دنیای اقتصاد رابطه فرونشست در اصفهان و فرسودگی شبکه فاضلاب را بررسی می کند
مسوولان: شبکه فاضلاب متهم است!
بازسازی و بهسازی شبکه فاضلاب اصفهان
اصفهان اولین شهری بود که توانست ۵۵ سال پیش از شبکه فاضلاب شهری برخوردار شود.
استانی که اکنون از چیزی حدود ۸۹۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب برخوردار و ۴ هزار کیلومتر آن مربوط به شهر اصفهان می‌شود.
اما مسئله قابل‌توجه آنکه بر طبق گفته مسوولان مربوطه از این ۴ هزار کیلومتر شبکه خطوط فاضلاب، ۳۰۰ کیلومتر آن نیازمند بازسازی و اصلاح فوری و ۳۰ کیلومتر از آن با توجه به تصاویر هوایی گرفته‌شده و آخرین بررسی‌های میدانی، در اولویت بیشتری ازلحاظ اصلاح و بازسازی قرارگرفته است.
گفتنی است که اولین ریزش‌ها در شهر اصفهان مربوط به دهه ۸۰ و از هم‌زمان پیگیری و اقدامات عملیاتی آغاز شد، در سال ۱۳۸۴ طرح بازسازی شبکه فاضلاب شهر اصفهان، به‌عنوان یک طرح عمرانی، ردیف اعتبار ملی اخذ کرد و در سال ۱۳۸۸، پیگیری اخذ مبلغ ۵۰ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی به این پروژه آغاز و پس از طی فرایندهای قانونی و مناقصه عملیات اجرایی در اوایل دهه ۹۰ با شدت بیشتری ادامه پیدا کرد و در کنار عملیات بازسازی استفاده از دانش روز دنیا در اصلاح شبکه‌های فاضلاب (CIpp) به‌کاررفته شد.
و تاکنون هم بیش از ۲۰۰ کیلومتر از شبکه فرسوده در نقاط مختلف شهر ازجمله محورهای جنوب و شمال رودخانه زاینده‌رود، بلوار میرزا کوچک خان، بلوار شهید چمران، خیابان اوحدی، خیابان نظر، خیابان میر و … اصلاح‌شده است. در این حال هرسال قسمتی از فرسودگی شبکه خطوط آب و فاضلاب از محل اعتبارات داخلی اصلاح و بازسازی اما باوجود محدودیت منابع مالی شرکت آبفا این میزان از بازسازی کافی نیست.
بنا به گفته حسین اکبریان، مدیرعامل شرکت آبفای استان اصفهان، شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهر اصفهان از دهه ۱۳۴۰ به‌منظور افزایش سطح بهداشت فردی و اجتماعی شهروندان، آغاز و تاکنون بیش از ۴ هزار کیلومتر لوله‌گذاری در این کلان‌شهر انجام‌شده است.
به گفته این مسوول پیشرو بودن اصفهان در احداث شبکه فاضلاب در کشور باعث شده تا مشکلات و عوارض فرسودگی و فروریزش در شبکه قدیمی آن، زودتر از شهرهای دیگر مشاهده شود. به‌طوری‌که باگذشت بیش از نیم‌قرن از اجرای شبکه فاضلاب اصفهان، بخش قابل‌توجهی از آن دچار فرسودگی شده و ۳۰۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب شهر، نیاز به اصلاح و بازسازی دارد، البته ۳۰ کیلومتر از آن ویژه‌تر از سایر بخش‌ها بوده که نیازمند تأمین اعتبار لازم است.
مدیرعامل آبفای استان تصریح می‌کند: با توجه به میزان فرسودگی و بررسی فنی شبکه‌ها مشخص شد که بالغ‌بر ۴۴ کیلومتر از شبکه موجود می‌بایست در اولویت بازسازی و نوسازی قرار گیرد که اعتبار موردنیاز برای اجرای این اولویت، ۲, ۲۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
وی یادآور می‌شود: اقدامات لازم در راستای تأمین منابع مالی از طرق مختلف انجام و در حال حاضر پروژه‌های اصلاح خطوط انتقال و شبکه فاضلاب در نقاط مختلف شهر به ارزش ۱۳۰ میلیارد تومان در حال انجام است.
هرچه سریع‌تر، اعتبارات لازم تخصیص گیرد
به‌طورمعمول از مترو با عمق ۲۰ تا ۳۰ متر به‌عنوان عمیق‌ترین سازه‌های زیرساختی در یک شهر نام‌برده شده و پس‌ازآن هم شبکه‌های اصلی فاضلاب با عمق ۵ و حداکثر در برخی نقاط خاص با ۱۵ متر، قرارگرفته است.
حال در اصفهان باوجود پدیده فرونشست که به دلایلی مانند تغییر اقلیم و کمبود بارش‌ها و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به مرحله بحرانی رسیده است. حرکت زمین درجاهای مختلف، یکنواخت و غیریکنواخت بوده و ازاین‌رو عمده سازه‌های شبکه آب و فاضلاب که به شکل مدفون در دل زمین، قرارگرفته است حرکت کرده و در حقیقت فرونشست موجب شکست سازه و سپس نشت آب و فاضلاب در دل زمین و شسته شدن خاک اطراف سازه می‌شود. براین اساس از سویی فرسودگی شبکه فاضلاب و از طرفی دیگر هم فرونشست‌ها موجب وقوع حوادثی شده است که در این سال‌ها و به‌ویژه ماه‌های اخیر شدت یافته و همچنان هم شاهد شکستگی لوله‌های آب و فاضلاب هستیم که ناشی از این ۲ عامل اشاره‌شده است.
و قابل تامل آنکه به‌رغم لقب برخورداری و پرداخت مالیات سنگین از سوی اصفهان، اما اعتبارات لازم در جهت بازسازی این سازه حیاتی در اختیار، قرار نگرفته است.
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد با اشاره به قدمت ۵۰ ساله برای شبکه‌های فاضلاب اصفهان می‌گوید: خوردگی و فرسودگی شبکه‌های فاضلاب اصفهان در ۴ سال اخیر، موجب حوادث بی‌شماری شده است.
به‌طوری‌که شاهین‌شهر، خوراسگان، خمینی‌شهر و شهر اصفهان در خیابان‌های نظر و آپادانا و همچنین اتوبان شهید آقا بابایی و پل غدیر، دچار شکستگی خطوط فاضلاب شده و حدود ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار در مرحله نخست برای بازسازی این شبکه‌ها لازم است. به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، در سال‌های گذشته ۱۰ کیلومتر از فرسودگی شبکه‌های فاضلاب اصفهان بازسازی شد و اکنون هم مطالعات انجام‌گرفته در مرحله نخست نشان داده است ۳۰۰ کیلومتر از این شبکه‌ها فرسوده و ۳۰ کیلومتر از آن خطرآفرین و به بازسازی سریعی نیاز دارد.
وی در رابطه با تأثیر فرونشست، برشدت یابی شکستگی‌های سازه‌های فاضلاب می‌گوید: قطعاً فرونشست بر شبکه‌های فاضلاب مؤثر بوده به‌خصوص شرایط بی‌آبی و خشک‌سالی این سال‌ها در اصفهان فرونشست را شدیدتر و شبکه فرسوده فاضلاب را هم تحت تأثیر خود درآورده است؛ اما بااین‌حال میزان تأثیری که فرونشست برشدت یابی شکستگی‌های لوله‌های فاضلاب دارد در حال مطالعه هم است. این مسوول تصریح می‌کند: با توجه به اهمیت این موضوع و پیشگیری و کنترل حوادث، قرار بر انجام اسکن لایه‌های زیرین جاده‌ها و معابراست. ضمن آنکه چنین مهمی در پایتخت در حال پیگیری است.
شیشه‌فروش تأکید می‌کند: با توجه به حوادث شکستگی شبکه‌های آب و فاضلاب و فرسودگی و قدمت شبکه‌ها و تأثیری که فرونشست زمین در تشدید وقوع این حوادث دارد درخواست ما از وزارت نیرو و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، تخصیص اعتبارات موردنیاز به استان برای رفع خطر و بازسازی شبکه‌های اولویت‌دار در مناطق آسیب‌پذیراست که امید است هرچه سریع‌تر اقدامات لازم انجام پذیرد.
بحران در حال پیشروی
از ابتدای امسال تاکنون، خبر بیش از ۱۰ مورد آسیب‌دیدگی خطوط آب و فاضلاب در کلان‌شهر اصفهان منتشرشده است که گویای گسترش بحران فرونشست در این منطقه هم هست.
شرایطی که به‌غیراز فرسودگی سازه‌ها به بحران فرونشست هم مربوط می‌شود. که بنا به دلایلی مانند تخلیه آب سفره‌های زیرزمینی و به حداقل رسیدن بسیاری از آب‌های سطحی و رودخانه زاینده‌رود رو به گسترش، به‌گونه‌ای که بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت این استان با فرونشست زمین درگیر بود و اکنون، بر پایه نتایج آخرین مطالعات، حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناکی قرارگرفته است. هرچند در معرض فرونشست قرار گرفتن برای اصفهان، موضوع ناگهانی و جدیدی نیست و از سال ۱۳۴۶، هشدارها برای این امر داده می‌شد. اما باوجود اخطارها برای این مسئله، تأسیس صنایع آب بر، پرسرعت‌تر، برداشت‌های آبی بی‌رویه‌تر و سیاست‌ها نیز در این زمینه غیرمنطقی‌تر شد. تا امروز که فرونشست، میراث تاریخی اصفهان را درگیر خود نموده و همچنین موجب ترک و تخریب تدریجی ساختمان‌ها و آپارتمان‌های این شهر و ورود آسیب‌های جبران‌ناپذیر برسازه‌ها و تاسیساتی مانند خطوط فاضلاب شهری شده است. اتفاقی است که علت اصلی آن به بی مدیریتی‌ها و تصمیمات نادرست متولیان بازمی‌گردد. به‌طوری‌که در حال حاضر، زندگی بیشتر از ۲ میلیون نفر در معرض تهدید و مهاجرت‌های گسترده‌تری قرارگرفته و منع آن برنامه‌های اجرایی‌تر، سیاست‌های جدی‌تر و اعتبار بسیار بیشتری را می‌طلبد.
