ضرورت توسعه صنعت بیمه در گرو توسعه فرهنگ بیمه‌‌‌ای
ضرورت وجود صنعت بیمه
رشد و توسعه صنعت بیمه یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی است و تاثیر این صنعت بر اقتصاد کلان در کشورها انکارناپذیر است. صنعت بیمه علاوه بر اینکه از شرایط و وضعیت طیف وسیعی از بخش‌‌‌های اقتصادی کشور تاثیر می‌‌‌پذیرد، می‌تواند بر روند توسعه فعالیت‌‌‌های اقتصادی در حوزه‌‌‌های مختلف نیز اثر‌گذار باشد. یکی از ویژگی‌‌‌های شرکت‌های بیمه محوریت مسائل مالی است که علاوه بر تامین امنیت فعالیت‌‌‌های اقتصادی از طریق خدمات بیمه‌‌‌ای با مشارکت و به‌کارگیری منابع مالی انباشته شده نزد خود در بازارهای مالی، موجب تحرک، پویایی و رشد و توسعه بازار سرمایه می‌‌‌شوند. همچنین شرکت‌های بیمه، با فراهم کردن امنیت خاطر میان کارآفرینان و صاحبان صنعت و کسب و پیشه به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌‌‌های تامین‌کننده منابع مالی بلندمدت، می‌توانند در افزایش تولید، کاهش واردات از بازارهای جهانی و کاهش وابستگی، نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی ایفا کنند.
بیمه همچنین به عنوان یک ابزار مهم مدیریتی در کشور خود را مطرح میکند. بیمه از یکسو با هموار کردن سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری و شرکت در سرمایه‌گذاری از محل ذخیره‌‌‌های فنی باعث افزایش بهره‌‌‌وری در بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی میشود و از سوی دیگر، رشد و توسعه دیگر بخش‌‌‌های اقتصادی موجب تقویت و توسعه صنعت بیمه میشود. از دیگر کارکردهای مهم بیمه برای جامعه، ارائه مدیریت ریسک به صورت انتقال، شریک و سهیم شدن در ریسک‌‌‌های موجود در زندگی و ارائه ضوابطی برای جلوگیری از خسارت است.
در دهه‌‌‌های اخیر، با ایجاد حس رقابت میان شرکت‌های بیمه خصوصی و دولتی، معامله دوسر سود برای متقاضیان بیمه به وجود آمده است به طوری که شرکت‌های بیمه در تلاش برای ارتقای سطح توانگری خود، از طریق ارائه طرح‌‌‌ها و پوشش‌‌‌های متنوع برای رشته‌‌‌های بیمه‌‌‌ای مختلف، سعی در جذب مشتری بییشتر داشته‌‌‌اند. بیمهگذاران نیز با خرید بیمه از شرکت‌های بیمه، علاوه بر بهره‌‌‌مندی از پوشش‌‌‌های بیمه‌‌‌ای می‌توانند از مزایای آن شرکت‌ها نظیر دریافت وام، معافیت مالیاتی در مورد بیمه عمر، سرمایه‌گذاری بلندمدت با نرخ بهره بیشتر، تخفیفات، سود تضمینی و... بهره‌‌‌مند شوند. وجود شرکت‌های بیمه خصوصی تاثیر تعیین‌کننده‌‌‌ای بر تعمیم و توسعه بیمه داشته است و تنوع بخش خدمات بیمه‌‌‌ای و عرضه پوشش‌‌‌های جدید بیمه‌‌‌ای منطبق با نیاز جامعه برای گسترش سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی کشور در برنامه توسعه صنعت بیمه باید دنبال شود.
چالش‌‌‌ها و موانع توسعه صنعت بیمه
متاسفانه به‌رغم گذشت بیش از ۸۰ سال از عمر بیمه در کشور، این صنعت هنوز به رشد مطلوبی نرسیده است. اینکه ضریب نفوذ بیمه در ایران دو‌درصد و در دنیا هفت‌درصد است نشان‌دهنده آن است که فرهنگ بیمه و بهره‌‌‌گیری از خدمات آن به خوبی معرفی نشده است. از دیگر موانع برسر راه توسعه صنعت بیمه، نبود طرح جامع بیمه‌‌‌ای، ناهمگون بودن ساختارهای نظام اداری شرکت‌های بیمه برای توسعه صنعت بیمه با رویکرد بین‌المللی و در نتیجه نبود برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های زیربنایی در کشور برای توسعه فرهنگ بیمه است.
گسترش بیمه یک کار فرهنگی طولانی‌‌‌مدت است که نیاز به فرهنگسازی دقیق دارد. پیشرفت‌‌‌های فناوری، رفاه و آسودگی خاطر فراوانی در زندگی انسان به وجود آورده است، اما همین پیشرفت‌‌‌ها خود دارای مخاطراتی هستند که اگر تمهیداتی برای جبران نداشته باشند ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری وارد کنند. چنانچه مفاهیم بیمه‌‌‌ای نظیر انتقال ریسک به غیر و میزان قدرت تحمل ریسک در فرهنگ مردم نهادینه شود، جامعه هدف بیمه را درک کرده و حق بیمه نه تنها مفهوم هزینه را از دست خواهد داد، بلکه به یک سرمایه‌گذاری بلندمدت تبدیل شده و این امر به نوبه خود به رشد اقتصاد و افزایش سطح رفاه مردم منتهی خواهد شد.
مشخص است که درک ضرورت بیمه به تنهایی باعث استقبال از خرید بیمه نمی‌شود. به همین سبب، از سایر عوامل موثر بر عدم‌رشد ضریب نفوذ، نمی‌توان غافل بود. عواملی نظیر تورم، عدم‌ثبات اقتصادی که می‌توان به عنوان عامل کلیدی عدم‌استقبال مردم از بیمه به‌خصوص بیمه زندگی یاد کرد سهم قابل‌توجهی در رویگردانی جامعه از صنعت بیمه خواهند داشت. وجود تورم پایدار در اقتصاد ایران، منجر به کاهش ارزش سرمایه بیمه میشود و قراردادهای بلندمدت زندگی را نااستوار می‌‌‌سازد. در نتیجه افراد به جای تقاضای بیمه زندگی، به سرمایه‌گذاری‌‌‌های کوتاه‌مدت روی می‌‌‌آورند.
فرهنگسازی بیمه
در گسترش فرهنگ بیمه و آموزش و آگاهی جامعه، باید سه مقطع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را در نظر گرفت:
- کوتاه‌مدت: شرکت‌های بیمه باید به اصلاح روش‌های مدیریتی بپردازند و طرح‌‌‌های جدید بیمه‌‌‌ای که جوابگوی نیاز امروز جامعه باشد را مطرح کنند. این کار از طریق اطلاع‌رسانی توسط نمایندگی‌ها، وسایل ارتباط جمعی و برگزاری سمینارها می‌تواند انجام شود؛
- میان‌مدت: تقویت شبکه‌‌‌های فروش و نمایندگی‌های شرکت‌های بیمه، در این میان نقش سازنده‌‌‌ای در جهت تحقق اهداف شرکت و صنعت بیمه ایفا می‌کنند؛ به این وسیله علاوه بر گسترش فرهنگ بیمه، به جذب بیمهگذاران جدید کمک میکند؛
- بلندمدت: تبدیل بیمه به فرهنگ و ارزش، با شروع آموزش‌‌‌های بیمه‌‌‌ای از مدارس و جایی که نسل آینده آماده ورود به جامعه میشود. برنامه‌‌‌ریزی برای گسترش فرهنگ بیمه در کشور باید بر اساس ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، قومی و مذهبی خانواده‌‌‌ها انجام شود.
روش‌های توسعه فرهنگ
از جمله روش‌های توسعه فرهنگ بیمه‌‌‌ای در یک کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش آگاهی در مورد خدمات و پوشش‌‌‌های بیمه‌‌‌ای،
- وجود دروس بیمه‌‌‌ای در مدارس و رشته‌‌‌های مرتبط با بیمه در دانشگاه برای دانشجویان،
- اخلاق حرفه‌‌‌ای بیمه گران،
- پایبندی شرکت‌های بیمه به ایفای تعهدات،
- رعایت حق و حقوق بیمهگذاران، اقدامات تعاملی صحیح با آنها و همچنین ارائه خدمات با کیفیت و قیمت مناسب به آنان،
- ارائه مشاوره‌‌‌های رایگان بیمه‌‌‌ای و
- برگزاری همایش‌‌‌ها و سمینارهای مفید و رایگان بیمه‌‌‌ای و نیز حضور در نمایشگاه‌‌‌های فعال در زمینه صنعت بیمه.
اقدامات انجام شده توسط بیمه مرکزی ج.ا.ا برای گسترش فرهنگ بیمه، از جمله؛ طرح‌‌‌های «ب مثل بیمه» و «زنگ بیمه» در مدارس که همه ساله در ۱۹ آذرماه در مدارس کشور به صدا در می‌‌‌آید در این راستا بوده است.
سخن آخر
جوامع توسعه‌‌‌گرا بیمه را عامل مهم توسعه می‌‌‌دانند که در رشد بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی نقش برجسته‌‌‌ای دارد. جوامعی که به محصولات متنوع بیمه‌‌‌ای گرایش پیدا نکنند در توسعه پایدار با مشکل روبه‌رو می‌‌‌شوند. صنعت بیمه کشور، به‌رغم همه فشارها و تنگناهایی که به لحاظ تحریم‌‌‌های بین‌المللی و مشکلاتی که در حوزه اتکایی با آن مواجه است، مهم‌ترین منبعی است که فعالان اقتصادی کسب و کار‌ها، تولیدکنندگان و تجار با اتکا به خدمات ارائه‌شده توسط این صنعت، فعالیت‌‌‌های اقتصادی خود را پیش می‌‌‌برند. امروزه دست اندرکاران بیمه با این مخاطره نگرشی روبه‌رو هستند که افراد جامعه، بیمه را فقط از زاویه جبران مالی و پولی می‌نگرند. با توجه به ناکافی بودن دانش مردم نسبت به صنعت بیمه و مدیریت ریسک با بهره‌‌‌گیری از بیمه، لازم است فرهنگسازی بیمه از سنین پایین صورت پذیرد.
رابطه متقابل میان صنعت بیمه و محیط‌‌‌های آموزشی مصداق بارز فرهنگسازی است. یکی از گلوگاه‌‌‌های استراتژیک که صنعت بیمه در این روند می‌تواند مدنظر قراردهد، نظام آموزش و پرورش است؛ چرا که کودکان در این مقطع از آموزش‌‌‌پذیری بالاتری برخوردار هستند و می‌توانند مبلغان خوبی برای صنعت بیمه در میان خانواده‌‌‌ها باشند. شرکت‌های بیمه می‌توانند با انتقال مفاهیم پیچیده بیمه به زبان ساده و با استفاده از ابزارهای نمایشی و دیگر روش‌های فرهنگی و هنری، زمینه آگاهی افراد جامعه را برای این صنعت فراهم کنند. همچنین برای توسعه فرهنگ بیمه و پیشرفت جایگاه این صنعت باید با در نظرگرفتن ارزش‌‌‌ها، هنجارها و مفروضات اساسی، باورهای جامعه و درک ظرفیت‌‌‌های فرهنگی و سنت‌‌‌ها گام برداشت.
