در گفت وگوی «دنیای اقتصاد» با مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا بررسی شد
سرعت‌گیرهای بازار آتی زعفران
ویژگی‌های فنی معاملات زعفران نکته‌ای است که در بسیاری از تحلیل‌ها مغفول مانده و شاید همین ابهام و غفلت‌ها به مخابره خبرها و تحلیل‌های مختلفی منجر شده که واقعیت‌های این بازار را با تردید و ابهام همراه ساخته است. شائبه تأثیرپذیری کامل بازار زعفران از نوسان قیمت دلار و فراموشی ویژگی‌های فنی و رخدادهای جانبی مؤثر بر این بازار از این قبیل موارد است اگرچه در نهایت شاهد نوسان جدی نرخ و البته داده‌های متناقض بسیاری در این بازار هستیم. تجربه نشان داده است که بازار در نهایت مسیر درست را تشخیص داده و در همین مسیر حرکت خواهد کرد. اگر به ویژگی‌های فنی بازار آتی زعفران توجه نکنیم نگرانی‌هایی جدی برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای ایجاد خواهد شد.
همین موارد موجب شد تا در گفت‌وگویی با اکبر میرزاپور مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا به بررسی رخدادهای موجود در بازارهای نقدی و آتی زعفران و همچنین رویکردهای توسعه در بازارهای فیزیکی و مشتقه بورس کالا بپردازیم. در ابتدای این گفت‌وگو میرزاپور درخصوص نوسان قیمت آتی زعفران و رخدادهای مؤثر بر نوسان قیمت‌ها به دو سیگنال اصلی در تعیین قیمت‌های آتی زعفران یعنی قیمت در بازار فیزیکی و انتظارات آینده بازار اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین و ساد‌ه‌ترین سیگنال تأثیرگذار بر بازار آتی زعفران؛ نرخ‌های موجود معاملاتی در بازار فیزیکی است که هم‌اکنون در ارقام جذابی قرار دارد اگرچه روند افزایشی قیمت‌ها نیز در همین بازار در ماه‌های گذشته قابل رهگیری است. این سیگنال خود یکی از دلایل اصلی بالابودن قیمت‌ها در بازار آتی است. این در حالی است که ذهنیت افزایشی در بازار فیزیکی خود به معنی ایجاد انتظارات برای افزایش قیمت‌ها در بازار آتی ایفای نقش کرده و البته در کنار آن انتظارات ارزی اما به‌صورت حداقلی نیز مشاهده می‌شود. البته بازار زعفران را اغلب یک بازار صادراتی در نظر می‌گیریم که موجب شده تا ذهنیت‌های دلاری به چشم بیاید ولی الزاما برآورد ذهنیت‌ها از نوسان قیمت دلار، عامل رشد قیمت‌های انتظاری در بازار نقدی و آتی زعفران نیست و بحث پیمان‌سپاری ارزی یا تعدیل مشکلات پیش‌روی صادرات و به پایان رسیدن فصل برداشت هم مطرح می‌شود. حتی در برخی از اظهارنظرهای رسانه‌ای نیز قیمت‌های بالایی برای زعفران مطرح می‌شود که تنها به‌عنوان یک گمانه‌زنی می‌توان به آن توجه کرد.
وی در ادامه عنوان کرد: به رغم ذهنیت‌های مختلف، شرایط کلی در بازار آتی تنها از فراز و فرود نرخ‌های صادراتی حکایت نمی‌کند. به‌عنوان یک نمونه مشخص هم‌اکنون زمان تحویل فیزیکی سررسید آبان‌ماه ( ۱۴ آبان) تقریبا فرارسیده است و شاهد هستیم همچون روال عمومی در بازارهای آتی، نزدیک‌شدن قیمت‌های آتی به قیمت‌های نقدی به وضوح خودنمایی می‌کند. به‌صورت دقیق‌تر در این بازار قیمت گواهی سپرده کالایی به قیمت‌های نقدی به‌شدت به هم نزدیک شده است. این نکته خود به معنی کاهش قیمت‌ها در سررسید آبان به نسبت قیمت‌های آتی دی‌ماه است.
میرزاپور درخصوص دورنمای قیمت‌ها در چارچوب بازارهای آتی عنوان کرد: در شرایط فعلی قیمت‌های پیش‌روی بازار زعفران قابل پیش‌بینی نیست. هم‌اکنون قیمت‌ها در بازار آتی به نسبت بالاست ولی انتظارات قیمتی در بازار هم افزایش یافته است تا جایی که برخی کشاورزان حتی از فروش محصولات خود در بازار آتی با نرخ‌های موجود هم استقبال نمی‌کنند. البته باید به صراحت عنوان کرد که ارائه دورنمای قیمت‌ها در آینده دیگر به پیش‌بینی نیاز ندارد و حالتی شبیه به پیشگویی پیدا کرده است. این در حالی است که شرایط گذشته در معاملات و قیمت‌ها نشان داده که بازار درست پیش‌بینی می‌کند.
تفاوت‌های دو سررسید آبان و دی ماه
مدیرتوسعه بازار فیزیکی بورس کالا در مورد فاصله قیمتی بین آتی آبان و دی‌ماه عنوان کرد: آتی آبان همان‌گونه که به آن اشاره کردیم به سررسید خود بسیار نزدیک شده یعنی قیمت‌های آتی با نقدی تقریبا به هم رسیده‌اند و از شرایط عمومی در بازارهای آتی فاصله گرفته است. این مطلب در مورد بازار آتی دی‌ماه کاملا متفاوت است و واقعیت‌های بازار آتی را دقیق‌تر نشان می‌دهد. به‌صورت کلی بازار آتی دی‌ماه هم‌اکنون از ویژگی‌های کلی همچون ارزش زمانی پول، وجود پتانسیل پیش‌بینی قیمت‌ها، تأثیرگذاری انتظارات و همچنین بلندپروازانه بودن پیش‌بینی‌ها برخوردار است اگرچه از ویژگی‌های فنی مهمی نیز برخوردار شده است.
در مورد سررسید آبان‌ماه و با توجه به واقعیت‌های فنی در بازار محصولات کشاورزی همچون تغییر در ویژگی‌های کیفی؛ هم‌اکنون زمان تحویل فیزیکی این سررسید و همچنین گواهی سپرده آبان‌ماه فرارسیده است و به‌صورت دقیق‌تر هم‌اکنون زمان خرید یا صادرات سررسید آبان‌ماه فرارسیده و دقت در ویژگی‌های فنی زعفران همچون بو، رنگینگی و رطوبت آن نیز همین مطلب را نشان می‌دهد. از سوی دیگر برای سررسید دی‌ماه شرایط کاملا متفاوت است. مدتی است که گواهی سپرده کالایی دی‌ماه آغاز به کار کرده و این محموله‌ها بهترین شرایط را برای نگهداری دارند. به‌صورت دقیق‌تر اگر زمان صادرات سررسید آبان‌ماه فرارسیده، هم‌اکنون بهترین زمان برای نگهداری سررسید دی‌ماه است بنابراین مهاجرت سرمایه‌ها به سررسید دی‌ماه یا گواهی سپرده دی‌ماه منطقی به نظر می‌رسد که ناخودآگاه با برتری تقاضا بر عرضه‌ها شاهد رشد قیمت‌ها خواهیم بود.
وی در ادامه به یکی از دلایل اصلی محدودیت قیمتی در سررسید آبان‌ماه نیز اشاره کرد و گفت: شاید سرعت‌گیر اصلی یا پاشنه آشیل نوسان نرخ و جذابیت معاملات در سررسید آبان‌ماه یا بازار فیزیکی در روزهای اخیر بحث پیمان‌سپاری ارزی باشد که به کاهش محسوس جذابیت صادرات به‌صورت گسترده و رسمی بدل شده است و البته بازار هم به این ویژگی مهم واقف است. این در حالی است که بازار شاید به این می‌اندیشد که در هفته‌ها و ماه‌های آینده این محدودیت‌ها به هر شکل ممکن به تعادل خواهد رسید و بنابراین پتانسیل تجربه قیمت‌های بالاتر چندان هم دور از ذهن نخواهد بود یعنی رشد قیمت‌ها برای سررسید دی‌ماه الزاما به دلیل ذهنیت بازار از افزایش قیمت دلار نخواهد بود.
ابزارسازی برای معاملات آتی زعفران در بورس کالا
میرزاپور در مورد تلاش‌ها برای گسترش معاملات محصولات کشاورزی و ابزارهای مالی عنوان کرد: هم‌اکنون معاملات پوشال زعفران (معمولی) هم راه‌اندازی شده و در تلاش هستیم تا معاملات شمش طلا و پسته را تقویت کرده و ابزارهای مالی متناظر با آن را راه‌اندازی کنیم. برنامه‌ریزی‌ها برای راه‌اندازی قراردادهای آتی صندوق‌های طلا هم انجام شده و در مسیر عملیاتی‌شدن قرار گرفته است.
وی در مورد معاملات ذیل ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی نیز عنوان کرد: معاملات جو و ذرت همچون گذشته انجام خواهد شد؛ در استان کرمانشاه فصل برداشت ذرت شروع شده ولی در استان‌های فارس، کرمان و خوزستان هنوز آغاز نشده است. به نظر می‌رسد میزان تولید همچون سال قبل باشد یعنی می‌توان به‌صورت تئوریک حجم معاملات سال گذشته را مطرح کرد ولی با توجه به اختلاف قیمت‌ها در بازار آزاد به نسبت سال گذشته و با توجه به الزامات قانونی درخصوص قیمتگذاری و شرایط معاملات احتمالا تغییراتی در شرایط معاملاتی را شاهد خواهیم بود ولی این احتمال نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری دارد.
در نبود آتی سکه؛ آتی زعفران جای خود را بین سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر باز کرده است؛ اگرچه این بازار هم از نوسان وجه تضمین در امان نبوده و اما و اگرهای بازار سکه، در این بازار هم در حال خودنمایی است. نقد به ساز و کارهای این بازار در چارچوب دستورالعمل‌های ابلاغی و مخصوصا همان نوسان وجه تضمین یا تغییر در ابزارهای اهرمی هنوز هم پابرجاست ولی نقطه مثبت در این بازار آتی صادرات محور بودن زعفران است، یعنی در نوسان قیمت‌ها و دقیق‌تر رشد نرخ‌های معاملاتی، شاهد تقویت قیمت‌های صادراتی هستیم که در نهایت منافع بیشتری را نصیب اقتصاد ایران و مخصوصا تولیدکنندگان واقعی خواهد کرد. می‌توان گفت که در این معاملات آتی، منافع بیشتری برای اقتصاد کشور حاصل خواهد شد و حداقل خروجی آن کاهش آزادی عمل واسطه‌گری است.
نوسان قیمت‌ها در هفته‌های اخیر
برای بررسی بازار آتی زعفران و نوسان نرخ‌ها باید به چند نکته مهم توجه کرد. هم‌اکنون جذابیت معاملات آتی با سررسید آبان‌ماه به نسبت به پایان رسیده و تا زمان تحویل آن فاصله‌ای باقی نمانده است. همین مطلب به معنی آن است که از روزهای آینده تنها یک سررسید قدرتمند در بازار آتی زعفران قابل معامله است و تمامی معامله‌گران در سررسید دی‌ماه تجمیع خواهند شد. با توجه به فعالیت محدود اوراق سپرده کالایی زعفران که این سررسید معاملاتی را پوشش دهد، از این پس می‌توان با افزایش حجم داد و ستد در اوراق سپرده و همچنین گشایش موقعیت‌های معاملاتی بیشتر، به توانمندی‌های این بازار و افزایش حجم معاملات خوش‌بین بود. این در حالی بود که سررسید آبان‌ماه با نزدیک شدن زمان تحویل آن دیگر کارآیی پیشین را نداشت و همان‌گونه که در نمودارها قابل رهگیری است با کاهش جدی جذابیت معاملاتی، افت نسبی حجم داد‌و‌ستد و نزدیک‌شدن قیمت‌های آتی به نقدی روبه‌رو شد. به‌صورت دقیق‌تر قیمت‌های آتی آبان در هفته‌های اخیر ملاک درستی برای مقایسه قیمت‌های آتی دی‌ماه نیست و بهتر است قیمت‌های آبان با قیمت‌های نقدی و سپرده کالایی مورد مقایسه قرار بگیرد.
موارد فوق به این معنی است که باید رخدادهای آتی را تنها از مسیر سررسید دی‌ماه یا آخرین اوراق سپرده کالایی رهگیری کنیم. آخرین قیمت‌ها در بازار سپرده کالایی زعفران نگین بورسی با نماد زعفران۹۷۱۱ نگین زرین (پ) یا زعف۹۷۱۱پ۰۵، ۱۳ هزار و ۶۸۷ تومان در هر گرم با صف خرید همراه بود و این به معنی آن است که قیمت نقدی زعفران برای محموله‌هایی که امکان نگهداری در هفته‌ها و چند ماه آینده را دارد هم در سطوح بالایی قرار داشته و گویا هنوز هم با صف خرید پیشین میل به رشد قیمت دارد. این عدد معاملاتی برای یک داد‌و‌ستد فیزیکی در شرایطی به ثبت می‌رسد که آخرین قیمت آتی زعفران برای سررسید آبان‌ماه ۸ هزار و ۸۵۱ تومان در هر گرم نرخ‌گذاری شده است. این مطلب دقیقا تفاوت نرخ بین دو کالای مشخص است که نشان می‌دهد ویژگی‌های فنی آنها با یکدیگر تفاوت دارد.از سوی دیگر قیمت نقدی زعفران سپرده کالایی در نماد زعفران۹۷۰۸نگین زرین که زمان سررسید آن نزدیک است هم نزدیک به ۹ هزار تومان در هر گرم است. این موارد نشان می‌دهد که رخدادهای جانبی در بازار زعفران بسیار مهم‌تر از داده‌هایی است که در بازارهای آتی مشابه همچون سکه طلا در گذشته مورد معامله قرار می‌گرفت.
اعتقاد عمومی به این معنی که بازار واقعیت‌های قیمتی و دورنمای نرخ را نشان می‌دهد به‌صورت کلی درست است ولی اینکه آیا بازار آتی هم از این ویژگی مهم به‌صورت قطعی برخوردار است یا خیر نکته دیگری است که باید به آن به‌صورت مجزا پرداخت. باز‌هم باید عنوان کرد که قیمت‌های آتی به هیچ‌عنوان از هیچ قطعیتی برخوردار نیستند و یقین به رشد قیمت نقدی و رسیدن به قیمت‌های آتی تنها یک احتمال است و اجرایی شدن آن قطعی نیست. به‌عنوان یک نمونه مشخص بهای زعفران آتی برای سررسید آبان‌ماه در اواخر تابستان و اوایل پاییز بیش از ۱۵ هزار تومان قیمتگذاری شد ولی هیچ‌گاه بازار نقدی به این نرخ نرسید و به احتمال بسیار زیاد برای این سررسید چنین قیمتی به ثبت نمی‌رسد. این واقعیت پیش‌روی ماست و می‌توان باز‌هم عنوان کرد که بازار آتی بازاری برای نشان‌دادن انتظارات است و رسیدن قیمت‌های نقدی به قیمت‌های آتی تنها یک احتمال به‌شمار می‌رود. این در حالی است که بازار زعفران با بازار آتی سکه اختلافاتی عمیق دارد و تغییر ویژگی‌های فیزیکی زعفران به این معنی است که با گذشت زمان تغییر این ویژگی‌ها بر نرخ‌ها و زمان نگهداری آن مؤثر خواهد بود، یعنی قیمت‌ها بر این مبنا به‌صورت ذاتی تغییر می‌کند.
تمامی موارد فوق به این معنی است که هم‌اکنون بازار آتی زعفران در یک شرایط پیچیده قرار دارد. از یکسو شاهد رشد قیمت‌های نقدی این کالا هستیم و قیمت‌های آتی هم از این رشد نرخ حمایت می‌کند. از سوی دیگر قیمت زعفران برای سررسید تحویل فیزیکی هم در بازار آتی و هم اوراق سپرده کالایی چندان جذاب نیست و از کاهش محسوس شتاب رشد قیمت‌ها برخوردار شده است. بهتر است برای دورنمای قیمت زعفران زمان دقیقی را انتخاب کنیم زیرا هرقدر که به زمان تحویل نزدیک‌تر شویم، کیفیت کالا تغییر کرده و میل به فروش و صادرات و کاهش جذابیت نگهداری را شاهد خواهیم بود. با توجه به تجربه سررسید آبان ماه؛ بهتر است بهترین زمان معامله آتی دی‌ماه را آذر سال جاری بدانیم یعنی این بازار اوج نوسان خود را در این زمان تجربه خواهد کرد و پس از آن باز‌هم شرایط احتمالا تغییر کرده و به قیمت‌های نقدی با فرض تغییرات فنی نزدیک‌تر خواهد شد. در مورد دورنمای قیمت دلار هم هیچ اظهارنظر قاطعی در دسترس نیست و حتی اگر قرار باشد که جرقه‌ای از رشد قیمت آتی زعفران به دلیل نوسان قیمت ارزها به ثبت برسد، همین روزها باید منتظر آن باشیم. درخصوص حذف پیمان‌سپاری ارزی نیز خبر موثقی مخابره نشده و بهتر است تجار خود را برای پذیرش همین شرایط آماده کنند.
با توجه به این موارد می‌توان گفت که دورنمای بازار پیچیده‌تر از چیزی است که به‌نظر می‌رسد، اگرچه روند افزایشی قیمت‌ها در کوتاه‌مدت شاید بتواند ادامه داشته باشد ولی جریان غالب در بازار برای آینده هم مبهم است و هم نگران‌کننده زیرا مشخص نیست که چه آینده‌ای را باید انتظار داشت. قیمت‌ها اگرچه در هفته‌های قبل برای سررسید دی‌ماه حتی تا ۲۳ هزار و ۸۰۰ تومان نیز افزایش یافت ولی جرقه‌های رشد نرخ به‌قدری نبود که باز‌هم این رکوردهای قیمتی را پدید آورد. این نکته را باید در روزهای آینده مورد بررسی قرار داد زیرا اگر شاهد رشد مجدد قیمت‌ها در بازار آتی نباشیم احتمالا خوش‌بینی‌های بعضا هیجانی چندان هم پتانسیلی برای تحقق نداشته باشد. از سوی دیگر آخرین سپرده کالایی زعفران از قیمت ۱۰ هزار تومان به‌زودی به قیمت ۱۳ هزار و ۶۰۰ تومان رشد کرده که نشان می‌دهد بسیاری از خریداران در حال بازگشایی موقعیت‌های آتی هستند؛ یعنی زعفران را بین ۱۰ تا ۱۳ هزار و ۶۰۰ تومان خریداری کرده و احتمالا در بازار آتی نزدیک به ۲۰ هزار تومان می‌فروشند.اگر این روند ادامه یابد شاهد رونق معاملاتی در بازارها هستیم و اگر همین روند تداوم یابد قیمت‌ها در بازار واقعی هم افزایشی خواهد شد ولی اگر بازار فیزیکی از این رویکرد کلی قیمتی که البته شاید شائبه بازارسازی را در ذات خود نهفته داشته باشد، تبعیت نکند یک نگرانی بزرگ در این بازارها ایجاد خواهد شد. احتمالا این شرایط در هفته‌های آینده شفاف‌تر خواهد شد.
ارسال نظر