شاهراه سفرهای ارزان کدام است؟
کلید ارزان‌سازی سفر در دست تعطیلات دو روزه
گردشگران در طاق بستان کرمانشاه
با این‌همه صاحب‌نظران معتقدند چنین طرح‌هایی که با مداخله دولت انجام می‌شود و در آن رنگ و بویی از اعتماد به مکانیزم بازار وجود ندارد، فرجام چندان روشنی نخواهند داشت و تلاش‌ها باید برای تنظیم قیمت‌ها بر اساس نظام عرضه و تقاضا شکل بگیرد.به این منظور، فعالان گردشگری اعتقاد دارند در صورتی که سفرهای داخلی محدود و متمرکز بر تعطیلات عمده همچون ایام نوروز نباشد، مردم خواهند توانست از بسته‌های سفر ارزان برخوردار شوند؛ ایده‌ای که به نظر می‌رسد تنها از طریق ساماندهی تعطیلات کشور و دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته محقق شود که به موجب آن و با فرصتی که فراهم می‌شود، گردشگران ایرانی می‌توانند سفرهای خود را در تمام ایام سال توزیع کنند.
از سوی دیگر، برخی کشورهای اروپایی تدابیر دیگری نیز برای ساماندهی تعطیلات و توزیع سفر در تمام ایام سال اندیشیده‌اند. در سبکی که از سوی بریتانیا اتخاذ می‌شود، دولت این کشور در زمان‌هایی که تعطیلات مناسبتی مقارن با تعطیلات آخر هفته می‌شود، بر تعطیلات آخر هفته می‌افزاید. اسپانیا نیز به ساماندهی روزهای غیرتعطیل در میان دو روز تعطیل می‌پردازد و روز مابین تعطیلات هم تعطیل می‌شود. به این ترتیب مردم از ابتدای هر سال نسبت به برخی تعطیلات طولانی آخرهفته آگاهی دارند و برای سفرهای خود در این تعطیلات برنامه‌ریزی می‌کنند.
معضل سفرهای گران داخلی
اما به باور کارشناسان گران بودن بسته‌های سفر داخلی باعث شده مردم تمایل کمتری به سفرکردن در داخل کشور داشته باشند و قیمت‌ها به گونه‌ای است که هم‌اکنون انگیزه سفر به خارج از کشور و به‌خصوص کشورهای همسایه بیشتر است. شاید یک علت این مساله را که به تراز گردشگری ایران نیز لطمه زده است بتوان در واقعی نبودن نرخ ارز جست. بنا بر اظهارات کارشناسان اقتصادی و فعالان صنایع، ارزهای عمده خارجی همچون دلار در بازار ایران با قیمتی پایین‌تر از ارزش حقیقی خود مبادله می‌شود که همین امر موجب شده سفرهای خارجی به صورت کاذبی ارزان تمام شوند. به این ترتیب شاید بتوان بخشی از تراز نامتناسب گردشگری ایران را از طریق واقعی‌سازی نرخ ارز کنترل کرد، اما دسترسی مردم به بسته‌های سفر داخلی ارزان نیز مساله‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. دولت و سازمان میراث فرهنگی طی سال‌های گذشته طرح‌هایی از قبیل «تخصیص سهمیه بنزین سفر»، «ارائه سفر کارت» و «ارائه یارانه سفر به بنگاه‌های گردشگری» به‌منظور ارزان‌سازی سفرهای داخلی ارائه کرده‌اند اما هیچ‌کدام از این طرح‌ها فرجام روشن و موفقی نداشته است.
در همین خصوص عضو ناظر مجلس در شورای‌عالی میراث فرهنگی دیدگاه مثبتی در خصوص طرح قسط‌بندی هزینه‌های سفر ندارد و معتقد است این سیاست صحیحی نیست که برای چند روز سفر، کارمندان را متعهد به پرداخت قسط کرد. پروانه سلحشوری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند: «باید با سیاستی دقیق سفرهای داخلی را تا حد ممکن ارزان کرد؛ چراکه قیمت‌های بالای کنونی شدیدا توسعه گردشگری داخلی را تحت‌الشعاع قرار داده و مانع رشد آن شده است.»وی تصریح می‌کند: «نیندیشیدن به چاره‌ای کارساز که به موجب آن سفرهای داخلی قیمتی معقول‌تر داشته باشند باعث شده اکنون سفری چند روزه به کشورهای همسایه به مراتب ارزان‌تر از سفر به بسیاری از نقاط پرظرفیت گردشگری کشور همچون چابهار باشد. هرچقدر هم که عموم مردم تمایل به گردش در کشور خود و مشاهده مناطق جدید در آن داشته باشند، باز هم در چنین شرایط قیمتی، ناچار هستند مقاصد خارج از کشور را انتخاب کنند.»
لزوم توقف مداخلات دولت در بازار
اما در خصوص سیاست‌های اتخاذ شده به‌منظور ارزان‌سازی سفرهای داخلی، رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی شیراز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند: «تاکنون دو طرح عمده پیشنهاد شده است؛ یکی «کارت سفر» و دیگری طرح «یارانه سفر». طرح کارت سفر در ابعادی که برای آن پیش‌بینی شده و بنا بود اجرایی شود، هرگز محقق نشد و هم‌اکنون به صورت محدود برخی بنگاه‌های بخش خصوصی و دولتی به موجب قراردادهایی که با بنگاه‌های گردشگری عقد می‌کنند، کارت‌های تخفیف در سفر برای کارمندان خود فراهم می‌کنند.»علی‌اصغر ظریف‌کار می‌افزاید: «طرح یارانه سفر نیز هرگز اجرا نشد و در حد شعار باقی ماند. به موجب این طرح بنا بود یارانه‌هایی به بنگاه‌های عرضه‌کننده خدمات گردشگری تعلق بگیرد تا آنها با ارزان‌سازی خدمات خود، بسته‌های سفر ارزان‌تری برای گردشگران داخلی تدارک ببینند. اما کسری بودجه دولت در سال‌های اخیر مانع از اجرایی شدن آن شد و حتی برخی یارانه‌های اساسی‌تر نیز به بنگاه‌های گردشگری تعلق نگرفت.»
وی با انتقاد از نگاه عمومی حاکم بر سیاست‌گذاری‌های مرتبط با ارزان‌سازی سفر ادامه می‌دهد: «راهکارهای پیشنهادی برای کاهش هزینه‌های سفر برخاسته از دو دیدگاه است. در دیدگاه نخست بر ساز و کار بازار و نظام عرضه و تقاضا تکیه می‌شود که به موجب این ساز و کار هر زمان از سال که تقاضا برای سفر و خدمات مرتبط با آن افزایش پیدا کند، به‌دلیل محدودیت در عرضه خدماتی همچون اجاره اتاق در هتل‌ها و ارائه بلیت هواپیما، نرخ‌ها افزایش شدید خواهند داشت. بنابراین موثرترین راه ارزان‌سازی سفر سوق دادن مردم به سفر کردن در ایامی است که میزان تقاضا در سطح پایین‌تری قرار داشته باشد.»رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی شیراز خاطرنشان می‌کند: «با این رویه، دیگر نیازی به مداخله دولت نیست و مکانیزم بازار خود قیمت‌ها را تنظیم خواهد کرد. همان‌طور که مشاهده نیز می‌شود، در فصول غیراوج سفر، هزینه رزرو هتل و قیمت بلیت‌های هواپیما در حدی ارزان است که هرچقدر هم دولت تلاش کند، در فصول اوج سفر مانند ایام تابستان و تعطیلات نوروز نمی‌توان به این سطح از قیمت برای خدمات رسید.»
اهمیت دو روزه شدن تعطیلات
ظریف‌کار در خصوص علت اصلی دسترسی نداشتن مردم به بسته‌های ارزان سفر تصریح می‌کند: «اما مشکل اساسی در این نکته است که افراد و خانواده‌های ایرانی به هیچ عنوان فرصت سفر کردن در ایام سال را ندارند و قریب به اتفاق سفرهای تفریحی در کشور معطوف به تعطیلات نوروز و تعداد معدود تعطیلی‌های موجود در تقویم است. در این زمینه تعطیلات یک روزه پایان هفته پاسخگو نیست؛ حال آنکه در سراسر دنیا به‌دلیل دو روزه بودن تعطیلات هفتگی این فرصت هر هفته در اختیار گردشگران و افراد مایل به سفر قرار دارد.»
وی درخصوص نقش افزایش تعطیلات پایان هفته در گردشگری اظهار می‌کند: «با دو روزه شدن تعطیلات پایان هفته مردم می‌توانند سفرهای خود را در طول ایام سال توزیع کنند، چراکه نرخ‌های پایین خدمات سفر در فصول غیراوج سفر نیز موجب ایجاد جذابیت برای سفر کردن خواهد شد. به این ترتیب هم تعداد سفرها افزایش پیدا خواهد کرد که این امر موجب رونق گرفتن کسب‌وکارهای موجود در این حوزه می‌شود و هم عموم مردم از خدمات سفر ارزان‌قیمت بهره‌مند خواهند شد.»
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی شیراز با تاکید بر لزوم تمرکز سیاست‌گذاری‌ها بر توزیع سفر در طول ایام سال و تکیه بر مکانیزم بازار می‌افزاید: «در شرایط کنونی کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری در ماه‌های بسیاری از سال رکود عمیقی را سپری می‌کنند و این مساله باعث می‌شود در فصول اوج سفر قیمت‌ها به گونه‌ای افزایش پیدا کند که بنگاه مربوطه بتواند در همان بازه زمانی محدود به سود مطلوب سالانه‌اش دست پیدا کند. حال آنکه با توزیع سفرها در طول ایام سال و تشویق مردم برای سفر کردن در فصول غیراوج، سوددهی این بنگاه‌ها نیز در طول ایام سال پخش شده و این مساله بر کاهش قیمت‌های پیشنهادی آنان نیز تاثیر بسزایی خواهد گذاشت.»
این فعال بخش خصوصی گردشگری با تاکید بر ساماندهی تعطیلات کشور و گنجاندن دو روز تعطیل در پایان هر هفته به عنوان تنها راهکار عملی موجود خاطرنشان می‌کند: «با اهمیتی که توزیع سفرها در ایام سال دارد، بخش خصوصی صنعت گردشگری کشور تمام تلاش خود را می‌کند تا مردم در فصول غیراوج نیز سفر کنند، اما تنها سیاستی که می‌تواند برای تحقق این امر بسترسازی کند، افزایش تعطیلات پایان هفته است.» ظریف‌کار تصریح می‌کند: «با این‌همه، دیدگاه موجود فعلی کاملا در تضاد با این سیاست است. عموم سیاست‌گذاری‌های کنونی دولت بر محور نرخ‌گذاری دستوری شکل می‌گیرد و تصور می‌شود می‌توان با مجبور کردن بنگاه‌های گردشگری به کاهش قیمت خدمات خود، سفر را برای گردشگران ارزان کرد؛ حال آنکه عرضه‌کنندگان خدمات گردشگری برای گریز از ورشکستگی چاره‌ای جز افزایش قیمت‌های خود ندارند و اگر این کار صورت نگیرد یا بنگاه‌های موجود ورشکست و از بازار حذف می‌شوند یا به‌قدری کیفیت خدماتشان افت پیدا می‌کند که دیگر حقوق مشتریان رعایت نخواهد شد.»
مساله ساماندهی تعطیلات و دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته مطالبه‌ای است که در سال‌های اخیر از جانب طیف گسترده‌ای از فعالان مشاغل مختلف در جامعه مطرح شده و با توجه به دستاورد‌های اقتصادی و اجتماعی این طرح، کاهش هزینه‌های دولت و افزایش بهره‌وری بارها مورد تاکید قرار گرفته است. در زمینه گردشگری نیز این امر در صورت تحقق، مشابه با تجارب پرتعداد خارجی، فرصت گسترده‌ای را پیش روی گردشگران ایران خواهد گذاشت تا بتوانند در فصول غیراوج سفر نیز مسافرت کرده و به بسته‌های ارزان سفر دسترسی داشته باشند.
ارسال نظر