بهداشت روانی در حوادث غیرمترقبه
پس از وقایع ناگهانی و شدید که زلزله یکی از برجسته ترین آنهاست، اکثر افراد علائم روانی ناشی از ترس را بروز می‌دهند. علائمی از قبیل گوش به‌زنگی به محرک‌های مختلف، آشفتگی در خواب و اشتها، اضطراب و.... این واکنش‌های روانی بسته به سن و جنسیت، ویژگی‌های شخصیتی، ابتلا به بیماری‌های جسمی یا ابتلا به اختلالات روانی در افراد مختلف متفاوت است. مهم تر اینکه در صورت تداوم بیش از یک ماه، می‌تواند منجر به اختلالاتی از قبیل افسردگی، اضطراب، اختلالات روان- تنی، اختلال خواب و اختلال ناتوان‌کننده استرس پس از سانحه شود که نیازمند درمان و رسیدگی جدی است.اما اکنون که کمتر از یک هفته از این ماجرا گذشته است، بد نیست بدانیم اکثر واکنش‌های ما طبیعی است و با گذر زمان به تدریج بهبود می‌یابد. و البته آگاهی نحوه برخورد ما با این موضوع خود در بهبود طبیعی یا ایجاد اختلال روانی نقش اساسی دارد.
پیش از هر چیز لازم است با آنچه برای شما رخ می‌دهد و تجربه می‌کنید آشنا شوید:
مطالعات گسترده در زمینه واکنش روانی پس از وقایع فجیع طبیعی(زلزله، سیل و..) یا انسانی(جنگ، تصادف، تجاوز و..) نشان داده‌اند که هم آیندی محرک آزار دهنده (در اینجا زلزله) و موقعیت فیزیکی که شما در آن زمان در آن موقعیت قرار داشته‌اید (از قبیل صدا، لرزش ساختمان، زمان وقوع زلزله، مکانی که در آن بوده‌اید و لباسی که به تن داشتید و..) منجر به شرطی شدن ذهن می‌شود، در نتیجه مواجه شدن با هر کدام از آن موقعیت‌های فیزیکی قبلی (مثلا ساعاتی از شب، لرزش ساخحتمان یا صدای غرش) می‌تواند همانند زلزله حقیقی بدن و مغز شما را در وضعیت گریز و آماده باش قرار دهد. اثر این وضعیت بر شما به دو حالت خواهد بود، یا پس از مواجهه با بی‌دلیل بودن ترس، شرطی‌سازی پیش آمده خاموش شده و شما در مدت کوتاهی به شرایط طبیعی خود باز می‌گردید یا در یک مسیر آسیب زا شرطی‌سازی پیش آمده در مغز شما تثبیت شده و متاسفانه با بر هم ریختن تنظیم سیستم‌های کنترل‌کننده بدن (اعصاب خود مختار) و سیستم‌های تنظیم‌کننده مغز (انتقال‌دهنده‌های عصبی) علائم آزاد دهنده‌ای از قبیل خلق افسردگی، تحریک پذیری شدید نسبت به عوامل بی خطر، اجتناب از موقعیت‌های مختلف، افکار منفی مزاحم و تجربیاتی از قبل حس کند شدن زمان، خیره شدن به‌جایی و تجربیات حواس‌پرتی مکرر(بعضا احساس جدا شدن روح از جسم است) در شما ایجاد می‌شود.
پس از آنکه با پدیده‌ای که در حال تجربه آن هستید آشنا شدید، نوبت آن است که مروری بر آنچه باید برای برخورد با آن انجام دهید داشته باشیم.نتایج مطالعات متخصصان روانشناسی شناختی و عصب شناسان نشان داده است که، خاطرات دردناک مانند سایر یادگیری‌ها در مدت کوتاهی پس از شکل‌گیری و تا زمانی که هنوز به لحاظ ساختار شناختی و عصبی تثبیت نشده‌اند آمادگی بیشتری برای تغییر دارند. به عبارت دیگر می‌توانند بازبینی و اصلاح شوند، و این مساله اهمیت توصیه‌های سلامت روان در این زمان را بیشتر می‌کند.
توصیه اول اینکه پس از انجام اقدامات ایمنی لازم که متخصصان توصیه می‌کنند، از رفتار‌های مراقبتی افراطی از قبیل چک کردن سایت لرزه نگاری، نگهبانی دادن در شب و درگیری با شایعات جدا بپرهیزید، شما با این کار در حالی که به ظاهر قصد نجات جان خود و اطرافیانتان را دارید، مدام مغز خود را در معرض تنش قرار می‌دهید و سیستم‌های کنترلی را با هزینه بالایی که به بدن و روان خود تحمیل می‌کنید، در حالت هشدار قرار می‌دهید.توصیه دوم اینکه در مورد لحظه وقوع رخداد ناراحت‌کننده (چهارشنبه شب) با جزئیاتی که شامل احساسات و افکار و واکنش‌های شما است برای کسانی که با آنها احساس صمیمیت می‌کنید صحبت کنید یا دست کم در مورد آن بنویسید. مطالعات زیادی نشان داده‌اند افرادی که خاطرات دردناک خود را به‌صورت کلی و به شکل اخباری و بدون هیجان تعریف می‌کنند، آسیب‌پذیری بیشتری برای بروز نشانه‌های روانشناختی دارند، بنابراین با صحبت کردن اجازه دهید هیجان‌های منفی شما تخلیه شوند!
توصیه سوم به ارزیابی شما از این رویداد، نقش خودتان در آن و عواقبی که تصور می‌کنید برای شما خواهد داشت باز می‌گردد! با توجه به پیش‌بینی ناپذیر بودن زمان وقوع و شدت زلزله، آیا ارزیابی واقع‌بینانه‌ای در مورد عملکرد خود دارید؟ شدت واقعه‌ای که از سر گذرانده‌اید را چطور برداشت می‌کنید؟ تصویر شما از عواقب این اتفاق چیست؟ لازم است بدانید احساس درماندگی و نشخوار آن در ذهن، عامل تداوم بسیاری از علائم آزاردهنده روانی است. پس به تفسیر خودتان از این اتفاق و جوانب آن مجددا نگاه کنید. البته واقع‌بینانه نگاه کنید!و در پایان به‌عنوان توصیه آخر، اگر علائم شما شدید است به‌طوری‌که احساس می‌کنید در عملکرد طبیعی و روزمره شما اخلال ایجاد شده، به متخصصان روانشناس و روانپزشک مراجعه کنید، صحبت کردن کارآمد یا استفاده از دارو‌های ضد اضطراب می‌تواند پیش از مزمن شدن علائم با هزینه کمتر و اثر بخشی بیشتر به بهبود شما منجر شود.
ارسال نظر