بازی برد-برد استارت‎آپ‎ها و کسب‌وکارهای سنتی

در واقع، کسب‎وکارهایی فناوری محور که مدیران آنها به جمع نمایندگان اتاق راه پیدا کرده‌اند، دیگر استارت‌آپ نیستند و در واقع آنها کسب و کارهایی با مدل جدید هستند که با نمونه‎های سنتی فرق داشته و قابل اسکیل‌آپ شدن است. به عبارت دیگر، اسکیل‌آپ شرکتی است که توانسته است مدل کسب و کارش را به یک مدل تکرارپذیر تبدیل کند و تطابق محصولش با نیازهای بازار را تایید کرده و به این اطمینان رسیده است که مدل اقتصادی در ابعاد کوچک جواب می‌دهد و اگر ابعاد را بزرگ‌تر کند باز‌هم جواب خواهد داد. به این ترتیب، لزوما دیگر به آنها استارت‌آپ گفته نمی‌شود و این شرکت‎ها نماینده استارت‎آپ‎ها در اتاق بازرگانی تهران نیستند. با این حال، حضور آنها در اتاق بازرگانی تهران را می‌توان برای فضای کسب‌وکاری کشور و به‌ویژه استارت‌آپ‎ها به فال‌نیک گرفت.

در این باره، شهاب جوانمردی، یکی از مدیران کارآفرین که در انتخابات اخیر اتاق بازرگانی تهران پیروز شد، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: برای بهبود فضای کسب‎وکار کشور، باید به کل زنجیره ارزش آن توجه کرد، چرا‌که نگاه یک‌سویه از یک‌طرف باعث می‌شود کسب‌وکارهای نوپا هیچ‌وقت بالغ نشوند، تجربه و دانش کسب‌وکاری پیدا نکرده و نتوانند به لایه‎های تاثیرگذار نفوذی پیدا کنند. از طرف دیگر، نوسازی بدنه سنتی کسب و کار نیز متحول و به‌روز نخواهد شد چراکه تفکر جدید وارد آن نمی‌شود. در واقع، مدیران شرکت‌های جدید با این دیدگاه وارد انتخابات شدند و خوشبختانه تیمی که ائتلاف برنده را چیده بودند، از این مشارکت استقبال کرد. به‌عبارتی، هم از سمت کسب و کارهای جدید این رویکرد وجود داشت که برای توسعه باید نقش جدی‌تری ایفا کند و هم اعضای قدیمی اتاق پذیرفته بودند که مشروعیت اتاق بازرگانی زمانی تداوم خواهد داشت که چترش بالای سر همه کسب‌وکارها اعم از نوپا و سنتی باشد.

البته این نخستین‌باری نیست که کسب‌وکارهایی از جنس استارت‎آپی توانستند تعاملات رسمی با رقبای سنتی خود داشته باشند. پیش از این نیز آنها با کاندیدا شدن در انتخابات سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، به هیات‌مدیره آن راه یافتند. در این راستا، جوانمردی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در همان چهار سال گذشته که توانستیم در انتخابات نظام صنفی یارانه‌ای کشور برنده شده و وارد هیات‌مدیره شویم، تصمیم بر این بود که تعاملات و حضور شرکت‎های نوآور و کارآفرین در محافل بزرگ‌تر مانند اتاق بازرگانی را توسعه دهیم چرا‌که تاثیرگذاری یک کسب‎وکار جدید در اقتصاد کشور مستلزم آن‌است که بتواند در بخش مهم فضای کسب‌وکاری کشور مانند اتاق‌ بازرگانی که نقش موثری در تصمیم‎گیری‎ها را ایفا می‌کنند، حضور جدی داشته باشد.  از طرفی عدم حضور به این شکل تعبیر می‎شود که این کسب‎وکارها درGDP کشور و ساماندهی و حجم کسب و کارها نقش جدی ندارند. به همین ترتیب، رایزنی با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از حدود دو سال گذشته آغاز شد تا به‌جای توزیع پول، پرداخت وام و حمایت بی‎نتیجه از رویدادهای مختلف، باید سیاستی را اتخاذ کنند که کسب‌وکارهای نوپا وارد فضای اصلی کسب و کاری کشور شوند.

بازی برد-برد

عملکرد موفق شرکت‎های استارت‎آپی در سال‌های اخیر، در شرایط رکود اقتصادی که کسب‎وکارهای سنتی تعطیل می‌شوند، تلنگری به مدیران قدیمی بود تا بپذیرند مدل کسب‎وکاری آنها نیاز به تحول دارد. در میان همه بخش‌ها اعم از شرکت‌ها و بخش‎های دولتی، نهادهای عمومی و بخش خصوصی مایل بودند از این ظرفیت استارت‎آپ‎ها بهره‎مند شوند و از سیستم استارت‌آپی برای کارهایشان الگوبرداری کنند. اما به دلایل مختلف معمولا تعلل صورت می‎گرفت اما ترکیب جدید هیات‌ اتاق بازرگانی تهران حاکی از آن است که دیگر زمان آن رسیده تا فضای کسب‌وکار کشور با بخش‌های جدید و به روز متحول شود. در این راستا، رضا زرنوخی، مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: واحدهای سنتی در هر دو بخش‌ خصوصی و دولتی مایل بودند از دستاوردهای‌ فضای کسب‌وکاری بهره‌مند شوند، با این حال، معمولا نقش این کسب‌وکارهای نوپا جدی گرفته نمی‌شد. اما این‌بار بخش خصوصی در اتاق بازرگانی برای تحقق این خواسته پیشگام شد تا ترکیب اعضا را تغییر دهد و در رویکرد جدید منافع کارآفرینانه این کسب‌وکارها را در کنار سنتی‌ها جدی بگیرد.

همچنین از طرف دیگر، فرصت برای حضور شرکت‌های جدید دریچه‌ای به سوی شرکت‌های استارت‌آپی و دانش‌بنیان باز خواهد کرد تا بتوانند دستاورد و مطالباتشان را از طریق نهادی که تعامل بهتری با سیستم حاکمیت و بخش اقتصاد دارد، منتقل کنند. از ظرفیت‌های قانونی اتاق برای کاهش مشکلات، موانع و محدودیت‌ها استفاده کنند. از ظرفیت‌های اقتصادی و سرمایه اعضای اتاق برای توسعه شرکت‌های نوپا بهره‌مند شوند. این ترکیب افراد جدید با دانش به‌روز و تجربه افراد قدیمی فرصتی به‌وجود آورده که پیش از آن وجود نداشته و در واقع، تعامل طرفین، یعنی کسب‌و کارهای سنتی وجدید، باعث شد این ائتلاف رأی بیاورد. به اعتقاد جوانمردی، مدیر کارآفرین راه‌یافته به هیات‌ اتاق بازرگانی تهران، حضور شرکت‎های با مدل کسب‎وکاری جدید باعث می‌شود در جمع مدیرانی مانند اتاق بازرگانی فضای استارت‎آپی درک شده و چالش‌های آنها مطرح شود تا اعضای اتاق نسبت به تسهیلگری‌های لازم آگاه شوند و برای وضع قوانین مناسب‎تر کمک کنند. به‌هرحال میزان بلوغ، تجربه و تاثیرگذاری یک شرکت با مدل کسب‎وکاری جدید برای حضور در اتاق بیش از یک استارت‌آپ یک، دو، سه ساله است. در حال‌حاضر، فاز نخست حضور برای نمایندگی کسب وکارهای دانش‌بنیان، فناوری محور و نوبنیادها است. تاکنون این شرکت‎ها نقش و اثر چندانی در تولید داخلی نداشتند و دولت علاقه‌مند به  ورود آنها به یک بازار بزرگ‌تر نبود.

 به هر حال، دولت می‎داند یکی از راه‎های برون‌رفت از برخی چالش‌های اقتصادی که با آن مواجه بوده، استفاده از ظرفیت‎های کارآفرینانه است. با این‎حال، بخش خصوصی با این حرکت نشان داد اهمیت این موضوع را دریافته و لازم می‎داند نفراتی که این ادبیات مشترک دارند وارد اتاق شوند. به‌نظر می‎رسد گام نخست برای بهره‎برداری از قابلیت مدل‎های کسب و کارهای نوپا همانا ظرفیت‌سازی در بستر اتاق بوده که رخ داده است. در گام دوم باید از سوی نهاد پارلمان بخش خصوصی به‌کارگیری یک ادبیات مشترک و گفت‌وگو با دولت درخصوص بهره‎برداری از این ظرفیت آغاز شود تا در نهایت در گام سوم نتیجه موردنظر یعنی بهبود فضای کسب وکار، رفع موانع و اصلاح قوانین دست‌ و پاگیر محقق شود. همچنین توسعه مدل کسب‎وکارها و به‌کارگیری آن به‌جای مدل‎های سنتی می‎تواند در تحقق مطالبات اقتصادی - اجتماعی جامعه مانند شفافیت، عدالت و توزیع ثروت و توزیع مناسب یارانه با راهکارهای فناوری پایه موثر باشد. کسب‎وکارهای سنتی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی باید بپذیرند که دیگر نمی‎توان مسائل جدید را با راهکارهای قدیمی حل و فصل و به‌کارگیری یک رویکرد جدید و تحول‎آفرین در حال حاضر یک ضرورت است.