مسائل محتوایی چون ترافیک شدید و ناکارآمدی نظام حمل‌ونقل شهری، آلودگی شدید هوا، نابودی تدریجی باغات و فضای سبز طبیعی شهر، گسترش وجه آشکار فقر شهری در قالب کودکان کار، نزولی شدن کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده و تاریخی شهر تهران، وضعیت نامطلوب مدیریت پسماند به‌خصوص در بخش تولید و تفکیک، بالارفتن ریسک ناشی از خطرات طبیعی (زلزله) و انسان‌ساخت (آتش) در زندگی شهری، برهم خوردن تعادل اجتماعی و فرهنگی در شهر تهران بین شمال و جنوب و مسائل بدمسکنی و عرضه مسکن فراتر از توان خانوار است. البته به این مسائل می‌توان موارد متعدد دیگری افزود. اما وجه دیگر چالش‌ها و مسائل شهر تهران از مسائل ساختاری اداره شهرتهران ناشی می‌شود. مدیریت شهری در برابر این مسائل که شهر و شهروندان را تهدید می‌کند منفعل بوده یا اقدامات آن فاقد اثربخشی کافی است و چه‌بسا باعث پیچیده شدن و عمیق‌تر شدن مشکلات می‌شود. چالش‌های رویه‌ای و ساختاری مدیریت شهری تهران، چون نظام هزینه‌ای و درآمدی ناپایدار، ورود به تولید کالاها و خدمات خصوصی به‌جای تولید کالای عمومی (public goods) و وظایف و مسوولیت‌های سایر سازمان‌ها، نظام غیرتخصصی اداره شهر، نظام سازمانی فربه و ناکارآمد، فقدان استراتژی مالی برای اداره شهر، نظام مالی غیر شفاف، ساختار مدیریت شهری فسادپذیر، غیرشفاف و ناتوان از پاسخگویی و از این قبیل مشکلات، توفیق شهردار تهران را در اداره شهر با مشکل مواجه می‌کند.

وضعیت بحرانی شهر تهران در قالب یک پژوهش از سوی مرکز مطالعات شهرداری تهران نیز تایید شده است. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران با توجه به نزدیک شدن به زمان تدوین برنامه پنج‌ساله سوم شهرداری تهران که از ابتدای سال ۹۸ باید در دستور کار تیم مدیریت شهری قرار گیرد، در قالب یک پژوهش میزان رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری تهران و وضعیت ۶ عنصر حیاتی سلامت سکونت در پایتخت را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش از یکسو نمره پایتخت‌نشینان در سه گروه شهروندی به عملکرد شهرداری از بابت میزان رضایت آنها از خدمات شهرداری مورد سنجش قرار گرفته و از سوی دیگر شدت وخامت عناصر حیاتی پایتخت اندازه‌گیری شده است. کارشناسان شهری معتقدند این پژوهش در این مقطع که شهردار جدید تهران وعده تحقق آسایش و آرامش را برای ساکنان تهران در افق ۱۴۰۰ داده، یک صورت وضعیت از میزان سطح کنونی آرامش و آسایش در پایتخت محسوب می‌شود.

حال با توجه به این تصویر از شهر تهران، محمدعلی نجفی شهردار تهران برای مقابله با شرایط بحرانی و حرکت به سمت نجات شهر چه مسیری پیش‌رو دارد؟ اجرای چه برنامه‌هایی در کوتاه‌مدت می‌تواند به نجات شهر تهران از وضعیت کنونی کمک کند؟