عوامل افت شتاب رشد درآمد قطعه‌ای‌ها در هشتمین ماه سال‌جاری بررسی شد
درآمد سازی قطعهسازان در عین کاهش سود
در آبان‌ماه وضعیت صورت‌های مالی قطعهسازان مناسب نبوده و میزان تولید و فروش آنها در مقیاس نقطه به نقطه بهترتیب افت 14 و 9درصدی را تجربه کرده است. این وضعیت در درآمد فروش این صنعت نیز نمایان است و طی این ماه با ثبت فروش 4هزار و 500میلیارد تومان رشد 22درصدی نسبت به آبان سال قبل رقم خورده است که در مقایسه با متوسط رشد 52درصدی سال‌جاری کاهش شتاب 30واحد درصدی را تجربه کردهاند. با توجه به متوسط رشد 7درصدی نرخ فروش محصول اصلی قطعهسازان طی آبان نسبت به هشت‌ماه سال‌جاری، می‌‌‌توان گفت عامل اصلی کاهش شتاب درآمد آنها به افت تقاضای قطعات خودرو و به تبع آن کاهش مقدار تولید و فروش بازمی‌گردد.
500 شرکت قطعهساز داخلی
نقش و جایگاه صنعت خودرو در اقتصاد کشورهای مختلف موجب شده است تا برخی از کشورها به این صنعت روی آورند و با سرمایه‌گذاری جدی در این بخش، به جایگاهی دست یابند که به‌عنوان خودروساز جهانی نقش مهمی در تولید، اشتغال و ثروت داشته باشند. در حال حاضر بیش از 500شرکت تولید قطعات خودرو در زنجیره تولید قطعه صنعت خودروی کشور فعالیت می‌کنند که در میان این شرکت‌ها، چند شرکت قطعهساز به‌عنوان غول‌‌‌های این صنعت، بخش قابل‌توجهی از قطعات موردنیاز خودروسازان را تولید می‌کنند. شرکت صنایع تولیدی کروز به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده قطعات خودرو در کشور و با برخورداری از سه کارخانه بزرگ تولید قطعات، به یکی از تامین‌کنندگان اصلی و بزرگ قطعات در صنعت خودروی ایران تبدیل شده است. پس از آن شرکت سازه‌گستر سایپا دومین تولیدکننده بزرگ قطعات خودرو در کشور شناخته می‌شود.
ارزندگی قیمتی در «خکار» و «خپویش»
صنعت تولیدکننده قطعات خودرو در بورس شامل 25شرکت فعال است که در مجموع بیش از 68هزار و 800میلیارد تومان از ارزش بازار سهام را تشکیل می‌دهند. بیشترین ارزش بازار این صنعت به شرکت «خاهن» تعلق دارد که در حال حاضر با ارزش بازار بیش از 11هزار میلیارد تومان در بازار سهام مورد معامله قرار می‌گیرد. نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت در محدوده 13.2واحد قرار دارد که با توجه به متوسط نسبت قیمت به سود کلیت بازار که در محدوده 8واحد قرار دارد، می‌‌‌توان اذعان کرد شرکت‌های قطعهساز بازار سهام جزو شرکت‌های رشدی محسوب می‌‌‌شوند. کمترین میزان قیمت به سود هر سهم در حال حاضر به دو شرکت «خکار» و «خپویش» تعلق دارد که در محدوده 6واحد قرار دارند و این به‌‌‌معنای ارزندگی جایگاه قیمت این دو شرکت نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود است.
توقف رشد تولید و فروش در آبان
از آنجا که واحد محصولات تولیدی صنعت قطعات خودرو یکسان نیست، به جهت یکسان‌سازی و بررسی روند تولیدات تمامی واحد محصولات، از جمله کیلوگرم، دستگاه، دست و... به هزار واحد تبدیل شده است. بر این اساس روند تولیدات این صنعت نشان می‌دهد که طی 12سال گذشته هر سال تولیدات این صنعت 8درصد افزایش یافته است. اوج رشد تولید قطعهسازان طی سال 93 به ثبت رسید که تجمیع تولیدات آنها با افزایش 36درصدی همراه بود. روند تولیدات این صنعت تغییرات زیادی را تجربه کرده، به‌طوری که در برخی سال‌ها رشد و در برخی نیز با کاهش نسبت به سال ماقبل همراه بوده است. طی سال 1401 مجموع تولیدات نسبت به سال 1400 با رشد 16درصدی همراه بود که نسبت به متوسط 12ساله رشد 8درصدی را تجربه کرد. طی سال‌جاری شتاب رشد تولید قطعهسازان ادامه داشته و مجموع تولیدات هشت‌ماه این صنعت در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش 8درصدی را به ثبت رسانده است.
با توجه به قابلیت دپوپذیری قطعات تولیدی خودرو، بنابر تامین قطعات و سیاست‌‌‌های شرکت، در برخی ماه‌‌‌ها تولیدات شرکت‌های قطعهساز با افزایش همراه می‌شود و در برخی ماه‌‌‌ها از دپوی انبار اقدام به فروش محصولات می‌کنند. روند مقدار فروش قطعهسازان نشان می‌دهد که از سال 90 هر سال به‌طور متوسط 11 درصد به مقدار فروش آنها افزوده شده است. طی سال 1401 همگام با رشد تولید، افزایش مقدار فروش نیز رقم خورد و مجموع مقدار فروش 17درصد افزایش یافت. در سال‌جاری رشد مقدار فروش قطعهسازان تداوم داشته است و آنها رشد 15درصدی را در قیاس با مدت مشابه تجربه کردهاند. در آبان ماه مجموع مقدار تولید و فروش قطعهسازان بهترتیب با کاهش 14 و 9درصدی در قیاس با آبان سال گذشته همراه بوده است.
بیشترین میزان رشد مقدار فروش از ابتدای سال به شرکت «خپویش» تعلق دارد که طی هشت‌ماه امسال با ثبت رشد فروش 31درصدی توانسته است سردمدار جهش مقدار فروش نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود شود. در بحث تولید طی هشت‌ماه امسال شرکت «خزر» با رشد تولید 26درصدی نسبت به مدت مشابه، بیشترین میزان رشد تولید را به خود اختصاص داد.
«خلنت» سردمدار افزایش نرخ فروش
نرخ‌‌‌گذاری در صنعت قطعات خودرو عمدتا به‌طور دستوری صورت می‌گیرد که این امر همواره به ایجاد ریسک‌‌‌هایی همچون کمبود نقدینگی و کاهش سودآوری قطعهسازان منجر شده است. با توجه به تنوع بالای محصولات تولیدی این صنعت و به تبع آن مجوزهای گوناگون افزایش نرخ آنها، میزان نرخ فروش محصول اصلی هر شرکت که بیشترین سهم از فروش آن را تشکیل داده، در نظر گرفته شده است. بر این اساس طی هشت‌ماه امسال متوسط رشد نرخ فروش محصول اصلی قطعهسازان نسبت به مدت مشابه سال قبل 45درصد به ثبت رسیده است. بیشترین جهش نرخ فروش به شرکت «خلنت» تعلق دارد که طی هشت‌ماه امسال توانسته است محصول اصلی خود یعنی لنت ترمز را 88درصد بالاتر از متوسط مدت مشابه به فروش رساند.
طی آبان‌ماه امسال رشد نرخ فروش محصول اصلی قطعهسازان در قیاس با هشت‌ماه سال‌جاری با رشد 7درصدی همراه بوده است. بیشترین میزان رشد نرخ فروش در آبان به شرکت «خکار» تعلق دارد که محصول اصلی خود یعنی مجموعه دریچه هوا را طی آبان‌ماه با رشد 21درصدی در قیاس با هشت‌ماه به فروش رسانده است. در این مقیاس کمترین میزان رشد نرخ فروش به شرکت «خپویش» تعلق دارد که محصول اصلی خود یعنی سنسورهای موتور را با کاهش 28درصدی نسبت به میانگین سال‌جاری به فروش رسانده است.
کاهش 12درصدی شتاب درآمدی آبان
وضعیت فروش قطعهسازان نشان می‌دهد که در 12سال اخیر به‌طور متوسط هر سال 38درصد رشد درآمد را تجربه کردهاند. اوج رشد درآمدی این صنعت طی سال 99 به وقوع پیوسته که مجموع فروش آنها رشد 124درصدی را نسبت به سال ماقبل تجربه کرده است. طی 12ماه 1401، مجموع درآمد ثبت‌شده قطعهسازان 44هزار و 700میلیارد تومان بوده که در قیاس با 1400 رشد بیش از 80درصدی را تجربه کردهاند. رشد درآمد این صنعت طی سال اخیر در قیاس با متوسط 12ساله افزایش بیش از 40واحد درصدی را به ثبت رسانده است. در سال‌جاری رشد درآمد دوره‌‌‌های گذشته قطعهسازان تداوم داشته و مجموع فروش آنها 31هزار و 500میلیارد تومان به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه قبل افزایش 52درصدی را به ثبت رسانده است.
در این مقیاس بیشترین میزان رشد درآمد به شرکت «خنصیر» تعلق دارد که در مدت هشت‌ماه امسال با ثبت فروش 4هزار و 570میلیارد تومانی و رشد 139درصدی رکورددار بیشترین جهش درآمد در سال‌جاری بوده است. عامل اصلی رشد درآمد این شرکت به افزایش 81درصدی نرخ فروش هشت‌ماهه نسبت به مدت مشابه محصول اصلی آن یعنی میل‌لنگ پراید 1300 بازمی‌گردد. در مقیاس نقطه به نقطه طی هشتمین ماه از سال‌جاری مجموع فروش قطعهسازان 4هزار و 500میلیارد تومان بوده که نسبت به آبان سال قبل افزایش 22درصدی را تجربه کرده است. عامل اصلی افت 12واحد درصدی شتاب درآمد آبان‌ماه نسبت به میانگین سال‌جاری به افت مقداری تولید و فروش طی این ماه بازمی‌گردد. طی آبان‌ماه دو شرکت «خموتور» و «خزر» با ثبت رشد 111درصدی در قیاس با آبان سال قبل نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود عملکرد بهتری به لحاظ رشد درآمد فروش داشته‌‌‌اند.
فقدان ثبات سودآوری در قطعهسازان
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد متوسط سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص قطعهسازان طی 12سال اخیر بهترتیب 10، 5 و 3درصد به ثبت رسیده است. روند سودآوری قطعهسازان طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که همواره روند بیثباتی در حاشیه سودهای این صنعت برقرار بوده است. در برخی سال‌ها متوسط سه حاشیه سود قطعهسازان با کاهش و در برخی دیگر نیز با رشد نسبت به سال ماقبل خود همراه بوده است. طی 12ماه 1401 متوسط سه حاشیه سود قطعهسازان 11درصد به ثبت رسیده که در قیاس با متوسط 12ساله این صنعت با رشد 5درصدی همراه بوده است.
عامل اصلی در بهبود وضعیت سودآوری قطعهسازان به بحث رفع موانع ارزی این صنعت به جهت تامین مواداولیه بازمی‌گردد؛ هرچند با توجه به وجود قیمت دستوری نمی‌توان به تداوم این وضعیت خوش‌بین بود. بررسی گزارش‌های فصلی نشان می‌دهد که متوسط سه حاشیه سود قطعهسازان از بهار 99 به میزان 9درصد به ثبت رسیده است. روند حاشیه سود فصلی این صنعت با ثبات نسبی همراه بوده و طی تابستان امسال میانگین سه حاشیه سود این صنعت همچون متوسط 13فصل به میزان 9درصد به ثبت رسیده است. در بازه سالانه شرکت «خبنیان» با ثبت متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص 59درصد طی سال 1401، توانسته است بیشترین میزان حاشیه سود را در میان تمام شرکت‌های قطعهساز بازار سهام از آن خود کند. در بازه فصلی «خبنیان» با ثبت متوسط حاشیه سود 46درصد طی تابستان بهترین عملکرد را به لحاظ سودآوری در این فصل از آن خود کرد.
