بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از عملکرد بورس و بازار محصولات پتروشیمی نشان می‌دهد
کاهش مداوم قیمت در سه هفته
تداوم افت نرخ یا تغییر فاز بازار در روزهای آینده به نگرانی‌های موجود در این بازار افزوده است. اگرچه موجودی انبارها به نسبت بالاست و بسیاری از خریداران ترجیحا از بازار آزاد مواد اولیه خود را تامین می‌کنند تا بورس کالا و همین مطلب یعنی برتری عرضه بر تقاضا که خود مهم‌ترین دلیل کاهش نرخ بوده و شاید در روزهای آینده نیز نقش‌آفرینی کند اگرچه تضمینی برای تداوم این شرایط وجود ندارد. هنوز جو روانی حاکم بر بازار از کاهش قیمت‌ها حمایت می‌کند و تا زمانی که این سیگنال از مسیر قیمت دلار و سکه با تغییری جدی همراه نشده باشد به معنی بی‌اثر بودن یکی از مهم‌ترین داده‌های افزایشی قیمت‌ها در بازار است.
شرحی بر رخدادهای هفته قبل در بازار پلیمرها
زمان مهمی در تاریخ معاملات بازار آزاد پلیمرها تجربه شد آن‌هم در شرایطی که یک هفته کاهشی مهم در بازار به ثبت رسید و البته این روند نزولی را می‌توان تداوم کاهش قیمت‌های پیشین در این بازار به شمار آورد. به‌صورت دقیق‌تر ۳ هفته شاهد روند کاهش قیمت‌ها در بازار پلیمرها بودیم و به جز چند جرقه مقطعی، رخداد مهم قیمتی در این بازار به ثبت نرسید. این نکته به این معنی است که طولانی‌ترین دوره افت قیمت‌ها در ماه‌های اخیر محقق شد و البته قیمت‌ها نیز از التهاب پیشین فاصله گرفت. این روند یعنی در روزهای پایانی هفته گذشته یکی از کمترین نرخ‌ها در بسیاری از بازارهای پلیمری ثبت شد که به صراحت از برتری عرضه بر تقاضا حکایت دارد.
اگر دلیل اصلی افت قیمت‌ها را برتری عرضه بر تقاضا به شمار آوریم، مهم‌ترین دلیل این کاهش نرخ را می‌توان در بالابودن عرضه‌های پلیمرها در بورس کالا در دو هفته منتهی به ۴ مهرماه دانست که دو آن دو هفته یعنی هفته پایانی شهریورماه و هفته ابتدایی مهرماه حجم معاملات بیش از ۷۲ هزار و ۴۰۰ و ۷۴ هزار و ۵۰۰ تن بود. این نکته نشان می‌دهد که بازار به رغم تمام رخدادهای احساسی و خریدهای هیجانی، هنوز هم به روال عمومی عرضه در بورس کالا خوش‌بین است و نبض بازار آزاد پلیمرها هنوز هم در بورس کالای ایران می‌تپد. البته این تمام ماجرا نبود ولی ذات تاثیر پذیری بازار پلیمرها از حجم عرضه و تقاضا باز هم در این خصوص اثبات شده است.
در روزهای گذشته ذات برتری عرضه بر تقاضا مشهود است یعنی بازار با کالاهایی بیش از تقاضای موجود روبه‌رو است و تا زمانی که این شرایط ادامه داشته باشد، باز هم شاهد کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد هستیم ولی این روند با اما و اگرهایی روبه‌رو است.
در روزهای ذکر شده قیمت دلار هم در فاز کاهشی قرار داشته و از آن مهم‌تر ترس از کاهش بیشتر قیمت‌ها و حتی عدم رشد این نرخ خود به معنی سرعت‌گیر بسیار مهمی در بازار پلیمرها ایفای نقش کرده اگرچه اوج تاثیرگذاری آن را باید در تغییر جو روانی خرید در بازار به شمار آورد. در شرایط فعلی کمتر خریدار قدرتمندی به سمت خرید ترغیب می‌شود و البته این امر به کاهش موجودی انبارهای واحدهای تولیدی نیز منجر شده است. این سیگنال خود به معنی آن است که فاز روانی رشد قیمت‌ها هم‌اکنون به فاز کاهش نرخ تبدیل شده اگرچه افت قیمت‌ها همیشه از رشد نرخ زمانبرتر است.
نکته دیگر تداوم سختگیریهای صادراتی است که یک تقاضای بزرگ را از بازار حذف می‌کند یا دقیق‌تر کاهش می‌دهد. این سختگیریهای صادراتی هم بر صادرات محصولات تاثیرگذار بوده و هم بر صادرات مواد خام ولی درخصوص محصول نهایی این سختگیری‌ها می‌تواند اهمیت بیشتری داشته باشد و البته جذابیت‌های صادرات مواد خام از بستر بازار آزاد را هم محدود می‌سازد. حال در شرایطی که قیمت دلاری برخی پلیمرها بالاتر از نرخ ارز در بازار ثانویه است ناخودآگاه یک سرعت‌گیر بسیار بزرگ در برابر صادرات مواد اولیه و فرآورده‌ها ایجاد می‌شود که خود به یکی از سرعت‌گیرهای بازار مواد اولیه بدل شده است.
نکته دیگر در واقعیت‌های حمل و نقل و انبارداری است. با برطرف شدن بسیاری از مشکلات حمل و نقل جاده‌ای پتانسیل تزریق کالا به بازار تقویت شده یعنی بازار داخلی به نسبت گذشته از تغذیه بیشتری برخوردار شده و همین داده به تداوم کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد کمک بزرگی کرده است. از سوی دیگر این داده مهم بیش از گذشته؛ در هفته قبل خودنمایی کرد ولی هنوز اثرات آن به‌صورت کامل بروز نکرده است. به‌صورت ساده‌تر روزهای ابتدایی هفته جاری باید شاهد نقش‌آفرینی اصلی این داده در بازار آزاد باشیم. تلاش شرکت‌های پتروشیمی برای تخلیه انبارهای خود از محصولات تولیدی نیز به این روند کمک کرد یعنی می‌توان انتظار داشت که از هم‌اکنون موجودی انبارها در بازار داخلی آرام آرام افزایش یابد اگرچه این روند به دلیل خروج محصولات از پتروشیمی‌ها تنها برای چند روز آینده معتبر خواهد بود. از سوی دیگر سختگیریهای نظارتی نیز به‌صورت نانوشته‌ای کاهش یافته و البته با افت قیمت‌ها در بازار آزاد این مطلب توجیه دارد.
تغییر فصل و کاهش انتظاری تقاضا در برخی گریدهای پلیمری در کنار محدودیت‌های نسبی صادراتی در روزهای اخیر به عراق به دلیل مناسبت‌های مذهبی نیز داده دیگری است که در بازار نقش‌آفرین بوده اگرچه بارش‌های فصلی نیز بر روند حمل‌ونقل بی‌تاثیر نخواهد بود.
از سوی دیگر در بازارهای جهانی شاهد یک روند نزولی قیمت‌ها بودیم و با توجه به افت محسوس قیمت نفت خام و خوراک مایع شرکت‌های پتروشیمی، هنوز هم پتانسیل افت بیشتر قیمت‌های جهانی وجود دارد زیرا هزینه تولید به نسبت کاهش یافته ولی ذات عرضه و تقاضا در بازارهای بین‌المللی را نمی‌توان نادیده گرفت. این سیگنال هم خود یکی از دلایل افت قیمت‌ها در هفته‌های اخیر بود ولی چیزی که بیش از همه برای بازار مهم است تداوم این شرایط یعنی سیگنال‌های تاثیرگذار بر آینده این بازارها خواهد بود و باید به دقت بررسی کنیم که چه داده‌های جدیدی به بازار تحمیل شده و چه داده‌هایی هنوز پتانسیل تاثیرگذاری بر این بازارها دارند. این مطلب به معنی ترسیم دورنمای قیمتی بر بازارها در هفته پیش‌روست. مهم‌ترین داده را باید حجم معاملات در بورس کالا به شمار آورد و به دقت به آن توجه کرد.
کاهش جدی عرضه پلیمرها در بورس کالا
هفته گذشته یکی از دشوارترین هفته‌های معاملاتی پلیمرها در بورس کالا بود و شاهد افت جدی حجم داد‌و‌ستد بودیم. این در حالی بود که رشد قیمت‌ها به‌صورت رسمی برای بسیاری از گریدها اعمال شده که جذابیت خرید را کاهش داده و حتی به واکنش‌های تندی منجر شده است.
حجم عرضه پلیمرها در بازار فیزیکی برای معاملات متداول انواع استاندارد در هفته گذشته ۵/ ۱۴ درصد کاهش یافت و موجب شد این شیوه عرضه به ۵۵ هزار و ۳۰۰ تن کاهش یابد که کمترین رقم از هفته منتهی به اول شهریورماه سال جاری تاکنون است. این داده مهم‌ترین دلیل افت حجم معاملات در بورس کالا بود اگرچه معاملات نقدی – مچینگ در هفته گذشته گسترش یافت ولی تاثیر بزرگی را بر حجم معاملات کل پلیمرها بر جا نگذاشت. به‌صورت دقیق‌تر با وجود رشد قیمت پایه بسیاری از گریدهای پلیمری؛ ولی حجم عرضه‌ها کاهش مهمی داشت. از کنار این مطلب نمی‌توان به‌سادگی عبور کرد، زیرا تکانه‌های عرضه در روزهای اخیر بیشترین تاثیر را بر بازار بر جا می‌گذارد و به نظر می‌رسد زمان آن فرارسیده باشد تا در برابر کاهش عرضه‌ها مقاومت‌های رسانه‌ای را شاهد باشیم، زیرا در روزهای مهمی شائبه بازارسازی را ایجاد می‌کند.
در صورتی که کف عرضه‌ها از سوی هر شرکتی رعایت نشود قطعا وضعیت بازار و رفتار مدیران تغییر خواهد کرد و در این بین نقش رسانه‌ها برجسته‌تر خواهد شد. اگر هفته منتهی به اول شهریورماه که پیچیدگی‌های خاصی را در شیوه معاملات شاهد بودیم در نظر گرفته نشود، حجم عرضه‌های هفته گذشته بدون احتساب انواع خارج از استاندارد یا معاملات نقدی – مچینگ یا سلف - مچینگ در کمترین سطوح از روزهای ابتدایی سال جاری در فروردین‌ماه (که بازارها نیمه‌تعطیل هستند) قرار می‌گیرد که نشان می‌دهد شرایط از حالت تعادل خارج شده است.
باید به این نکته توجه داشت که در سطور فوق حجم معاملات مورد بررسی قرار نگرفته و تنها به حجم عرضه‌ها پرداخته‌ایم و حجم عرضه‌هاست که نگرانی‌ها را برجسته ساخته است. البته این احتمال وجود دارد که در هفته جاری حجم عرضه‌ها به روال عادی خود بازگردد که البته این سیگنال است که آینده بازار را رقم خواهد زد.
نوسان حجم عرضه‌ها را باید پلکانی در نظر گرفت یعنی در دو هفته منتهی به ۴ مهرماه، حجم عرضه‌های هفتگی بیش از ۷۲ هزار تن بوده، در دو هفته منتهی به ۱۹ مهر این حجم به بیش از ۶۴ هزار تن کاهش یافته، ولی در هفته گذشته به بیش از ۵۵ هزار و ۳۰۰ تن رسیده است. این نکته به این معنی است که اگر روند پیشین در بازار حکمفرما باشد حجم عرضه‌ها باز هم بیش از ۵۵ هزار تن خواهد بود که یک نقطه ضعف بزرگ و یک نگرانی جدید را رقم می‌زند. با توجه به این شرایط باید حجم عرضه‌های هفته جاری را دقیق‌تر از سایر هفته‌ها مورد توجه قرار دهیم آن هم در شرایطی که برای ثبات بازار به این حجم از عرضه نیاز داریم.
وضعیت معاملات پلیمرها
حجم معامله پلیمرها در هفته گذشته در بورس کالا کاهش چشمگیری را تجربه کرد و ۵/ ۳۲ درصد به نسبت هفته پیش از آن افت معاملاتی داشتیم. آمارها نشان می‌دهد که از هفته منتهی به ۳ اسفند سال قبل تاکنون؛ هیچ‌گاه کاهش معاملاتی هفتگی تا این حد عمیق نبوده است، یعنی رخداد مهمی در بازار ایجاد شده که این افت معاملاتی را در بر داشته است. این در حالی است که حجم عرضه‌ها در بورس کالا نیز خود رکورد کاهشی مهمی داشته یعنی بخشی از این افت معاملات به افت عرضه‌ها باز‌می‌گردد، ولی همین ادعا نیز به تحلیل نیاز دارد. به‌صورت دقیق‌تر حجم عرضه‌ها در هفته گذشته ۵/ ۱۴ درصد کاهش داشت ولی حجم معاملات ۵/ ۳۲ درصد افت کرد یعنی اگر متهم اول در کاهش حجم معاملات افت عرضه‌ها باشد باید به دنبال دلایل دیگری برای کاهش حجم معاملات باشیم.
البته حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا در هفته گذشته بیش از ۴۲ هزار و ۶۰۰ تن بود که این رقم کمترین رقم معاملاتی از روزهای ابتدایی سال جاری تاکنون است. از سوی دیگر ۷۷ درصد از عرضه‌های موجود پلیمرها در بورس مورد معامله قرار گرفته که این رقم نیز کمترین درصد معامله از هفته منتهی به ۲۵ فروردین‌ماه تاکنون است. موارد فوق نشان می‌دهد که به رغم کاهش عرضه‌ها، حجم معاملات کاهش بزرگ‌تری داشته، بنابراین تقاضا به روال سابق در بورس کالا خودنمایی نمی‌کند. البته آمارهای تقاضا نیز همین داده را تایید می‌کند یعنی در هفته گذشته شاهد افت ۵/ ۳۰ درصدی تقاضا بودیم و ۷۳ هزار و ۶۵۵ تن تقاضا در بازار فیزیکی برای رقابت به ثبت رسید. این رقم تقاضا چیزی بیشتر از یک رکورد است زیرا کمترین رقم ثبت شده از روزهای ابتدایی سال ۹۶ تاکنون است و همین واقعیت توجیه‌گر افت تقاضا به دلیل برداشته‌شدن سقف رقابت نیست. باید دنبال دلایل دیگری برای توجیه این واقعیت‌ها گشت که البته ساده‌ترین آن کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد است.
خروج دلالان از بازار
وقتی قیمت‌ها در بازار کاهش یافته و هنوز هم در روند کاهشی قرار دارد حداقل خروجی آن کاهش جدی جذابیت خریدهای واسطه‌گری است. از سوی دیگر خریدار واقعی نیز ترجیح می‌دهد که اگر قیمت‌های پایین‌تری در بازار آزاد کشف یا شرایط خرید بهتری در بازار ایجاد شد یا بتوان به جای خرید نقدی از بورس کالا به‌صورت اعتباری در بازار آزاد کالا خریداری کرد، به سمت بازار برود و آن موقع قطعا بورس جذابیت چندانی برای خرید نخواهد داشت. این در حالی است که موجودی انبارها در بازار داخلی نیز به شدت زیاد است و همین داده تاکنون به کاهش قیمت‌ها منتهی شده است.
دلیل اصلی کاهش جذابیت خرید از بورس کالا در رشد قیمت‌های دستوری است، یعنی در هفته گذشته که مکانیزم کشف نرخ بر پایه متوسط ۴ هفته قبل از آن بود شاهد رشد جدی قیمت‌های پایه بودیم و دقیق‌تر راهی برای کاهش قیمت‌ها در بورس کالا تعریف نشده است. این در حالی است که متوسط ۴ هفته یعنی در زمان‌هایی که دلار گران‌تر بوده و بازار با التهاب خریدهای هیجانی همراه بوده است این نرخ‌ها کشف شده و با کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد تعدیلی در این نرخ ایجاد نشده است. این داده یعنی بالابودن قیمت‌ها در بورس کالا حتی به واکنش جدی برخی از فعالان برجسته این صنف منجر شد تا جایی که حجم اعظم تقاضای خود را مثلا برای کالایی همچون PVC به آینده موکول کردند. این مطلب به معنی آن بود که شاید برای یکی از معدود دفعات در تاریخ بازار پلیمرها، صنایع پایین‌دستی و مصرف‌کننده به دنبال ایفای نقش در فرآیندهای کشف نرخ هستند آن‌هم در شرایطی که با فرض سختگیریهای صادراتی، محدودیت‌های بین‌المللی و البته قیمت‌های بالای داخلی، بهترین بازار برای فروش محصولات همان بورس کالاست. به نظر می‌رسد واحدهای پایین‌دستی این بار نه برای کسب منفعت از شرایط موجود بلکه برای تداوم بقای خود دست به کار شده‌اند و اگر روال مرسوم فعلی و نرخ‌گذاری موجود اصلاح نشود، حیات بسیاری از واحدهای تولیدی دستخوش بحران خواهد شد.
در گزارش‌های پیشین بارها از تبعات قیمت‌گذاری نامتوازن بر حیات صنایع تکمیلی سخن گفتیم ولی به نظر می‌رسد با کم توجهی تصمیم‌سازان این حوزه مهم اقتصادی روبه‌رو شده و البته رخدادهای قیمتی موجود نیز همین ذهنیت را برجسته می‌سازد. به‌صورت دقیق‌تر عدم نرخ‌گذاری نامتوازن که شرایط واقعی تولید در صنایع تکمیلی را در نظر نگیرد تنها به بازشدن بازار ایران به روی کالاهای خارجی یا کاهش جذابیت تولید به منظور مصرف داخلی منتهی خواهد شد که در نهایت روزهای دشواری را پیش‌روی صنایع تکمیلی ترسیم می‌کند.در نهایت باید باز هم تاکید کرد که بازار پلیمرها از حالت تعادل خارج شده و نیاز به حمایت‌های جدی دارد و اگر به واقعیت‌های این بازار که یکی از آنها شیوه قیمت‌گذاری رسمی برای قیمت‌های پایه است توجه نکنیم چیزی شبیه به روزهای سخت سال‌های ۹۳ و ۹۴ ایجاد خواهد شد که به زیان تمامی فعالان این صنعت منتهی می‌شود.
ارسال نظر