تبادل بسته‌ها میان ایران و اروپا

محمدجواد ظریف همچنین گفت که مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی در طول دو هفته آینده به‌صورت مشترک «در سطح سیاسی و کارشناسی» ادامه خواهد داشت. سخنگوی «فدریکا موگرینی» نیز این گفت‌وگو را «بسیار سازنده» توصیف کرده است.  این در شرایطی است که روز گذشته روسیه از غیرممکن بودن حفظ توافق هسته‌ای بدون آنکه تهران امتیازاتی بدهد، سخن به میان آورد. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه با بیان اینکه امکان بحث و گفت‌وگو درباره آینده برجام بدون مشارکت آمریکا وجود دارد، افزود: «حفظ توافق هسته‌ای بدون آنکه تهران امتیازاتی بدهد غیرممکن است.» البته خبرنگاران روس در توییتر نوشتند که سخنان ریابکوف از سوی رویترز اشتباه ترجمه شده است. ظریف نیز پس از دیدار روز دوشنبه با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در مسکو گفت که «لاوروف وعده داده است که از این توافق دفاع کرده و آن را حفظ کند.» لاوروف در عین حال گفته است که روسیه و اروپا وظیفه دارند به‌طور مشترک از منافع قانونی خود در این توافق دفاع کنند. او از افزایش فشارها به کشورهای اروپایی توسط آمریکا برای قطع تجارت با ایران نیز سخن گفت. اتحادیه اروپا در تلاش است که به‌رغم خروج آمریکا از برجام، توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کند. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این راستا طی حضور در بروکسل علاوه بر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با وزیران خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا نیز  دیدار خواهد کرد.

رایزنی ظریف و موگرینی

ظریف، پیش از ظهر روز سه‌شنبه به وقت محلی، به ساختمان شورای اروپا در بروکسل وارد شد تا نخستین جلسه خود را با فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه‌ اروپا، برگزار کند. محمدجواد ظریف در بدو ورود به ساختمان شورای اروپا در پاسخ به پرسش خبرنگاری که از او درباره خواست ایران از اروپا ‌پرسید، گفت: «از اروپا می‌خواهیم که منافع ایران را در نظر داشته باشد.» وزیر خارجه جمهوری اسلامی پس از ملاقات با خانم موگرینی، مذاکرات خود با او را سازنده و خوب توصیف کرد. ظریف گفت: «تاکید بر ضرورت اجرای کامل برجام توسط همه طرف‌های باقی‌مانده و بهره‌مندی ایران از منافع برجام و اینکه این بهره‌مندی‌ها تضمین شود، نظر مشترک ماست.» وزیر خارجه با بیان اینکه برجام دارای منافع برای همه بوده، تاکید کرد: «باید اطمینان حاصل کنیم یک کشور با خروج غیرقانونی‌اش نمی‌تواند منفعتی از یک قضیه ببرد و سایر اعضایی که متعهد ماندند هم می‌‌توانند از منافعش بهره‌مند شوند.»

بسته‌های پیشنهادی

تیم کارشناسی ایران عصر دوشنبه مذاکرات خود با طرف اروپایی در زمینه شرایط ایران برای ماندن در برجام را آغاز کرده است. به گزارش اقتصاد نیوز، بسته پیشنهادی ایران که در این مذاکرات به اروپایی‌ها ارائه شده است، دارای ۱۲ بند است. در بندهای ارائه شده به صورت دقیق و با امکان سنجش کامل عددی پیشرفت‌ها، خواسته‌های ایران در زمینه صادرات نفت، امور بانکی، واردات و صادرات و... ارائه شده است. طبق شنیده‌ها طرف‌های دیگر برجام اعم از چین، روسیه و اتحادیه اروپا در بازه زمانی ۴۵ روزه باید به بسته پیشنهادی ایران پاسخ دهند. پیشتر ترزامی‌نخست‌وزیر بریتانیا  در گفت‌و‌گوی تلفنی با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران اعلام کرده بود که بسته پیشنهادی اروپا سه‌شنبه شب و در جریان دیدار وزرای خارجه ایران  و سه کشور اروپایی به ظریف تحویل داده می‌شود.

راه‌حل برلین

هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، روز سه‌شنبه (۱۵ مه) در گفت‌وگو با روزنامه‌های متعلق به گروه رسانه‌ای آلمانی «فونکه» تاکید کرد، تا زمانی که جمهوری اسلامی به برجام پایبند است، اتحادیه اروپا نیز از توافق هسته‌ای پشتیبانی می‌کند. او تصریح کرد: «ما اروپاییان تمامی تلاش خود را برای حفظ برجام خواهیم کرد، چراکه این توافق بر میزان امنیت و قابلیت محاسبه افزوده است.» به گفته وزیر خارجه آلمان، اتحادیه اروپا برای حفظ برجام با دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای (چین و روسیه) نیز رایزنی خواهد کرد. او افزود: «گفت‌وگوهای ما در هفته‌های آتی آسان نخواهد بود، اما تا زمانی که ما شانس آن را داریم که این توافق مهم در راه خلع‌سلاح جهانی را حفظ کنیم، نباید از هیچ‌گونه تلاشی فروگذار کنیم.» دیگر مقامات آلمانی نیز در آستانه دیدار ظریف با مقامات اروپایی موضع‌گیری و خواست‌هایی را مطرح کرده‌اند. الکساندر گراف لامبزدورف، مسوول سیاست خارجی در حزب دموکرات آزاد آلمان دولت این کشور را فراخوانده تا اقداماتی مشخص برای حفاظت از بانک‌ها و شرکت‌هایی انجام دهد که در ایران فعالیت اقتصادی دارند و نگران تحریم و مجازات از سوی ایالات‌متحده هستند. او در این رابطه تصریح کرد: «برای بسیاری از بانک‌ها که در بازار آمریکا هم فعال هستند، دشوار است که پروژه‌های شرکت‌های آلمانی در ایران را مورد پشتیبانی مالی قرار دهند. این شامل حال اکثر بانک‌ها می‌شود.»

به گفته لامبزدورف، بانک‌های دولتی در سطح ملی و اروپایی می‌توانند در این راستا وارد عمل شوند و معاملات بانک‌های خصوصی را برعهده گیرند، چراکه بسیاری از آنها در آمریکا فعالیت ندارند و از خطر تحریم‌های ایالات‌متحده مصون هستند. او خاطرنشان کرد که دولت آلمان می‌تواند پروژه‌های قابل اعتماد صادرکنندگان آلمانی و موسسات بانکی در ایران را از طریق بیمه هرمس پوشش دهد. درحال‌حاضر شرکت‌های بزرگ اروپایی مانند ایرباس با ایران معامله دارند و با توجه به خروج آمریکا ممکن است در صورت ادامه همکاری اقتصادی با جمهوری اسلامی، یا با تحریم‌ها و مجازات‌های سنگین از سوی ایالات‌متحده روبه‌رو شوند یا از حضور در بازار آمریکا محروم شوند. برای نمونه «کمرتس‌بانک» آلمان در سال ۲۰۱۵ ناگزیر شده بود، به‌خاطر معامله‌ با جمهوری اسلامی و نقض تحریم‌های وضع‌شده از سوی آمریکا مبلغ ۴۵/ ۱ میلیارد دلار به نهادهایی آمریکایی بپردازد. همچنین ژان‌ ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، پیش از عزیمت به بروکسل با ده‌ها تن از نمایندگان شرکت‌های خصوصی و فعالان اقتصادی فرانسه دیدار و گفت‌وگو داشت.  در این خصوص یک مشاور امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، روز دوشنبه گفت خطر تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی که با ایران معامله می‌کنند و وضع تعرفه‌های وارداتی بر فولاد و آلومینیوم توسط واشنگتن آزمونی برای دفاع از استقلال اروپا و نیازمند یک پاسخ قاطع است.

حمایت لندن از تداوم معافیت تحریمی

در عین حال پیش از سفر بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا به بروکسل برای دیدار با ظریف، تارنمای وزارت خارجه انگلستان به نقل از جانسون نوشت: «انگلستان و متحدان اروپایی این کشور دیدگاه خود را مبنی بر اینکه توافق هسته‌ای برای امنیت این کشورها حیاتی بوده، حفظ کرده و به این توافق پایبند خواهند ماند.» جانسون ادامه داد:« با فرانسه و آلمان برای دستیابی به بهترین راه پیش‌رو همکاری می‌کنیم. گزینه‌های موجود را برای پشتیبانی از تداوم معافیت ایران از تحریم بررسی و تضمین می‌کنیم، به تعهدات خود در قبال برجام عمل می‌کنیم و همزمان از ایران می‌خواهیم تا به محدودیت‌های اعمال شده بر برنامه هسته‌ای خود پایبند بماند.» او افزود: «دیدار ما با ظریف وزیر امور خارجه ایران در بروکسل فرصتی است تا به راه‌حلی برسیم که چگونه می‌توانیم ضمن پایبندی آنها به تعهدات خود به پشتیبانی از معافیت‌های تحریمی ایران ادامه دهیم.» جانسون اضافه کرد: «من همچنین از آمریکا می‌خواهم تا از هر اقدامی که مانع از پایبندی طرف‌های دیگر توافق هسته‌ای به تعهدات خود، از جمله تحقق معافیت‌های تحریمی از طریق تجارت مشروع می‌شود، خودداری کند.»  همچنین بوریس جانسون درباره رویکرد جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا که بارها از تغییر نظام در ایران حمایت کرده است، گفت: «این هدفی نیست که انگلیس آن را دنبال کند چراکه تغییر نظام در تهران لزوما به معنای یک تغییر بهتر نخواهد بود.» به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، جانسون پس از آن این اظهارات را بیان کرده است که واشنگتن هفته گذشته از کشورهای مسوول در جهان خواست تا فشار بیشتری را بر ایران به بهانه سیاست‌های منطقه‌ای این کشور در خاورمیانه اعمال کنند.

رایزنی‌های دیپلماتیک پمپئو با اروپا

از طرف دیگر هدر نائورت، سخنگوی وزارت خارجه ایالات‌متحده روز دوشنبه اعلام کرد مایک پمپئو در چند روز گذشته با همتایان خود از کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا درباره نحوه همکاری بر سر ایران گفت‌وگو کرده است. به گزارش رویترز، هدر نائورت مدعی شد که وزیر خارجه آمریکا و متحدان اروپایی‌ آنها منافع محکمی در پیشگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای دارند. وی در ادامه افزود: «پمپئو امیدوار است بتوانیم به همکاری‌های مستحکم خود ادامه دهیم.» یک هفته پس از اعلام دونالد ترامپ به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران، کاخ سفید روز یکشنبه تهدید کرد شرکت‌های اروپایی که با ایران تجارت کنند، تحریم خواهند شد. به گفته جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید، تحریم‌های آمریکا علیه آن دسته از شرکت‌های اروپایی که توافق‌های تجاری خود را با جمهوری اسلامی ایران ادامه دهند، «امکان‌پذیر» خواهد بود. با این حال بوریس جانسون وزیر خارجه بریتانیا روز دوشنبه و پس از گفت‌وگو با همتای فرانسوی خود در بیانیه‌ای تاکید کرد که این به معنای آن نیست که ما با آمریکایی‌ها در این زمینه همکاری نمی‌کنیم.

ابزار ضدتحریمی اروپا

از دیگر سو همزمان با هشدارهای واشنگتن مبنی بر بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران و همچنین تحریم‌های ثانویه، مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند، درحال احیای قانون مصوب سال ۱۹۹۶ با عنوان قانون منع‌کننده برای مقابله با تبعات تصمیم اخیر ترامپ در مورد توافق هسته‌ای هستند. یک مقام ارشد اتحادیه اروپا در این باره گفت: «قانون منع‌کننده، یکی از گزینه‌های اصلی است. این قانون به روزرسانی شده تا آماده (به‌کار گرفته شدن) باشد.» به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از رویترز، در سال ۱۹۹۶، زمانی که آمریکا تلاش کرد شرکت‌های خارجی طرف معامله با کوبا را تحریم کند، اتحادیه اروپا با تهدید به اقدامات تلافی‌جویانه، واشنگتن را وادار به عقب‌نشینی کرد. بعد از گذشت دو دهه، اکنون اتحادیه اروپا در مسیر استفاده از همین ابزارها در مورد ایران قرار گرفته است. قانون به اصطلاح منع‌کننده اتحادیه اروپا، قدرتمندترین ابزاری است که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های تجاری آمریکا در اختیار دارد، زیرا همه شرکت‌های اروپایی را از تبعیت از تحریم‌های آمریکا منع می‌کند و حکم هیچ دادگاهی را که مجازات‌های دولت آمریکا را به اجرا بگذارد، نخواهد پذیرفت. اما این ابزار هرگز مورد استفاده قرار نگرفته و بیشتر از جانب دولت‌های اروپایی به‌عنوان یک سلاح سیاسی مورد استفاده قرار گرفته تا یک قانون عملی، زیرا مقررات این قانون مبهم است و به اجرا گذاشتن آنها امری دشوار. از این رو این قانون عمدتا به‌عنوان هشداری در مقابل اقدامات آمریکا به‌کار می‌رود.

گستردگی سیستم مالی آمریکا در سطح بین‌المللی و حضور بسیاری از شرکت‌های اروپایی در اقتصاد آمریکا نیز سوالاتی را در مورد عملی بودن چنین اقدامی از سوی اروپا مطرح می‌سازد. کمیسیونرهای اروپایی انتظار دارند این هفته در بروکسل درخصوص استفاده از این قانون تصمیم‌گیری صورت گیرد و زمینه برای تصمیم‌گیری نهایی سران اتحادیه اروپا در نشست ۱۷ ماه مه در صوفیه فراهم شود. اما به گفته دیپلمات‌ها، کسب موافقت تمام ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا برای همراهی با اجرای این قانون کاری دشوار است. با توجه به اینکه تحریم‌های دولت آمریکا علیه موسسات مالی برای شرکت‌های اروپایی پرهزینه‌تر شده است، اجرای قانون منع‌کننده نسبت به دوره کلینتون از وزن و تاثیرگذاری چندانی برخوردار نیست.

اروپا می‌تواند تحریم‌های ثانویه را بی‌اثر کند
 

ریچارد نفیو، معمار شبکه تحریم‌های ایران در دولت اوباما درباره نقش اتحادیه اروپا در ممانعت از تاثیر تحریم‌های ثانویه آمریکا بر منافع ایران می‌گوید اروپا به‌طور بالقوه می‌تواند این کار را انجام دهد، اما اگر بخواهد هم جلوی فشار تحریم‌های ایالات‌متحده بر شرکت‌های اروپایی را بگیرد و هم به شرکت‌های اروپایی اطمینان دهد، باید سریعا و با شدت عمل کند. «پرشیا دایجست» درباره کارآیی و چگونگی تاثیر بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران با ریچارد نفیو گفت‌وگو کرده است. نفیو، در پاسخ به این سوال که در صورت باقی ماندن ایران در برجام، تاثیر، کارآیی و نفوذ تحریم‌های آمریکا علیه ایران تا چه اندازه خواهد بود، گفت: «خب، این مساله واقعا به این بستگی دارد که اروپایی‌ها و دیگران در پاسخ به آن چه کاری انجام دهند. من معتقدم که به نفع ایران است که در برجام باقی بماند و با اروپا و سایر کشورها استدلال کند که تحریم‌ها وضعیت را بدتر می‌کند نه بهتر.» او در پاسخ به این سوال که آیا با خروج ایران از برجام امکان طرح مذاکرات جدید مطابق دیدگاه ترامپ وجود دارد، افزود: «من فکر می‌کنم که این بخشی از منطق ترامپ است (البته شاید منطق بعضی از مشاورانش نباشد). حدس خودم این است که رهبران ایران اصلا تمایلی ندارند که پس از این با رئیس‌جمهور فعلی ایالات‌متحده مذاکره کنند، زیرا در حال حاضر شکافی بزرگ در اعتماد و اطمینان به‌وجود آمده است.»