستند؛ در این زمینه به تازگی شاهد بودیم محصولی که با نرخ ۱۴ دلار از تولیدکننده ایرانی خریداری شده با قیمت ۴۰ دلار به مصرف‌کننده عراقی رسیده که این موضوع بیانگر چند دست چرخیدن و وجود واسطه‌ها در این روند است. دبیر‌کل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق تاکید کرد: در این زمینه نیز اگر محصولات از مسیر بورس کالا مبادله شود، هم تولیدکننده ایرانی محصولش را با قیمت واقعی می‌فروشد و هم مصرف‌کننده عراقی نسبت به کشف قیمت و عادلانه بودن معاملات اطمینان پیدا می‌کند. حسینی در پایان گفت: موضوع دیگری که به نظرم می‌رسد این است که تابلوی بورس کالا را در بازار بصره و در مقابل دیدگان تجار عراق قرار دهیم تا آنها از قیمت محصولات مختلف صنعتی و معدنی، پتروشیمی و نفتی و کشاورزی ایران مطلع شوند و این موضوع می‌تواند شروع‌کننده تبادلات تجاری ایران و عراق از بستر بورس کالا باشد.
جزئیات تفاهم‌نامه
به گزارش «کالاخبر»، براساس تفاهم‌نامه امضا شده میان بورس کالای ایران و اتاق بازرگانی بصره، دو کشور برای راه‌اندازی بورس کالای مشترک بین ایران و عراق با هدف ایجاد شفافیت، سرعت و امنیت تجاری برای فعالان اقتصادی و بازرگانی دو کشور به تفاهم رسیدند.ایجاد شعبه بورس کالا در بغداد و در ادامه در اقلیم کردستان و نجف، تسهیل در ایجاد نهادهای کارگزاری مرتبط با فعالیت‌های بورس کالا در عراق و مشارکت بی‌واسطه بورس کالا در مناقصات دولتی عراق از دیگر محورهای این تفاهم‌نامه است.همچنین وزارت تجارت عراق و بورس کالای ایران برای ایجاد بستر اطلاع‌رسانی در رسانه‌های عراقی برای تشویق حضور تجار این کشور در بورس کالا در تهران و تامین اقلام مورد نیاز خود از این طریق نیز به تفاهم رسیدند. محور دیگر این تفاهم‌نامه، همکاری دو کشور برای ارائه تسهیلات تعرفه‌ای و گمرکی از مبدا بورس کالای ایران اعلام شده است.
براساس این گزارش، حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان بیستم اسفندماه سال گذشته برای نخستین بار به عراق سفر کرد. در همین راستا، شنبه ۱۷ فروردین ماه، نخست‌وزیر عراق، تهران را مقصد نخستین سفر منطقه‌ای خود قرار داد تا پیامی روشن و ملموس برای سایر کشورهای همسایه و متحدان فرامنطقه‌ای‌اش ارسال کند که ریشه‌های پیوند تهران و عراق گسستنی نیست. او دیروز در راس هیاتی بلندپایه متشکل از مقامات اقتصادی، سیاسی و نظامی به تهران سفر کرد تا توافقنامه‌های امضاشده میان دو کشور را که در سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق امضا شده است وارد مرحله اجرایی کند.
چرا عراق؟
در گذشته در سلسله گزارش‌هایی در «دنیای‌اقتصاد» به بررسی بازار عراق و مزیت‌های حضور اقتصادی در این کشور پرداختیم و هم‌اکنون با گذشت زمان می‌توان به صراحت عنوان کرد که موارد و پیش‌بینی‌های ذکر شده با دقت بالایی در حال تحقق است. از عراق در ادبیات اقتصادی بسیاری از کشورها به‌عنوان سرزمین فرصت‌ها یاد شده است. شاید تنها نقطه‌ای در جهان است که هم ثروت و درآمد دارد و هم تقاضای بزرگی را در ذات خود نهفته تا جایی که به جرأت می‌توان گفت این کشور اکثریت قریب به اتفاق درآمدهای ارزی و حتی دیناری خود را صرف واردات می‌کند. تولید فزاینده نفت خام در کنار رشد قیمت جهانی نفت به معنی افزایش درآمدزایی ارزی در این کشور است یعنی مزیت‌های وارداتی در این کشور هر روز در حال افزایش است. به‌عنوان مثال عراق شاید بیش از دو برابر ایران نفت صادر می‌کند ولی جمعیتی کمتر از نصف ایران دارد. تقاضای گسترده و نیاز به بازسازی‌های جدی یا سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی به معنی دنیایی از تقاضاست که باید از جایی تأمین شود. تنها سیمان است که اجازه ورود به بازار عراق را ندارد و سایر کالاها و حتی حامل‌های انرژی و مواد سوختی همگی به عراق وارد می‌شود.
هم‌اکنون تولید داخلی نفت در عراق از ۵/ ۴میلیون بشکه در روز عبور کرده و با توجه به رشد قیمت‌های جهانی، رسیدن به رکورد تاریخی این کشور یعنی تولید رقمی نزدیک به ۸/ ۴ میلیون بشکه در روز چندان دور از ذهن نیست. این در حالی است که سرمایه‌گذاری‌های عراق برای افزایش ظرفیت تولید که از سال‌های گذشته آغاز شده اگرچه با وقفه مواجه شده ولی باز هم اثرگذاری خود را از دست نداده است و از هم‌اکنون می‌توان به صراحت عنوان کرد که عراق به زودی به تولید بیش از ۵ میلیون بشکه و حتی نزدیک به ۶ میلیون بشکه در روز هم دست خواهد یافت. رقم هدف‌گذاری‌شده برای تولید نفت خام در این کشور بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون بشکه است که رسیدن به این اهداف بلندپروازانه چندان هم در دسترس نخواهد بود. البته هم هزینه‌های اکتشاف و هم هزینه‌های تولید نفت خام در عراق به دلیل ویژگی‌های فنی و استفاده از ذخایر متعارف و بعضاً بکر به همراه (ستون) فشار بالای مخزن به نسبت سایر نقاط جهان به نسبت کمتر است که این ویژگی را باید جدی گرفت یعنی چشمه نفت عراق به این زودی‌ها نمی‌خشکد و حتی فوران خواهد کرد.
هم‌اکنون جمعیت عراق بیش از ۳۸ میلیون نفر است و هر سال بیش از یک میلیون نفر به این رقم اضافه خواهد شد. با توجه به جوان بودن جمعیت این کشور احتمال رشد سریع‌تر جمعیت در سال‌های آینده هم وجود دارد. این یعنی تقاضای بالقوه در این کشور نه تنها بالاست و بالا می‌ماند، بلکه با شتاب فزاینده‌ای افزایش خواهد یافت. البته ایران هم بیشترین مرز جغرافیایی (زمینی) خود را با عراق دارد که به مزیت‌های صادراتی ایران به این کشور افزوده است تا جایی که هم‌اکنون می‌توان گفت ایران نه تنها اولین شریک تجاری عراق به شمار خواهد آمد، بلکه از هم‌اکنون اقتصاد دو کشور در هم تنیده شده است. هدف‌گذاری مراودات اقتصادی ۲۰ میلیارد دلاری رقمی است که آینده اقتصاد دو کشور را در هم تنیده خواهد کرد، اگرچه هم‌اکنون نیز می‌توان گفت که دو اقتصاد ایران و عراق مکمل یکدیگر بوده و هستند. آینده اقتصادی منطقه را باید در بازاری تحلیل کرد که از یکسو از شرق ایران (و شاید شهر هرات) آغاز شده و از سوی دیگر پس از در برگرفتن عراق به سواحل دریای مدیترانه و بنادر لاذقیه و طرطوس خواهد رسید. در آینده این ادعا بیشتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
سابقه تلاش‌های بورس کالا برای حضور در بازار عراق
تشکیل کارگروه ویژه برای حضور در بازار عراق، دو سفر هیات اعزامی بورس کالا به عراق و بررسی‌های میدانی و همچنین دیدار با مسوولان ایرانی و عراقی در این کشور و همچنین آغاز به کار معاملات صادراتی به مقصد عراق اقدامات رسانه‌ای شده بورس کالا برای حضور واقعی در بازار عراق است. به‌عنوان نمونه در کنفرانس بررسی توانمندی‌های مشترک اقتصادی ایران و عراق که سال گذشته برگزار شد؛ مدیرعامل بورس کالا از ۳ رویکرد اصلی برای حضور در این بازار سخن گفته بود که عبارت بودند از: حضور دفتر کارگزاران بورس کالای ایران در عراق، تاسیس دفتر نمایندگی بورس کالای ایران در این کشور و همچنین تاسیس بورس کالای مشترک. این در حالی بود که دکتر حامد سلطانی‌نژاد در این نشست تخصصی اعلام آمادگی کرد که بورس کالای ایران از هر‌گونه حمایت برای تاسیس بورس کالای عراق دریغ نخواهد کرد.
این موارد در کنار بسیاری از تلاش‌های پیدا و پنهان بورس کالا برای توسعه فعالیت‌های تجاری و حتی صنعتی بین دو کشور ایران و عراق به خوبی نشان می‌دهد که عزم این بازار رسمی برای توسعه روابط جدی است ولی تاکنون به جز چند محموله مورد معامله، اتفاق خاص دیگری نیفتاده است. البته این واقعیت را باید در شرایطی در نظر بگیریم که تحریم‌های آمریکا، محدودشدن کانال‌های ارزی برای روابط دوجانبه و چندجانبه تجاری و همچنین افزایش جدی قیمت دلار در کنار بخشنامه‌های ابلاغی مختلف و متنوع دولتی موجب شد تا هزینه بسیاری به بورس کالا وارد شود و بخش مهمی از توانمندی‌های این بازار رسمی از توجه به بورس کالا، به سمت اولویت‌های دیگر منحرف شود. این در حالی است که امضای این قبیل یادداشت تفاهم‌ها یا حضور نمایندگان بورس کالا در نشست‌های تخصصی نشان می‌دهد که هنوز بحث حضور مستقیم این بازار رسمی در کشور عراق جزو اولویت‌های بورس کالا به شمار رفته و می‌تواند باز هم در متن اصلی فعالیت‌ها قرار بگیرد.
اما از واقعیت‌ها نیز نمی‌توان غافل شد؛ آخرین تلاش‌های واقعی بورس کالا برای حضور در بازار عراق به اوایل سال گذشته باز می‌گردد و پس از بهار ۹۷، تلاش‌های بزرگی برای حضور در این بازار تجربه نشد. این مطلب به این معناست که حتی قبل از تحریم‌ها یا روزهای آغازین تحریم که مناقشات تجاری و بحران ارزی به شدت ماه‌های اخیر نبوده است؛ زمانی ایده‌آل برای توسعه روابط از دست رفت و این فرصت دیگر هیچ‌گاه باز نمی‌گردد. البته هنوز هم چندان دیر نشده است و تلاش‌ها برای افزایش ارتباطات تجاری بین دو کشور از بستر بورس کالا می‌تواند به موفقیت‌های بزرگی بدل شود.
ارسال نظر