با تک‌نرخی شدن قیمت ارز و اعلام ارز ۴۲۰۰‌تومانی عملا قیمت محصولات با کاهش حدود ۱۰ تا ۲۵ درصدی قیمت‌ها در بورس کالا همراه شد. این کاهش قیمت‌ها در بورس کالا باعث التهاب در بازار آزاد شد، نکته بسیار مهم اختلاف شدید بین قیمت محصولات پتروشیمی در بورس و بازار آزاد است. اتفاقی که برای صنعت تکمیلی پتروشیمی کشور که اقتصاد این واحدها به شدت به قیمت مواد اولیه وابسته است، بسیار خطرناک است و باعث زیر ظرفیت رفتن و در انتها تعطیلی این واحدها می‌شود. در جدول ذیل به‌عنوان نمونه مقایسه قیمت بین بورس کالا و قیمت بازار سه محصول را قبل و بعد از اعلام تک‌نرخی شدن ارز مشاهده می‌کنید.همان‌گونه که در جدول بالا مشاهده می‌شود با اعلام تک‌نرخی شدن ارز و به رغم کاهش قیمت‌ها در بورس کالا قیمت محصولات در بازار افزایش پیدا کرده است. نکته مهم در این مساله غیر واقعی بودن قیمت معامله شده در بورس کالا است، زیرا در بیشتر معاملات از ابزاری به نام سقف رقابت استفاده می‌شود و از مکانیزم کشف قیمت بر‌اساس عرضه و تقاضا جلوگیری می‌شود. البته استدلال مدیران بورس کالا درخصوص اعمال سقف رقابت جلوگیری از افزایش شدید قیمت‌ها در معاملات بورس کالاست، اما شاید با این روش قیمت‌ها در بورس کالا کنترل شود اما شرایط بازار چیز دیگری است و این اعمال سقف رقابت خود باعث افزایش قیمت‌ها در بازار می‌شود؛ زیرا عده معدودی که به واسطه نقدینگی بالا و خرید کدهای بورسی توانایی خرید از بورس کالا را دارند با خرید در بورس و در شرایط سقف رقابت به فرض ۱۰ درصد می‌توانند به راحتی محصول خود را در بازار تا ۳۰ درصد بالاتر به فروش برسانند. به‌طور مثال چنانچه در معاملات PET۷۸۱ سقف رقابت وجود نداشت مطمئنا قیمت معامله در بورس بالاتر از قیمت کنونی بود و قیمت معامله شده در بورس کالا و قیمت بازار به هم نزدیک تر می‌شد. وضعیت کنونی مطلوب واسطه‌گران است و از این اختلاف قیمت بین بورس و بازار بهره می‌برند.دلیل بعدی افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد اختلاف قیمت ارز در کشور است. همان‌طور که در بالا گفته شد بعد از تک‌نرخی شدن نرخ ارز قیمت محصولات پتروشیمی در بورس با ارز ۴۲۰۰ تومانی محاسبه شد و از طرفی به دلیل اینکه قیمت واقعی ارز در داخل کشور بالاتر از این نرخ است، انگیزه خریداران محصولات از بورس کالا و صادرات آن به کشورهای عراق و افغانستان به دلیل تبدیل دلار به ریال بالاتر از نرخ مصوب دولت، افزایش یافته است. زیرا طبق مصوبه ستاد اقتصادی ساماندهی مسائل ارزی کشور صادرکنندگانی که از بازارچه‌های مرزی و نیز از طریق کشورهای عراق و افغانستان و با پول ملی اقدام به صادرات و واردات می‌کنند، نیاز به بازگرداندن ارز ناشی از صادرات به چرخه اقتصادی کشور نیستند.

جمع بندی:با توجه به اتفاقات یک ماهه اخیر درخصوص قیمت ارز و اثر آن بر معاملات محصولات پتروشیمی و کاهش قیمت‌ها در معاملات بورس کالا اما عملا این کاهش قیمت‌ها باعث حل مساله تامین مواد اولیه شرکت‌های پایین دست نشده و حتی وضعیت بحرانی‌تری به وجود آورده است و قیمت برخی از محصولات مهم صنایع تکمیلی پتروشیمی از زمان قبل از کاهش قیمت ارز نیز افزایش پیدا کرده است. مناسب‌ترین راه برای  حل این مساله آزاد‌سازی قیمت‌ها در بورس کالا است؛ البته این کار نیاز به یک ضمانت اجرایی از سمت واحدهای پتروشیمی دارد و آن رعایت عدد کف عرضه است؛ عددی که در قیمت معاملات در بورس و قیمت بازار آزاد بسیار تاثیر‌گذار است. بورس کالا به‌عنوان نهاد نظارتی و اجرایی می‌تواند به راحتی رعایت کف عرضه واحدهای پتروشیمی را رصد و مدیریت کند و چنانچه پس از آزاد‌سازی قیمت ها، یک واحد پتروشیمی میزان کف عرضه را رعایت نکرد مجددا سقف رقابت اعمال شود.راه حل دیگر، ممانعت از صادرات محصولاتی است که از طریق بورس کالا تامین می‌شوند، زیرا این طریق صادرات باعث افزایش قیمت محصولات در بازار آزاد و نوسانات نرخ ارز در کشور می‌شود.

Untitled-1