کشاورزان خرد، دامداران و خانوارهای روستایی در دهک‌های متوسط و پایین درآمدی را با شوک درآمدی و از دست دادن موجودی انبار مواجه کرده و آنها را بسیار آسیب‌پذیر می‌کند. با توجه به تخمین هلال احمر تنها در استان لرستان ۳۰ هزار هکتار زمین زراعی و ۱۵۰ حوضچه پرورش ماهی آسیب مستقیم دیده‌اند؛ به‌طوری‌که انتظار می‌رود در بازارهای محصولات غذایی محلی و کشوری  با کاهش عرضه محصولات و افزایش قیمت آنها رو‌به‌رو باشیم. بنابراین دولت ناگزیر از طراحی بسته‌های حمایتی عاجل برای مقابله با فراگیری فقر و به‌صورت خاص فقر غذایی در مناطق آسیب‌دیده ‌است.

سیل از سوی دیگر سرمایه فیزیکی کشور را ویران می‌کند. سرمایه فیزیکی شامل زیرساخت، خانه‌های مسکونی، موجودی انبار بنگاه‌ها در مناطق آسیب‌دیده، مناطق قابل کشت و ماشین‌آلات است. بنابر اعلام اولیه هلال احمر تا این لحظه تنها در استان لرستان آسیب جدی به ۲۵۰ کیلومتر راه، ۷۲۰۰ واحد مسکونی، ۱۵۰ مزرعه پرورش ماهی و ۵۷ دستگاه پل شناسایی شده است. با توجه به اینکه در ایران، از میان عوامل موثر بر رشد، سرمایه بیشترین سهم از رشد را دارد، اثر کوتاه‌مدت و بلندمدت سیل بر رشد، به‌خصوص رشد منطقه‌ای در استان‌های آسیب‌دیده، از مسیر کاهش سرمایه فیزیکی پیش‌بینی تلخ و بسیار محتملی است. این در حالی ا‌ست که در یک فرآیند مستمر از سال ۱۳۸۹ (نزدیک به ۱۰ سال) توان سرمایه‌گذاری کشور مستمرا تحلیل رفته است.

سرمایه انسانی و عوامل موثر بر شکل‌گیری آن بعد سومی ا‌ست که در سیل فراگیر کشوری اخیر آسیب جدی دیده‌است. بهداشت و درمان و آموزش عوامل موثر بر شکل‌گیری سرمایه انسانی‌اند. سرمایه انسانی  از عوامل اساسی مشخص‌کننده نرخ رشد و کیفیت آن‌ در افق میان‌مدت و بلندمدت است. در مورد آثار مخرب سیل باید دقت داشت آنچه تبعات بلندمدت آن را بازنمایی می‌کند حجم تلفات انسانی نیست، بلکه تعداد افراد قرار گرفته در معرض سیل است. سیل در مقایسه با زلزله، به دلیل قابل‌پیش‌بینی بودن، تلفات انسانی اولیه تفاوت چشمگیری با شاخص تعداد مجروحان و کشته‌شدگان بر جا نمی‌گذارد، اما به نیروی کار موثر آسیب جدی وارد می‌کند. در یک طرف مدارس تخریب می‌شوند و در طرف دیگر خانوارها نیاز به به‌کارگیری کلیه استعداد انسانی خود در لایروبی و بازسازی دارند. بنابراین حضور موثر دانش‌آموزان در مدارس مناطق روستایی کاهش خواهد داشت. از طرف دیگر شیوع بیماری‌های واگیر، مسائل مرتبط با بهداشت عمومی نظیر آسیب به سیستم آب و فاضلاب و تهدید امنیت غذایی سلامت اجتماعی را تهدید می‌کند. باز هم هلال احمر اعلام کرده است که در استان لرستان ۵۵ مدرسه که محل تحصیل ۴ هزار دانش‌آموز است به‌صورت کامل تخریب شده‌اند.

از امروز که اولین روز کاری است دولتمردان باید در مورد مواعیدی که برای تخفیف آثار سیل نوروزی می‌دهند، محتاط باشند. مشکلات پیش روی سیاست‌گذار متعدد و با افق‌های زمانی متفاوت است و منابع مقابله با این مشکلات بسیار محدود است. ابرچالش‌های بودجه و بدهی دولت، شبکه بانکی و تامین اجتماعی (به معنای کامل کلمه) منابع مالی نقد را کاهش داده است. آینده‌نگری و شرایط تحریم نیز الزام می‌کند که دولت در استفاده از منابع ارزی نظیر صندوق توسعه مقتصدانه عمل کند. این نحیف بودن منابع نقدی مانع از آن است که بتوان با پول و تحمل خطاهای سیاستی کاری را از پیش برد.

در این شرایط حکمرانی خوب اقتضا می‌کند که «هدف» هر اعلان سیاستی، مشخص و قابل اندازه‌گیری باشد. تجمیع اطلاعات و آمار برای اعطای یارانه‌های شفاف غیر‌نقدی و نقدی، تسهیلات خرد، بازسازی مکان‌های عمومی و زیرساخت، قدم اول است. اینکه ابزار سیاستی یارانه مشروط، غیرمشروط، نقدی و غیر‌نقدی تسهیلات کمک بلاعوض و... از چه منابعی باشد در مرحله دوم اهمیت قرار دارد. مهم‌ترین اولویت مورد مطالبه تبیین شرایط موجود و اعلام شفاف «اهداف» سیاستی از سمت دولت است. در غیر‌این صورت در دام عدم توانایی ارزیابی بهبود یا افول وضعیت قرار خواهیم گرفت.

اخبار مرتبط