فوریت‌های عصر جدید تجارت

طی یک نسل گذشته، ایجاد پل اقتصادی میان کشورها کمک‌ کرده است تا سهمی از جمعیت جهان که در فقر شدید به‌سر می‌برند به نصف کاهش یابد. این امر موجب کاهش هزینه‌های زندگی و ایجاد صدها میلیون شغل جدید با دستمزدهای بالا شده است. امروزه در آمریکا به تنهایی از هر ۵ شغل یک مورد به‌واسطه تجارت بین‌المللی کالا و خدمات حمایت می‌شود. در واقع می‌توان گفت تجارت فوق‌العاده زیبا است، اما با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است.

ما می‌دانیم تجارت برای همه کارآیی لازم را ندارد و برخی بخش‌های نظام تجارت چندجانبه به نفس‌نفس افتاده است. در حقیقت تنش‌های تجاری که این روزها وجود دارد تحت تاثیر همین چالش‌های اساسی است. در این رابطه رسیدگی به این موضوعات یکی از کلیدی‌‌ترین  چالش‌های زمان ما است. شرکت‌های بزرگی نظیر «اینتل» و «نایک‌» و همچنین هزاران کسب‌وکار کوچک را در نظر بگیرید که به لطف تجارت الکترونیک و سایر شکل‌های دیجیتال در بازارهای جهانی رشد و رونق را تجربه کرده‌اند. سلامت اقتصاد جهان به سلامت جریان تجارت بستگی دارد. به تازگی بهبود تجارت موجب تقویت رشد اقتصادی جهان شده است. با این حال افزایش حمایت‌گرایی می‌تواند این روند روبه بهبود را به‌خطر بیندازد. زمانی‌که پل‌های اقتصادی صدمه ببینند و تجارت جهانی با اخلال روبه‌رو شود شاهد عواقب ناگواری خواهیم بود. در این راستا کلیدی‌‌ترین  بخش توصیه ما «تسهیل گسترش و رشد متوازن تجارت بین‌المللی» است. به همین دلیل است که «صندوق بین‌المللی پول» تلاش می‌کند همکاری و گفت‌وگوهای بین‌المللی تقویت شود.

عصر جدید تجارت

جامعه جهانی در حال وارد شدن به دوران جدیدی از تجارت است، دورانی که در آن جریان اطلاعات مهم‌تر از تجارت فیزیکی شده است. بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۸، تجارت بین‌المللی کالا و خدمات رشدی بیش از دو برابر رشد اقتصادی جهان را تجربه کرد. گرچه در سال‌های اخیر رشد این مدل سنتی از تجارت به‌ندرت از رشد اقتصادی پیشی گرفته است. در این دوران همچنین جریان‌های دیجیتال رونق چشمگیر یافته است. براساس آمارهای شرکت تکنولوژیکی «سیسکو»، میزان پهنای‌باند استفاده شده میان کشورها بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ بیش از ۹۰ برابر شده است، مقداری که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۳، سیزده برابر دیگر رشد کند. این رشد قابل‌توجه تنها محدود به تماشای آنلاین ویدئو، تماس‌های اسکایپ و پست‌های شبکه‌های اجتماعی نمی‌شود. در واقع این روند نقش «داده‌ها» در تقویت سایر جریان‌ها، به‌خصوص تقویت قابلیت تجارت «خدمات» را نمایان می‌کند. این امر همچنین موجب بهبود کارآیی می‌شود. براساس برآوردهای موسسه «مک‌کنزی» شرکت‌ها می‌توانند ضرر ناشی از حمل‌ونقل کالاهای خود را با نصب سنسورهای قابل‌ ردیابی به مرسولات تا یک‌سوم کاهش دهند. بنابراین در بسیاری از جوانب، آینده تجارت همان آینده «داده‌ها» است. به گفته کریستین لاگارد این امر فرصتی بزرگ برای سیاست‌گذاران است تا با ایجاد پل‌های اقتصادی نوین، «نظام تجارت جهانی بهتری» ایجاد کنند. در این باره دو پرسش مطرح است: «کلیدی‌‌ترین  سنگ‌ بنای تجارت بهتر چیست؟» و «چطور می‌توان نظام تجارت چندجانبه را بهبود بخشید؟»

کلیدی‌‌ترین  سنگ بناهای تجارت بهتر

الف) تجارت بیشتر خدمات: یکی از اصلی‌‌ترین  قدم‌های رسیدن به نظام تجاری بهتر، گسترش تجارت «خدمات» جهانی است. خبر خوب در این باره رشد به نسبت سریع تجارت در سال‌های اخیر است. درحال‌حاضر تجارت سهمی ۲۰ درصدی از صادرات جهان دارد. برخی برآوردها بیانگر آن است که نیمی از تجارت خدمات جهان متاثر از تکنولوژی دیجیتال است، آن هم باوجود دیوارهای تعرفه‌ای بلند. به عقیده صندوق با کاهش این مرزهای تجاری و افزایش دیجیتالی شدن، خدمات می‌تواند به اصلی‌‌ترین  موتور محرک تجارت جهانی تبدیل شود.

ب) بهره‌وری بالاتر: یکی دیگر از سنگ‌بناهای نظام تجاری بهتر، «بهره‌وری بالاتر» است. ما می‌دانیم با افزایش قابلیت تجارت خدمات، دیجیتالی شدن می‌تواند موجب تقویت بهره‌وری و استانداردهای زندگی شود. در واقع تکنولوژی دیجیتالی خیز بهره‌وری بخش تولید را به همراه دارد. به‌عنوان مثال، روند رو به رشد «ماشینی‌شدن» این امکان را برای شرکت‌ها فراهم ساخته تا برخی از عملیات‌های خود را به داخل کشور خود منتقل سازند. از طرفی «دیجیتالی شدن» رقابت را در تجارت جهانی تشدید خواهد کرد، امری که شرکت‌ها را مجبور به سرمایه‌گذاری بیشتر در تکنولوژی‌های جدید و مدل‌های کسب‌وکار کارآتر می‌کند.

ج) فراگیری بیشتر: سومین جزء نظام تجاری بهتر، «فراگیری و شمولیت» بیشتر است. بخش تولیدی آمریکا را در نظر بگیرید. سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی آمریکا از دهه ۱۹۴۰ میلادی تقریبا ثابت باقی‌مانده است (با خارج کردن تورم). سهم اشتغال این بخش اما کاهش چشمگیری را تجربه کرده است، امری که دلیل اصلی آن تغییرات تکنولوژیکی و تا حدودی نیز متاثر از رقابت جهانی با رقبایی همچون چین است. البته انقلاب دیجیتالی در تجارت چالش‌های مختص به خود را به همراه دارد (فشار بیشتر بر کارگرانی که مهارت‌های کمتری برای رقابت دارند). در این شرایط پرسشی که مطرح می‌شود این است که وظیفه دولت‌ها چیست؟ به ادعای رئیس «صندوق بین‌المللی پول» دولت‌ها می‌توانند حمایت بهتری از کسانی که بیشترین  تاثیر را از تکنولوژی و تجارت می‌پذیرند داشته باشند. درحال‌حاضر بسیاری از کشورها انواع مختلفی از بیمه‌های بیکاری را به نیرو‌های کار خود پیشنهاد می‌کنند. به‌عنوان مثال در ایالات‌متحده، طرحی برای کمک درآمدی موقت به افرادی که به‌دنبال ارتقای مهارت‌های خود هستند در دستور کار قرار گرفته است. از طرفی بسیاری از کشورها می‌توانند برنامه‌های آموزش کارکنان خود را بهبود بخشند. برای نمونه، تجارب کشورهای کانادا و سوئد نشان می‌دهد آموزش در حین کار بسیار کارآتر از آموزش در کلاس‌های درس است. به گزارش صندوق، تجدیدنظر در نظام آموزشی از دیگر وظایف دولت‌ها در عصر دیجیتالی است.

بهبود نظام تجارت چندجانبه

طی ۷۰ سال گذشته، کشورهای جهان با همکاری یکدیگر نظامی از قوانین و مسوولیت‌های مشترک ایجاد کرده‌اند که جهان ما را متحول ساخته است. در سه دهه اخیر به تنهایی این نظام چندجانبه موجب خروج صدها میلیون‌ نفر از فقر شده است، درحالیکه درآمد و استانداردهای زندگی را در تمامی کشورها افزایش داده است. امروزه دولت‌ها فرصت آن را دارند تا این نظام را در دوران جدید تجارت اصلاح کنند. در زمان تعمیر پل‌های اقتصادی باید ابتدایی‌‌ترین  اصول مهندسی رعایت شوند. در این‌باره خودداری از حمایت‌گرایی‌های تجاری، حذف اقدامات تجاری ناعادلانه، تجارت در قالب قوانین تجاری (به‌خصوص قوانین «سازمان تجارت جهانی») و استقبال از ایده‌های جدید از جمله اصلی‌‌ترین  اصول در تجارت هستند. با این حال امروزه کشورها درگیر موضوعاتی هستند که در قالب قوانین «سازمان تجارت جهانی» نمی‌گنجد، موضوعاتی از قبیل یارانه‌های دولتی، محدودیت بر جریان داده‌ها و حمایت‌گرایی در مالکیت معنوی. در این باره به منظور رسیدگی به این موضوعات کشورها می‌توانند از توافق‌های تجاری «چندجانبه» بهره برند. در این توافقات باید تسهیل جریان‌های داده‌ای، حفاظت حریم داده‌ای، ارتقای امنیت سایبری و نگرانی‌های نیروی کار و محیط‌زیستی مورد توجه قرار گیرند.