پیشران صنعت فولاد
محسن رضیعی از توسعه زنجیره فولاد برای نیازها و منافع استراتژیک ایران می‌گوید
شما معاونت اقتصادی و مالی مجموعه‌ای را عهده‌دار هستید که از یک طرف تولیدکننده یک کالای استراتژیک است و از طرف دیگر در اقتصاد و اشتغال ایران نقش مهمی بازی می‌کند. در نگاه شما به عنوان معاونت اقتصادی و مالی، فولاد مبارکه در حالت ایده‌آل چه جایگاهی در اقتصاد ایران دارد؟
گروه فولاد مبارکه اصفهان با ظرفیت تولید یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن فولاد خام و شش میلیون و ۵۰۰ هزار تن ورق گرم فولادی، بیش از ۵۰ درصد فولاد کشور را تولید می‌کند. گروه فولاد مبارکه بخش عمده‌ای از نیازهای صنایع لوله و پروفیل، نفت و گاز، خودرو، لوازم خانگی و غذایی کشور را تامین می‌کند و از این‌رو نقش استراتژیک در چرخه تولید و اقتصاد کشور را دارد. فولاد مبارکه اصفهان نه‌تنها از لحاظ میزان تولید به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور مطرح است، بلکه به لحاظ دارا بودن زنجیره تولید در گروه، از سنگ آهن تا محصولات فولادی، توانسته نقش موثری در ایجاد ارزش‌افزوده در صنعت فولاد کشور ایفا کند.
مبارکه برای خود نقشی محوری در توسعه ایران قائل است. چه بخشی از این نقش به ماهیت فولاد به عنوان یک فلز پایه مهم در توسعه کشورها بازمی‌گردد؟
یکی از شاخص‌های اصلی توسعه‌یافتگی کشورها سرانه تولید و مصرف فولاد است. تولید و مصرف فولاد محرک صنایع پایین‌دستی و عاملی برای رونق تولید سایر صنایع و ارزش‌آفرینی در کشور است و همچنین عاملی موثر در توسعه زیرساخت‌های کشور است. در کشور ما نیز سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت فولاد، به دلیل وجود مزیت‌های رقابتی ازجمله منابع طبیعی و انرژی، توجیه‌پذیر است. همچنین با تولید و صادرات محصولات ویژه و متنوع فولادی با قیمت و کیفیت رقابتی در سطح جهانی می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال موجب رشد اقتصادی و توسعه صنعتی کشور شود. یکی دیگر از شاخص‌های محوری توسعه هر کشور، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی است که فولاد مبارکه علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های قبلی در این صنعت، سرمایه‌گذاری در توسعه خطوط ریلی را نیز در برنامه عملیاتی خود دارد. صنعت فولاد اکنون یک صنعت جاافتاده در اقتصاد ایران به شمار رفته و در کشور، بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است.
از منظر شاخص‌های اقتصادی فولاد مبارکه چه نمره‌ای در اقتصاد ایران دارد؟
طبق آمار سال ۲۰۱۹ بانک جهانی و با در نظر گرفتن دلار ۱۵ هزارتومانی تولید ناخالص داخلی ایران در این سال معادل ۴۴۰ میلیارد دلار بوده است. با در نظر گرفتن سهم ۲۰درصدی صنعت از GDP ایران، ۸/ ۰ درصد تولید ناخالص داخلی ایران در ۲۰۱۹ سهم گروه فولاد مبارکه بوده است. فولاد مبارکه در تولید ناخالص داخلی بخش صنعت هم سهمی چهاردرصدی دارد. امروز به‌رغم تحریم‌های بین‌المللی و آثار تحریم بر اقتصاد کشور، فولاد مبارکه در جایگاه مناسبی قرار گرفته و خوشبختانه با برنامه‌های توسعه، ارتقای این جایگاه به عنوان یکی از اهداف اصلی شرکت است. امیدواریم با رفع تحریم‌های تحمیل‌شده بر اقتصاد ایران و بهبود شرایط کنونی اقتصاد و همچنین بهره‌برداری از طرح‌های توسعه شرکت، روند رشد دائمی در تولید و سودآوری شرکت را کماکان شاهد باشیم. نقش فولاد مبارکه در اشتغال‌زایی کشور نیز قابل توجه بوده به‌طوری که گروه فولاد مبارکه به‌طور مستقیم برای ۳۱۲۵۴ نفر و به طور غیرمستقیم بیش از ۳۰۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است. که با در نظر گرفتن صنایع پایین‌دستی وابسته، این رقم بسیار قابل‌ملاحظه و بااهمیت ویژه و استراتژیک خواهد بود. به موازات نقش‌آفرینی که صنایع فولادی ظرف سال‌های گذشته در اقتصاد ایران داشته‌اند، بالغ‌بر یک سال و نیم است که نقش بسزایی را در ارزآوری برای کشور داشته و بخش عمده‌ای از سبد صادراتی ایران، وابسته به صنعت فولاد است و برخلاف چند سال قبل، اکنون دیگر بر کسی پوشیده نیست که فولاد، یک صنعت بسیار مهم برای توسعه کشور به شمار می‌آید.
دستیابی ایران به اهداف صنعتی و اقتصادی، چه جایگاهی در سیاستگذاری‌های مجموعه فولاد مبارکه دارد؟
ماموریت و چشم‌انداز شرکت فولاد مبارکه شهروند شرکتی مسوولیت‌پذیر برای خلق آینده بهتر و الگوی ملی بنگاهداری و حفظ جایگاه برتر در صنعت فولاد کشور با تمرکز بر توسعه تکنولوژی و زنجیره تولید متوازن است. فولاد مبارکه در این مسیر توانسته بیش از پنجاه درصد از فولاد کشور را تولید بکند. سهم شرکت فولاد مبارکه از بازار صنعت فولاد کشور، و البته تولیدات ویژه با در نظر گرفتن صنایع پایین‌دست فولاد مبارکه که حدود ۳۰۰۰ بنگاه اقتصادی در کشور است، تاثیرگذاری این شرکت را بر توسعه پایدار کشور قابل توجه کرده است. شرکت همواره علاوه بر اینکه توسعه زنجیره فولاد را در دستور کار خود داشته و دارد، تامین سایر تقاضاها برای محصولات فولادی را که هم‌اکنون وابسته به واردات است برای بی‌نیازی کشور از وابستگی بنگاه‌های اقتصادی اعم از بزرگ و کوچک در قالب طرح‌های توسعه با جدیت دنبال می‌کند.
تعریف طرح‌ها و پروژه‌ها در فولاد مبارکه بر اساس چه سیاست‌ها و نیازهایی صورت می‌گیرد؟ استراتژی‌ای که مجموعه فولاد مبارکه برای سرمایه‌گذاری دنبال می‌کند چه اصولی دارد؟
فولاد مبارکه خود را به عنوان پیشران صنعت فولاد در ایران می‌بیند. در همین راستا این مجموعه باور بر اجرای نقشی حمایتی و سازنده دارد. اجرای این نقش حمایتی از طریق مطالعات و بررسی‌های همه‌جانبه و در راستای تحقق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در حوزه تولید فولاد انجام می‌شود. تلاش بر این است که پروژه‌های تاثیرگذار در اقصی‌نقاط ایران در این راستا به اجرا در‌بیایند. برای مثال فولاد مبارکه برای اولین بار در کشور مبادرت به تولید اسلب گاز ترش مورد نیاز صنایع نفت و گاز کرد. این اقدام در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و قطع وابستگی چه در مواد اولیه و نهاده‌های استراتژیک مانند الکترود گرافیتی و چه در تولید محصولات استراتژیک مانند اسلب گاز ترش بود. مرحله نخست که شناسایی فرصت سرمایه‌گذاری بوده است با رصد نیاز کشور در این زمینه انجام شد و بعد از آن در ظرف زمانی مناسب، اقدام در این جهت در دستور کار قرار گرفت. دستیابی به دانش تولید این محصول موجب شد کشورمان در جمع کشورهای تکنولوگ صنعت فولاد در آلیاژها و گریدهای خاص قرار گیرد. با این تولید، خط لوله نفت دریای عمان بی‌نیاز از کشورهای پیشرفته که کشور عزیزمان را تحریم کرده‌اند باافتخار در حال اجراست. در بخش الکترود گرافیتی نیز کارخانه الکترود اردکان در فاز اول به بهره‌برداری رسیده و ان‌شاء‌الله در آینده نزدیک و فاز بعدی کشور از واردات نیدل کک که کالای استراتژیک صنایع فولادی است بی‌نیاز خواهد شد.
فولاد مبارکه اکنون در بازار سرمایه چه جایگاهی دارد؟ اقدامات این مجموعه در این حوزه در چه مسیری در این زمینه حرکت می‌کند و چه چشم‌اندازی دارد؟
اصول و سیاست‌های ابلاغ‌شده در اسناد بالادستی کشور از جمله سند چشم‌انداز توسعه و مفاد اقتصاد مقاومتی، چارچوب اصلی اقدامات و استراتژی‌های فولاد مبارکه را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر شرکت فولاد مبارکه با ارزش بازار نزدیک به ۲۷۰ هزار میلیارد تومان به عنوان دومین شرکت بزرگ بازار سرمایه کشور محسوب می‌شود و سرمایه ثبتی شرکت نیز در آینده نزدیک به ۳۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید که از این حیث، بزرگ‌ترین شرکت بورسی خواهد بود. طی سال ۹۸ شرکت فولاد مبارکه اصفهان در افزایش سرمایه بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌پذیر مشارکت کرده است که بر این اساس می‌توان به افزایش سرمایه در شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان اشاره کرد. همچنین جهت مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر و جبران مخارج سرمایه‌ای و پیشبرد اهداف توسعه‌ای آنها افزایش سرمایه در شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به مبلغ ۱۲۱ میلیارد تومان و در شرکت معدنی و صنعتی چادرملو ۱۱۰ میلیارد تومان و تامین منابع مالی برای احداث و بهره‌برداری از معدن جدید (طرح آنومالی D۱۹) به انجام رسید. همچنین افزایش سرمایه در شرکت فولاد سفیددشت واقع در استان چهارمحال و بختیاری، ۲۷۵ میلیارد تومان به‌منظور اصلاح ساختار مالی شرکت و جبران مخارج سرمایه‌ای واحد احیا و آهن‌سازی این شرکت صورت گرفت. در این میان برآوردها حکایت از این دارد که افزایش سرمایه در شرکت نوین الکترود اردکان، ۱۲۰ میلیارد تومان جهت استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید و تقویت سرمایه شرکت و افزایش سرمایه در شرکت فلز تدارک فولاد مبارکه اصفهان به مبلغ حدود ۱۰۰ میلیارد تومان به‌منظور اصلاح ساختار سرمایه و جبران مخارج سرمایه‌ای از دیگر اقدامات در این حوزه است که به ثبت رسیده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات در منظر سرمایه‌گذاری‌های فولادمبارکه انجام افزایش سرمایه در شرکت فولاد هرمزگان و افزایش سرمایه این شرکت به میزان ۶۷ / ۶۶ درصد از محل سود انباشته و اصلاح ساختار سرمایه و جلوگیری از خروج وجه نقد از این شرکت بوده است. اصلاح ساختار سرمایه با توجه به الزامات قانونی مربوط به کفایت سرمایه، یکی از دلایل افزایش سرمایه بورس کالای ایران به میزان ۵۰ درصد از محل سود انباشته بوده است.
حفظ و حداکثری کردن منافع سهامداران در استراتژی‌های فولاد مبارکه چطور تعریف شده است؟ فولاد مبارکه به عنوان بنگاهی که در بازار سهام نیز حضور دارد، در انتخاب پروژه‌ها برای سرمایه‌گذاری چه روشی را دنبال می‌کند؟
در مورد استراتژی فولاد مبارکه در سرمایه‌گذاری، تلاش شده است این سرمایه‌گذاری‌ها در راستای «استراتژی‌های بلندمدت» و «طرح جامع تحقق چشم‌انداز» مجموعه باشد. این رویکرد به حداکثرسازی ثروت سهامداران کمک شایانی می‌کند. دو مرحله مهم در این مسیر وجود دارد که فولاد مبارکه با تکیه بر اصول خود آن را عملیاتی می‌کند. مرحله نخست «شناسایی» فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری است. این مرحله از طریق ارزیابی و رصد محیط رقابتی پیرامون انجام می‌شود. پس از شناسایی یک فرصت مناسب، نوبت به مرحله دوم خواهد رسید. این مرحله اقدام در موقعیت زمانی مناسب است. کیفیتی که پورتفوی این مجموعه در حال حاضر دارد، مهر تاییدی بر اصول صحیحی است که در تعیین استراتژی‌ها و اقدام بر اساس آنها اتخاذ شده است.
چه چشم‌اندازی برای سهامداران در زمینه سود ناشی از فعالیت‌های فولاد ترسیم می‌کنید؟
سهام شرکت‌های بزرگ نظیر مبارکه، پتروشیمی‌ها و معدنی‌ها از پشتوانه و ثبات برخوردارند و از هیجاناتی که به لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در بازار ایجاد می‌شوند، تاثیر زیادی نمی‌گیرند؛ از این‌رو با توجه به روند رو به رشد حاشیه سود این شرکت با حفظ این سهام ارزشمند در پورتفوی خود در بلندمدت از منافع این سهام منتفع می‌شوند. بخش اول به فعالیت‌های عملیاتی مربوط می‌شود. از روزهای نخست سال ۹۹ با وجود محدودیت‌های ناشی از کرونا، فعالیت‌های تولیدی با اجرای کامل پروتکل‌های بهداشتی به‌طور جدی پیگیری شد و خوشبختانه در ماه‌های نخست سال ۹۹ ما شاهد رکوردزنی در بیشتر خطوط تولیدی شرکت بودیم. از جمله می‌توان به رکوردهای مربوط به تعداد ذوب در واحدهای فولادسازی و ریخته‌گری مداوم، میزان تولید آهن اسفنجی، میزان تولید در مجتمع فولاد سبا، تولید گندله و رکورد حمل ریلی مواد اولیه از مجموعه سنگان اشاره کرد.
روند صعودی و رکوردزنی‌ها تا همین حالا ادامه یافت و تولید و سودآوری فولاد مبارکه را رشد داد. نکته حائز اهمیت آن است که از بابت بررسی سودآوری در بخش سرمایه‌گذاری‌ها همان‌گونه که اشاره شد، در گروه فولاد مبارکه انجام سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بورسی در مسیر درستی تعریف شده و سیاست شرکت در این زمینه نیز، حفظ و توسعه متوازن این سرمایه‌گذاری‌ها در تکمیل زنجیره ارزش خود است. همچنین در خصوص طرح‌ها و شرکت‌های غیربورسی تلاش بر این است با انجام مطالعات بنیادی و بررسی‌های همه‌جانبه راه ورود به بورس اوراق بهادار را برای این قبیل شرکت‌ها هموار کنیم تا همچنان شاهد افزایش ارزش سهام و ثروت سهامداران فولاد مبارکه به شکل اطمینان‌بخش و تاثیرگذار باشیم.
جایگاه سیاست‌ها و منافع کشور در تعریف پروژه‌ای مانند نورد گرم ۲ چه بوده است؟ این پروژه در چه وضعیتی قرار دارد؟
احداث نورد گرم شماره ۲ از جمله برنامه‌های فولاد مبارکه در جهت توسعه صنعتی و اقتصادی ایران است. این پروژه در شرکت فولاد مبارکه با هدف تولید ورق‌های مورد نیاز صنعت خودرو‌سازی و قطع وابستگی به واردات این محصول در حال پیگیری است. این طرح مهم‌ترین طرح تکمیل زنجیره ارزش و توسعه سبد محصولات فولادی است. پایداری‌سازی و ظرفیت‌سازی در زنجیره فولاد نقش بسیار مهمی در این طرح بازی می‌کند. علاوه بر ظرفیت‌سازی و پایداری‌بخشی در زنجیره فولاد و سودآوری بالا، پروژه نورد ۲ بخش قابل‌ملاحظه‌ای از نیاز صنایع کشور را به تامین ورق از خارج کشور مرتفع می‌سازد.
وضعیت برنامه‌های توسعه در شرکت‌های تولیدی فولاد مبارکه از چه قرار است؟ سیاست بومی‌سازی در این شرکت‌ها چه جایگاهی دارد؟
فولاد مبارکه با دو هدف ایجاد اشتغال و ارتقای دانش بومی ساخت، برنامه‌های توسعه در شرکت‌های تولیدی را دنبال می‌کند. از جمله برنامه‌های توسعه که در شرکت‌های تولیدی گروه در حال انجام است می‌توان به پروژه افزایش ۵۰۰ هزار تنی ظرفیت تولید تختال و ایجاد یک واحد تولید پلیت به ظرفیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در فولاد هرمزگان، پروژه ۸۰۰ هزار تنی تولید تختال فولاد سفیددشت چهارمحال و بختیاری و پروژه افزایش ۵۰۰ هزار تنی ظرفیت واحد اسیدشویی و احداث خط نورد سرد به ظرفیت ۲۵۰ هزار تن در فولاد امیرکبیر کاشان اشاره کرد. تمامی این پروژه‌ها با سرمایه‌گذاری و حمایت شرکت فولاد مبارکه در حال انجام است.
فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی در ایران، چه انتظاراتی از فضای کسب‌وکار و زیرساختی دارد؟ چه چالش‌هایی از نظر کلان، پیش روی فولاد مبارکه قرار دارد؟
از چالش‌های جدی صنعت فولاد کشور سامان‌دهی وضعیت تامین مواد معدنی داخلی است، بی‌توجهی به اهداف سند چشم‌انداز و عدم توسعه مواد معدنی و فولادساز شدن شرکت‌های معدنی، تحقق برنامه‌ها در شرکت‌های بزرگ فولادسازی مانند فولاد مبارکه، ذوب‌آهن اصفهان و فولاد خوزستان را با مشکل مواجه ساخته است.
به نظر می‌رسد به‌منظور ایجاد توان رقابتی صنعت فولاد کشور در بازارهای خارجی و در راستای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز و بهبود فضای کسب‌وکار کشور و توسعه صنایع فولادی علاوه بر برنامه‌ریزی جدی دولت در صنایع معدنی و حمایت جدی معادن کوچک، سیاست‌هایی متوازن و مطالعه‌شده برای توسعه زنجیره ارزش و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا، تصویب قوانین و مقررات حمایتی جهت حفظ و توسعه بازارهای صادراتی محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر و جلوگیری از خام‌فروشی، فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط غیرفعال، تسهیل و تسریع در انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالاهای اساسی مورد نیاز تولید، توسعه زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل زمینی و ریلی از ضروریات است.
