اضطرار توسعه اقتصادی

داریوش مجد : نتایج یک تحقیق که در سال۹۵در دانشگاه آزاد واحد اهواز انجام شد، نشان داد که آلودگی در بخش صنعت، بیشترین تاثیر را بر مخارج بهداشت و درمان دارد. به‌عبارت‌دیگر آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از صنایع، سلامت ساکنان اطراف واحد صنعتی آلاینده را تحت‌الشعاع قرار داده و به‌طور غیرمستقیم بر هزینه‌های درمان خانواده‌ها و کشور تاثیرمی‌گذارد. صنایع بزرگ و فاقد فناوری مدرن، رتبه اول آلاینده‌ها به عهده گرفته‌اند و حمل‌ونقل در جایگاه دوم ایستاده است. پژوهش فوق همچنین تایید کرد که با افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه صنعت، آلودگی زیست‌محیطی نیز افزایش می‌یابد.

واقعیت آن است که در ایران،کیفیت زیست‌محیطی، به دلیل پایین بودن سطح درآمد، هنوز یک کالای ضروری محسوب می‌شود. به‌بیان‌دیگر اقتصاد ایران پیش از آنکه نگران آلودگی زیست‌محیطی و اثرات منفی آن باشد، نگران افزایش درآمد و رشد صنایع و درنهایت توسعه اقتصادی است.

آلودگی و توسعه اقتصادی

اقتصاد ایران، گام‌های ابتدایی رشد اقتصادی را برمی‌دارد و در مرحله ابتدایی نیز تخریب محیط‌زیست زیاد است. هرچند در این مراحل از توسعه، کشورها به تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی، بیشتر از وضعیت محیط‌زیست بها می‌دهند ولی  در این مرحله آثار زیان‌بار توسعه بر محیط‌زیست به‌طور معکوس بر تولید ناخالص داخلی، تاثیر منفی دارد. این وضعیت تا زمانی که رشد اقتصادی به نقطه مطلوب برسد ادامه یافته و درنهایت با توقف روند صعودی توسعه، کیفیت محیط‌زیست بهبود می‌یابد. این موضوع بر تولید ناخالص داخلی، ارزش‌افزوده بخش‌های اقتصادی و مخارج بهداشت و درمان تاثیر مثبت می‌گذارد.

 شدت نشر آلودگی می‌تواند تحت تاثیر اقدامات سیاسی و حکومتی، یعنی قوانین و الزامات زیست‌محیطی که توسط دولت‌ها اعمال می‌شود، قرار گیرد. در سطوح پایین فعالیت و درآمد اقتصادی، قوانین مبارزه با آلودگی، کارایی لازم را ندارد، چراکه تنظیم یک سیستم قانونمند برای کاهش آلودگی هوا به هزینه نیاز دارد. اما در سطوح بالای درآمدی و پس از رسیدن اقتصاد به یک آستانه درآمدی، شدت نشر آلودگی کاهش‌یافته و به علت درآمد و رشد اقتصادی مناسب، سیاست‌های مبارزه با آلودگی به اجرا درمی‌آید. به همین دلیل انتظار می‌رود همراه با رشد اقتصادی و افزایش درآمدها، شدت انتشار آلودگی به علت اجرای قوانین زیست‌محیطی کاهش یابد.

سیاست کنترل مصرف انرژی

 افزایش و استفاده از فنّاوری‌های مدرن و جدید که باعث کاهش آلودگی می‌شوند، تاثیر مثبت و معناداری بر مخارج بهداشت درمان دارند. بنابراین ارتقای سطح فناوری به بهبود کیفیت زیست‌محیطی منجر می‌شود. با بهبود فنّاوری در صنایع، کاهش آلودگی نیز رخ‌داده و باعث می‌شود بهره‌وری صنایع افزایش‌یافته و با هزینه‌های کمتری برای رفع آلودگی اقدام کنند. این شیوه کار در صنایع بزرگ و انرژی بر، کارایی خوبی دارد.

درواقع روند سرمایه‌گذاری باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که افزایش کارایی زیست‌محیطی را به دنبال داشته باشد. در کشوری مثل ایران که صنایع آن مصرف انرژی بالایی دارند باید بین عرضه انرژی و رشد اقتصادی، هماهنگی و تعادل برقرار شود تا محیط‌زیست مصون بماند.