معاون اول رئیس‌جمهور که پیش از این گفته بود «هیچ‌کس نیست که بگوید کشوری که در شرایط جنگ است، اقتصادش باید اقتصاد آزاد باشد» امروز راه متفاوتی را در پیش گرفته و از پژوهشگران و کارشناسان دعوت کرده تا درخصوص یک دوراهی مهم مسوولان کشور را راهنمایی کنند. سهمیه‌بندی کالاهای اساسی یا آزادسازی قیمت‌ها و حذف یارانه‌های پنهان؟ به عقیده اغلب کارشناسان و اقتصاددانان با تبیین پدیده‌های اقتصادی ایران می‌توان به این نتیجه رسید که تحریم‌های اقتصادی ما را به اینجا نرسانده و سیاست‌های اقتصادی دولت‌های مختلف طی چند دهه اخیر عامل اصلی آسیب‌‌پذیری کنونی اقتصاد ایران است. عدم انضباط پولی و مالی طی دهه‌های اخیر و به‌کارگیری سیاست‌های تجربه شده و ناموفق برای حل مساله که در نتیجه عوامل زیادی از جمله بی‌اعتنایی به علم اقتصاد به‌وجود آمده است، مهم‌ترین دلیل بروز بحران‌های متعدد اقتصادی بوده است. نوسان شدید و افزایش نرخ ارز، بیکاری و رکود مهم‌ترین مشکلاتی است که حتی دولت‌هایی با طیف‌های سیاسی متفاوت نیز اقدامات و سیاست‌های یکسانی برای کنترل این بحران‌ها به‌کار گرفته‌اند.

سیاست‌های دولت دهم و دوازدهم برای کنترل بازار ارز شباهت‌های بسیاری دارد و این پدیده با شباهت نسبی در سال ۱۳۷۳ و در دولت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز تکرار شده است. همواره دولت‌ها در ایران نسبت به رشد قیمت ارز نظر منفی داشته و سیاست کاملا یکسانی را در پیش گرفته‌اند: سرکوب قیمت ارز. اما سرکوب همواره در یک دوره میان‌مدت و صرفا به‌عنوان یک مسکن عمل کرده و به یکباره قیمت ارز جهش پیدا کرده است. یا دولت‌ها در برخورد با رکود اقتصادی راه‌حل را صرفا در افزایش تعرفه‌ها یا افزایش نقدینگی و پول‌پاشی دیده‌اند که این ویژگی در دولت نهم و دهم به اوج خود رسید. اما در حال حاضر دیگر نه پول‌پاشی جواب می‌دهد و نه سرکوب قیمت‌ها و نه هیچ راه حلی از این دست. اغلب این سیاست‌ها آثار مخربی بر اقتصاد ایران داشته‌اند و عموما تورم را افزایش داده و رکود اقتصادی را شدت بخشیده‌اند.

از سوی دیگر بسیاری از آمار‌ها و تحلیل‌ها از جمله گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، نشان می‌دهد حدود ۴۰ درصد مردم ایران دچار فقر هستند که رقم قابل‌توجهی است و برخی اقتصاددانان و عموم سیاستمداران به دلیل شرایط حساس کنونی! نگران اصلاحات عمیق اقتصادی و آزادسازی قیمت‌ها هستند. در این راستا برخی کارشناسان معتقدند آزاد‌سازی قیمت‌ها و حذف یارانه‌های پنهان مشکلات عدیده‌ای برای اقشار کم‌درآمد و فقیر به‌وجود خواهد آورد و دامنه فقر را نیز گسترش خواهد داد. آنها هشدار می‌دهند حذف یارانه‌های پنهان می‌تواند عواقب سیاسی و اجتماعی نامطلوب بلندمدتی داشته باشد. نگرانی این قشر با توجه به آمار‌های اقتصادی و هزینه-درآمد خانوار نگرانی بحقی است و شرایط وخیم درآمدی بسیاری از خانوارها به‌خصوص در مناطق محروم کشور از سیاست آزاد‌سازی متاثر خواهند شد. حال راه‌حل چیست؟ اقتصاد کوپنی یا اقتصاد آزاد. کارشناسان در این پرونده باشگاه اقتصاددانان به بررسی این دوراهی پرداخته و نظرات خود را در این خصوص بیان کرده‌اند.

 

 شهاب‌الدین رحیمی

اخبار مرتبط